Оқу сауаттылығЫ

Жиһанкез өзінің қыпшағын еш уақыт тастаған емес. Қыпшағының қос ішегі алыста қалған туған жердің шерменді үнін қозғап, өткен күндерді, албырт жас шағын, от басында тұрып ән салған қыпшақтың жас сұлуларының әсем әндерін, айлы түндердегі жер солқылдатқан сарбаздар биін еске салатын. Сондайда ол музыка жайлы кітабын бітірсе, туған жерін есіне түсірер осынау сұлу сезімді мұңлы саздардан айырылып қалатындай боп қорқатын.

Туған жерін еске алғанда оның көңілін ылғи жабырқау мұң басатын. Әсіресе соңғы жылдарда мүлде торлап алды. Туған жеріне бір қиялмен шарлап келмей көңілі орнына түспейді. Әрине, жер ортасынан асқан шақта ғұмырының жартысын білім қуып жат өлкеде тентіреумен өткізген жанның көкірегінде болар табиғи сағыныш еді бұл. (100 сөз)

Ә.Әлімжанов «Ұстаздың оралуы»

1.Мәтіннің 1-ші бөлімінде не туралы айтылған?

A)аспап туралы

B)кітап туралы

C)би туралы

D)ән туралы

E)қыздар туралы

2.Мәтіндегі ойға сәйкес келетін мақал-мәтелді табыңыз?

A)Көшерін жел, қонарын сай біледі.

B)Өзге елде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол.

C)Мың асауға бір тосу.

D)Жамандық қөрмей жақсы болмас.

E)Туған жердей жер болмас.

Бұрын бір тышқан болыпты. Ол өте ақкөңіл, достарымен тату екен. Бірақ жаңа келген мысық оны жегісі келіп тыныштық бермепті.

Бір күні оның ұйықтап жатқанын көрген мысық байқамаған болып жалпақ табанымен жаншып өтті. Шошыған тышқан орнынан қарғып тұрып мысыққа:

–Мен ешқашан басқаларға жамандық жасаған емеспін. Сен неге маған өшігіп жүрсің?-дейді. Мысық тәкаппарлана:

–Саған тышқан бол деген кім? Тышқан екенсің, жеуге тиіспіз! – дейді.

Оның түпкі ниетін байқаған тышқан содан былай сақтанып, бұрыш- бұрышта тығылып жүретін болыпты.

Бір тәуірі мысық өте ұйқышыл екен. Басы жастыққа тиді болды, қорылдай кетіп, қанша оятса да оянбайды екен. Мұны білген ақылды тышқан ебін тауып, ұйықтап жатқан дұшпанының мойнына қоңырау байлап қойыпты. Сөйтіп, жүрген сайын сылдырайтын қоңыраудың арқасында алаңсыз ұйықтап, еркін жүретін болыпты.

3.Мәтін мазмұнына сай тақырыпты таңдаңыз.

A)Ұйқышыл мысық

B)Жаңа дос

C)Тату-тәтті өмір

D)Қулығын асырған тышқан

E)Мысық пен тышқан

4.Мәтіннен мысықтың қай қасиеті байқалады?

A)Өркөкіректігі

B)Мақтаншақтығы

C)Айлакерлігі

D)Жалқаулығы

E)Батырлығы

5.Тышқанның алаңсыз өмір сүруіне негіз болған жағдай

A)Батылдығы

B)Шыдамдылығы

C)Шапшаңдығы

D)Тапқырлығы

E)Ептілігі

6.Мәтін мазмұнына сай мақалды табыңыз.

A)Ежелгі дұшпан ел болмас

B)Жалғыз қаздың үні шықпас

C)Диірменде туған тышқан тарсылдан қорықпас

D)Екі қошқардың басы бір қазанда піспес

E)Досы көпті жау алмайды

1.Балаға ат қоюдың қаншалықты маңызды екеніне мән бермейтіндер көп. Сол себепті де, әдемі естілетініне қызығып, көбінесе мағынасыз аттарды қоя салады.

