ОҚУ-Әдістемелік кешені 5В120100 «Ветеринариялық медицина» мамандығына арналған «Ветеринариядағы биопрепараттар» пәнінің оқу-әдістемелік материалдары Семей 2015 Алғы сөз

3 БЕКІТІЛДІ

Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында шығаруға мақұлданған және ұсынылған.

« 11 » 09 2015 жыл, № 1хаттама

ОӘК төрайымы, ОӘЖ проректоры Г. Искакова

4 АЛҒАШҚЫ ЕНГІЗІЛУІ
Мазмұны
1.ГЛОССАРИЙ

2.ДӘРІСТЕР

3. ПРАКТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЗЕРТХАНАЛЫҚ САБАҚТАР

4. БІЛІМ АЛУШЫЛЫАРДЫҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫ

1.ГЛОССАРИЙ

Терминдер мен анықтамалар

      биологиялық препараттар - инфекциялық, паразитарлық аурулар мен аллергиялық жағдайларды емдеуге, арнайы алдын алуға арналған, сондай-ақ микроорганизмдер штамдары мен эукариот жасушаларын өсiру, жануарлар мен өсiмдiктер (аллергендер) биологиялық тiндерiнен заттарды алу, рекомбинантты дезоксибо нуклеин қышқылы технологиясын, гибридомды технологияны енгiзу, эмбриондардағы тiрi агенттердi немесе жануарларды репродукциялау арқылы алынатын дәрiлiк препараттар. Оларға аллергендер, антигендер, вакциналар (анатоксиндер), цитокиндер, бактериялық шығу тегi бар иммуномодуляторлар және органдар мен талшықтар негiзiнде жасалғандар, қан мен плазмадан алынған препараттар, сарысулар, иммуноглобулиндер, пробиотиктер, интерферондар жатады;

      бастапқы орам - жануарларға арналған дәрiлiк заттармен тiкелей қатынаста болатын орам;

      гомеопатикалық дәрiлiк заттар - өсiмдiктен, жануарлардан, минералдан алынатын заттардың өте аз мөлшерiн қамтитын, дәстүрлi емес емдеу әдiстерi кезiнде гомеопатикалық ережелер бойынша қолданылатын, арнайы технология бойынша дайындалған немесе шығарылған бiр немесе көп компоненттi дәрiлiк заттар;

      диагностикум - жануарлар ауруларын немесе физиологиялық жай-күйiн диагностикалауға, сондай-ақ микроорганизмдердi, олардың тiршiлiк ету өнiмдерiн және басқа да биологиялық объектiлердi индикациялау мен бiрдейлендiруге арналған биологиялық немесе синтетикалық тектес құралдар;

      дәрiлiк препарат - белгiлi бiр дәрiлiк нысандағы дәрiлiк зат;

      балк - дәрiлiк зат өнiмi - түпкi ораудан басқа, дәрiлiк препаратты дайындаудың технологиялық процесiнiң барлық сатыларынан өткен мөлшерленген дәрiлiк зат;

      дәрiлiк заттардың, биологиялық препараттардың, оларды шығару және пайдалану процестерiнiң қауiпсiздiгi - жануарлар өмiрiне, адам денсаулығына және қоршаған ортаға зиян келтiру мүмкiндiгiне байланысты жол берiлмейтiн тәуекелдiң болмауы;

      қайталама орау - бастапқы орам салынатын орам;

      дәрiлiк заттар - аурулардың алдын алуға, диагностикалауға және емдеуге, сондай-ақ ағзаның жай-күйi мен функцияларын өзгертуге арналған фармакологиялық белсендi заттарды қамтитын құралдар: дәрiлiк зат, дәрiлiк субстанция, табиғи тектес дәрiлiк шикiзат, дәрiлiк ангро - балк өнiмдерi, дәрiлiк препараттар, иммунобиологиялық препараттар. Оның iшiнде дератизациялық, паразитке қарсы, дезинфекциялық репелленттер және ауруларды диагностикалау, алдын алу, емдеу мақсатында пайдаланылатын басқа да ветеринарлық заттар;

      дәрiлiк заттар мен биологиялық препараттарды жою - қолдануға және (немесе) одан әрi қайта өңдеуге жарамсыз дәрiлiк заттарға оның пайдаланылуы мен оған адам мен жануарлардың жақындауын болдырмайтындай әсер ету;

      дәрiлiк заттардың, биологиялық препараттардың айналымы - қауiпсiз, тиiмдi және сапалы дәрiлiк заттарды, биологиялық препараттарды әзiрлеушiден және (немесе) өндiрушiден тұтынушыға жеткiзу процесiнде жүзеге асырылатын қызмет;

