Экономиканың басты сұрақтары Ең алдымен, «эко но мика » ұғымы не білдіре тінін
қа рас ты райық. «Эко но мика » сө зі нің авторы —
біз дің заманымыздан бұрыңғы ІV ғасырда өмір
сүрген, ежелгі грек жазушысы, тарихшы Ксено-
фонт. Бұл ұғымды Аристотель ғылыми айналымға
енгізген. Бұл ұғым әлі күнге дейін маңызын жой-
мады. Мысалы, үй шаруасын
да
ғы екі әйел
дің
әр қай сы сы ның 50 мың теңгесі болсын. Бірі ол
ақшаны бірнеше күнде жаратып тастаса, екіншісі
бір айға жеткізген, тіпті косметикаға да жеткен.
Сонда қайсысы ақшаны үнемді жұмсаған? Әрине,
екіншісі.
Эко но мика — игіліктер өндірісі, оның бөлінуі, тұтынылуы туралы ғылым, яғни эко но мика шектелген ресурстары бар қоғамда адамдардың қажеттіліктерін толық қа на ғат тан ды ру үшін не, қалай
және кім
үшін өндіру қажет деген мә селе лерді қа рас ты рады. Адамдарға тамақ, жылы киім, демалыс қажет.
Сон дық тан эко но мика ның басты сұрағы «Не?»: не
өндіру қажет? На рық та қандай та уар лар мен қыз-
мет жетіспейді? На рық тың, ғаламшарымыздың
ресурстары шектелген, сон дық тан әр елде «Дәл
қа зір тұ тыну шыларға не қажет?» деген мә селе
әрдайым шешімін тауып отыруы тиіс. Келесі сұ-
рақ — «Қалай жасау қажет?». Ол үшін қандай
эко но мика лық ресурстар бар, қандай техно ло-
гия ларды қолдануға болады, кәсіпорынды қай
жерде орналастыру қажет, өндірісті қалай ұйым-
дас тыру қажет және т.с.с. мә селе лер анықталуы
керек. Соңында, өнім кім үшін өндіріле тін ін шешіп
алуымыз тиіс. Оны кім сатып алады? Еліміз дің
барлық тұрғыны оны сатып алуға шамасы жете
ме немесе азғана адамдарға қажет пе? Тұ тыну-
шылар саны қанша? Кез келген биз нес тің иесі
бастапқы кезеңде эко но мика ның осы үш мә селе-
сін анықтап алуы тиіс, онсыз кә сіп кер лігін дамы-
та алмайды.
Не?
Қалай?
Кім үшін?
11
2-сабақ. Қазақстан экономикасына тарихи шолу