2.Бір қызығы, сәбидің қай мезгілде, қай айда дүниеге келгендігі де оның мінезінің қалыптасуына ықпал ететін көрінеді. Деректерге сүйенсек, қыста ынталы, талапты балалар дүниеге келеді. Кілең жуан дыбыстардан тұратын қатқыл есімнің қойылуы олардың осы қасиетін одан әрі ұштап, дамыта түседі. Желтоқсанда туған балалар тік мінезді, өте өктем, ал қаңтар мен ақпанда туған балалар байсалдырақ болады. «Бірақ қыста туған сәбилер есейгенде өздерінің қырсықтығының кесірінен ешкіммен сыйыса алмай қиналады. Олар әрдайым елдің алдында болғысы келеді. Егер сіз оның табиғат берген қатал мінезін жұмсартқыңыз келсе, жұмсақ есім таңдаңыз» дейді экстрасенс Заман Сыпатаев.

3.Сыпатаевтың айтуынша, көктемде туған балалар тез ренжігіш, сезімтал, әсершіл. Олардың көбі тумасынан дарынды, бірақ өздеріне сенімді емес. Осы жасқаншақ, жігерсіз жұмсақ мінезі олардың көшбасшы болуына кедергі. Сондықтан қайраттандыру үшін оларға қатқыл есім таңдаған жөн.

4.Жазда туған балаларға, негізінен белсенділік пен тәкаппарлық, батылдық тән.

5.Күзде туған балалар өте әмбебап, алғыр және сабырлы. Не істесе де, көп ойланып-толғанады. Бірақ мінездері жеңілтектеу. Оларға ат таңдау соншалықты қиын емес, себебі күзгі балалардың табиғатына ештеңе әсер етпейді.

6.Заман мырза жалпы балаға ат қоюда есімдер құпиясын ескеру керектігін айтады. Біріншіден, есім қалай дыбысталады, соған мән берген жөн. Ары қарай, мағынасына көңіл бөлу керек. Мәселен, қыз балаға сұлулық, парасаттылық, ақылдылық қасиеттерін қамтитын есімдер лайық. Ал балаңыз ұл болса және сіз оның болашақта қажырлы да қайратты, дәулетті және ер мінезді азамат болып өскенін қаласаңыз, есімін де соған орайластырып қойғаныңыз абзал. Ең бастысы, өз балаңыздың қандай болғанын қалайсыз? Есімін де соған қарай таңдаңыз. Ат қою –  өте жауапты іс. Сонымен қатар әр бір ата-ана өз баласының бақытты, табысты болуына      және үйлесімді өмір сүруіне ықпал ете алады. (267 сөз)

7.Мәтіндегі мәліметке сәйкес балаға ат қояр кезде нені ескеру керек?

B)Әріптердің санын

C)Сөздердің тіркесуін

D)Есімнің дыбысталуын

E)Есімнің әдемілігін

8.Қай кезеңде туған балалардың мінезін қатқыл есім өзгерте алады?

A)қыста

B)көктемде

C)жазда

D)барлық мезгілде

E)күзде

9.Үшінші бөлімге сәйкес қандай есімдер қоюға болады?

A)Жамал, Ақылгүл

B)Дана, Сабыржан

C)Қымбат, Әсем

D)Жібек, Меруерт

E)Қайсар, Батырхан

10Қандай пікір мәтіндегі негізгі ойға сәйкес келеді?

A)Есімді ай атауына байланысты қойған жөн.

B)Балаға әдемі естілетін есім таңдаған жөн.

C)Есімнің мағынасына назар аударған жөн.

D)Есімді құрметті адамдарға қойдырған жөн.

E)Есімді заманына сәйкестендіріп қойған жөн.

11.Қандай мезгілде туған балалардың мінездері бір-біріне қарама-қайшы?

A)Қыс-жаз

B)Жаз-күз

C)Қыс-көктем

D)Көктем-күз

E)Күз-қыс

12.Мәтіндегі ойға сәйкес жаңа туған балаға ненің әсері көп?

A)Ата-ана таңдауы мен ауа-райының

B)Есімі мен күн мезгілінің

C)Жыл мезгілі мен есімінің қатқылдығы

D)Ай атауы мен есімінің қатқылдығы

E)Ауа райы мен жыл мезгілінің

Сіздің назарыңызға 2 мәтін ұсынылады. Бірінші мәтін – әлем чемпионы, қазақстандық Геннадий Головкиннің журналистерге берген сұхбаты. Екіншісі – Геннадий туралы танымал спортшылардың айтқан пікірлері.