      тiркеу деректерi - жануарларға арналған дәрiлiк затты, биологиялық препаратты тiркеудiң орындылығы (орынсыздығы) туралы шешiм қабылдауға қажеттi белгiленген құрылым мен мазмұндағы құжаттар мен материалдардың кешенi;

      қайта шығарылған дәрiлiк зат (генерик) - құрамы мен сапа көрсеткiштерi, қауiпсiздiгi мен тиiмдiлiгi бойынша түпнұсқалы дәрiлiк затқа ұқсас және түпнұсқалы дәрiлiк затқа арналған қорғау құжаттарының қолданылу мерзiмi бiткеннен кейiн айналымға келiп түскен дәрiлiк зат;

      контаминация - жануарлардан алынған өнiмдердiң қауiпсiздiгi мен сапасына әсер ететiн биологиялық, химиялық агенттермен немесе бөгде заттармен ластануы;

      жануарларға арналған дәрiлiк заттарды, биологиялық препараттарды тiркеу - Тiркеу куәлiгiн берумен және жануарларға арналған дәрiлiк затты, биологиялық препаратты Жануарларға арналған ветеринариялық препараттардың мемлекеттiк тiзiлiмiне енгiзумен аяқталатын, жануарларға арналған дәрiлiк заттарды тiркеу деректерiнде қамтылған оның қауiпсiздiгi мен тиiмдiлiгi туралы, сондай-ақ оны өндiру және сапасын бақылау шарттары туралы деректердi бағалау мен ресми бекiту жолымен айналымға жiберу рәсiмi;

      жалған дәрiлiк зат - құрамы, қасиеттерi және басқа да сипаттамалары бойынша дайындаушының түпнұсқасына немесе қайта шығарылған дәрiлiк затқа (генерикке) сәйкес келмейтiн, жасанды заттаңбамен қасақана жарақталған дәрiлiк зат;

      штамм - түрдiң басқа өкiлдерiнен ерекшеленетiн және ұзақ сақтау мерзiмi бойы өз сипаттамасын сақтайтын белгiлi бiр көзден бөлiнген микроорганизмнiң таза дақылы.

Токсойд – активті иммунопрофилактика алу мақсатында қолданылады. Токсиннің инактивациясы ұзақ уақыт бойы формалиннін ерітілген ерітіндісінде ұсталғанда өнделеді. Анатоксиндерді жұқпалы аурулардың алдың алу мақсатында пайдаланады.

Аллергиялык реакция-лардың екі түрі белгілі: гиперсезімталдыктың шапшаң түрі (ГШТ) және гиперсезімталдыктың баяу түрі (ГБТ).

Бір инфекцияға қарсы моновакцина, екі инфекцияға қарсы дивакцина деп аталады, ассоциацияланған вакциналар түрлі микроб антигендері мен анатоксиндерінің қоспасы, мысалы АКДС.

Ауруға қарсы тұратын енжар иммунитет уыз сүтпен де пайда болуы мүмкін. Кейде ауруға қарсы антиденелер жас төлдерге енелерінің ішегі арқылы да беріледі. Бұл жағдайды – колостралдық иммунитет деп атайды. Иммуноглобулиндердің ең көп мөлшері жас төлдерде туылған соң 5 күн өткенде ғана көбейеді.

Табиғи колостралдық иммунитет жас төлге табиғи түрде ауырып жазылған енесінен беріледі. Ал, жасанды колостралдық иммунитет буаз малды егу нәтижесінде пайда болады. Гамма – глобулиндер. Табиғи ауырған малдың қанында, не егуден соң қанда пайда болған антиденелер(иммуноглобулиндер) қан сарысуының гамма – глобулинді фракциясында ғана болады.

Гипериммундық қан сарысуы мен гамма – глобулин ауруды емдеу және аурудан сақтандыру үшін қолданылады.

Гормондар деп қан мен лимфаға немесе қандай да бір қуысқа шығу жолдары арқылы бөлінетін ішкі секрециялық бездер қызметінің өнімдері аталады.

