Оқулық 10-сынып 1-бөлім Е. С. Дүйсенханов, С. А. Щеглов, Д. Ханин, А. М. Фазылжанова, А. А. Сейтенова Алматы, 2019
жүктеу/скачать 3,92 Mb. Pdf көрінісі
|
10-сынып 1-бөлім Оқулық Кәсіпкерлік және бизнес негіздері 1-2 тоқсан kz-lite (3) (1) (1)
| Нарықтық тепе-теңдіктің
қалыптасуы Өткен сабақтарда біз на рық тың сұраныс пен ұсы- ныс заңдары бойынша жұ мыс істей тін ін білдік. На рық тық тепе-теңдік осы та уар лар мен қыз - мет терді сатып алушылар мен сатушыларды қа на ғат тан ды ратын ба ға кезінде белгіленеді, яғни сұраныс көлемі ұсыныстың көлеміне тең 1 Макконнелл К. Р., Брю С. Л. «Экономикс», 1-том, 72 бет. болған кезде (Qd=Qs) қа лып тасады. Та уар дың тепе-теңдік ба ға сын (Р0) және осы та уар дың тепе- теңдік көлемін (Q0) қа лып тастыратын на рық тық тепетеңдік (Е нүктесі) сұраныс пен ұсыныс тың қи сық тарының графикалық қиылысуы арқылы орнайды және ол келесідей көрінеді (1-сурет): Осы графиктегі қиылысу нүктесі осы та у ар ға сатып алушы лар дың қажеттілігі немесе сұ ра ны- сы өндіруші лер дің на рық қа ұсына алатын осы та уар дың санына сәйкес келе тін ін көр се теді 1 . Сұраныстың немесе ұсыныстың өзгеруі тепе- теңдік ба ға мен тепе-теңдік өнім нің мөл ше рін өзгертеді. 2017 жыл «спиннерлер жылы» болды: бірнеше ай ішінде ешкім білмеген та уар барлық оқушы- лар дың міндетті ойыншы ғын а айналды. Наурыз айынан тамыз айына дейін әлемдегі 200 млн-ға жуық спиннерлер сатылды, ал олардан түскен пайда $500 млн-ға жеткен. Бірақ бұл дегеніміз 2017 жылдың наурызына дейін спиннерлер болған жоқ деген сөз емес, тек ол уақытқа дейін бұл ойыншық танымал болмаған. Спиннер дің на- рық та пайда болғаннан бергі құны шама- мен 800-1500 теңгені құраған. Бұл сатушылар мен сатып алушы- ларды өзара қа на ғат тан ды ратын, өз мәмілесін жасауға дайын болған тепе- теңдік ба ға болды. Бірақ спиннер өте танымал болған соң, на рық та та уар тапшылығы пайда болды, сатушылар үлкен ақшаға — 3000 — 5 000 теңгеге сата бастады. Ал спиннер дің мәні өзгеріссіз қалды — ол ойын-сауыққа • Нарықта тепе-теңдіктің қалыптасуы, артықшылық пен тапшылықты білу; • Негізгі факторлардың өзгерісіне нарықтың бейімделу үрдісі ретінде сұраныс пен ұсыныс икемділігін түсіну. 14 55 арналған айналмалы ойыншық болып қала бер- ді. Неге ба ға өзгерді? Себебі, сұраныс өсті (мы- салы, Wallmart дүкендер желісі оны қа на ғат тан- ды ру үшін тікелей Қытайдан ұшақтар арқылы сатып ала бастады), сатушылар мұны түсініп, ба- ға ны кө терді және ойыншықтың танымалдығы үшін сатып алушылар оны төлеуге дайын болды. Осылайша жаңа тепе-теңдік ба ға сы орнатылды. Кейін келе спиннерге деген құштарлық кете ба- стады және оларға болған қажеттілік пен барлық сұраныс қа на ғат тан ды рылды. На рық та сатуға үлгермеген көп теген спиннерлер толып кетті және олар әрбір екінші сатушының сөре ле рінде шаң басып өтпей тұра бер- ді. Ұсыныс сұраныстан асып, спиннер лер дің құны бірнеше есе төмендеді. Енді ойын шықты 300 тең геге де сатып алатын адамдар азайып кетті. На- рық тық механизм тепе-тең дік тің кез келген бұзылуы ке зін де оны ав- томатты түрде қал пына келті- руге әкеп соқ ты- ра тындай әрекет етеді. Әрине, сіз на- рық тың көрін- бей тін қолы туралы метафораны жиі естіген шы ғарсыз. Оны енгізген шотлан дық экономист Адам Смит (1723-1790 жж.), кез келген на рық та сатып алушылар мен сатушы лар дың шешімдерін үйлестіре тін объективті на рық тық механизм жұ- мыс істей тін ін көр се ткен 1 . Ол былай деп жазды: «Әрбір адам өз пайдасын ғана ойлайды, бірақ оны ба ғыт тайтын көрінбей тін қол бар және бұл оны өзі ойламаған нә тиже ге әкеледі». 1 Адам Смит. Табиғат және халықтар байлығының себептері туралы зерттеуі. Бұл «көрінбей тін қол» деген не? Бұл термин нің астында А. Смит қоғамның эко но мика лық өмірін үйлестіре тін на рық тық қатынастардың жұмбақ механизмі бар екенін айтқан болатын. жүктеу/скачать 3,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|