биостимулятор - организмдегі зат алмасу процестерін күшейтуге қолданылатын, мал немесе өсімдік тектес ткандік зат;

      ветеринариялық препарат - малтегі, өсімдік немесе шығу тегі синтетикалық заттар; ауруды алдын алуға, ауруды анықтауға, мал ауруларын емдеуге, олардың өнім беруін арттыруға, дезинфекция, дезинсекция және дератизация жүргізуге арналған, және де малдарға парфюмериялық немесе косметикалық заттар ретінде қолданылуға арналған;

Қазақстан Республикасы ветеринариялық препараттарының мемлекеттік реестрі (бұдан әрі - Реестр) - мемлекеттік тіркеуден  (қайта тіркеуден) өткен және Қазақстан Республикасында өндірілуге, импорттауға және қолданылуға рұқсат етілген, ветеринариялық препараттар туралы мәліметтерден тұратын, ветеринария саласында құзырлы органмен басылып шығарылатын тізім;

      1) ветеринариялық препараттың ғылыми-техникалық құжаттамасы (бұдан әрі -ҒҒТҚ) - міндетті тәртіптегі енгізілетін құжаттардың пакеті: ветеринариялық препараттың техникалық тәртібі; қолданудың (пайдаланудың) нұсқауышы; ветеринариялық препаратты дайындаудың және бақылаудың нұсқауышы;

      2) ветеринариялық препараттарды мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) - ветеринария саласындағы құзырлы мемлекеттік органмен заңдылықтағы бекітілген тәртіп бойынша, ветеринариялық препараттарды Реестрге енгізу, олардың сараптамасы, апробациясы және тіркеулік (қайта тіркеулік) сынақтарының нәтижесі бойынша тіркеу куәлігінің берілуі;

      3) гормондар - организмнің көптеген өмірлік қызметтеріне реттеуші әсері бар, ішкі секреция бездерімен немесе синтетикалық жолмен алынатын биологиялық белсенді заттар;

      4) антибиотиктер - микроорганизмдерден, өсімдіктерден және жануарлардан бөлінетін, антимикробтық, антипротозойлық және антигельминттік әсері бар химиялық заттар;

      5) ферменттер (энзимдер) - организмде өтетін биохимиялық процестерге каталитикалық әсер етуші биологиялық агенттер;

      6) азық (азықтық заттар, өнімдер) - қорытылған үлгідегі тағамдық заттардан тұратын және азықтандыру кезінде қалыпты физиологиялық қызмет көрсетуді қамтамасыз ететін, жануарлардың денсаулығына зиян әсерін тигізбейтін және олардан сапалы өнім алуға ықпалын тигізетін, олар өндірістік өңдеу жолымен алынғанда тікелей және жанама (кері әсерлі) өнімдерге, микробиологиялық және химиялық жолмен алынғанда жасанды өнімдерге жататын; шығу тегі өсімдік, жануарлар, минералды өнімдердің жиынтығы;

      7) азықтық қоспалар - азықтағы қоректік заттардың сандық және қатынастық деңгейін реттейтін, және де жануарлардың жоғары өнімділігін қамтамасыз етуші, қорытылған үлгідегі тағамдық заттардан тұратын азық өнімдерінен тұратын, рационға кіретін кез келген қосымша заттар;

      8) премикстер - рациондарды, құрама азықтарды және белоктық-минералдық концентраттарды толықтыру мақсатында, және де мал ауруларын алдын алуға немесе емдеуге қолданылатын, микроқоспалары және толықтырғыштары қажетті ірілігіне дейін ұсақталып туралған арнайы (спецификалық) аралас заттар;

      9) ветеринариялық препаратты өндірістік бақылау - ветеринариялық нормативтердің талаптарына сәйкестігін анықтау үшін сапасы туралы (паспорт) құжатын толтыру мақсатында, дайындаушы кәсіпорында - өндірістік бақылау бөлімімен (бұдан әрі - ӨББ) жүргізілетін ветеринариялық препаратты зерттеу жұмысы.

Құрамында негізгі заттар мен жіберуге болатын қоспаның мөлшеріне байланысты химиялық реактивтердің жіктелуі:

• 
  «таза» - ХТ, онда негізгі заттың мөлшері 99 % - дан жоғары, ал қоспаның мөлшері 0,001 – 0,00001 % болуы керек:
  
• 
  «анализ үшін таза» - АҮТ, негізгі заттың мөлшері 99 % - дан кем болмауы керек;
  
• 
  «таза» - Т, негізгі заттың мөлшері 98 % - дан кем емес;
  
• 
  «эталонды таза – ЭТ;
  
• 
  «ерекше таза» - ЕТ.
  

Лабораториялық тәжірибеде екі ұғым бар:

1. 
   Виварий – тәжірибеге қолданылатын жануарларды тиісті жағдайда ұстайтын жай;
   
2. 
   Питомник – жануарларды тәжірибеге дейін ұстайтын және көбейтетін жай.
   

КІРІСПЕ:

1. 
   
   жүктеу/скачать 0,79 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: