Оқулық Алматы, 013 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 4,14 Mb. Pdf көрінісі
|
burunbetova genetika neg
| 5.1 Комплементарлылық
Комплементарлы немесе толықтырушы деп өз алдына жеке келгенде əсері байқалмайтын, ал егер генотипте гомозиготалы не- месе гетерозиготалы жағдайда басқа біреуімен қатар келсе жаңа бір белгінің дамуына ықпал ететін гендерді атайды. Комплементарлы ген деп, гомозиготалы немесе гетерозиготалы жағдайда ата-ана- сында жоқ жаңа бір белгінің пайда болуына əсер етуші аллельсіз гендерді айтамыз. Комплементарлы гендер бірін-бірі толықтырады жəне жаңа белгінің дамуын қамтамасыз етеді. Өз алдына жеке кел- генде комплементарлы гендердің əсері байқалмайды. Гендердің комплементарлы əсері алғаш рет хош иісті жұпар бұршақта ( Lathiris odoratus ) зерттелген, оны Бэтсон мен Пеннет ашқан. Жұпар бұршақтың ақ гүлдері бар екі сортын будандастырғанда Ғ 1 будандардың гүлдерінің түсі қызыл болып шығады. Ғ 1 өсімдіктерінің өздігімен тозаңдануынан алынған Ғ 2 ұрпағы 9 қызыл : 7 ақ гүлділер қатынасына ажырайды. Бұл жағдайда гүлдің қызыл түсін екі комплементарлы доминантты гендер ( С мен Р ) бірігіп анықтайды. Ата-аналық формалардың генотиптерін ССрр жəне ссРР деп белгілеуге болады. Жеке-жеке С жəне Р доминант- ты гендері белгіге (гүлдің түсіне) ешқандай əсер етпейді жəне сон - дық тан да ата-аналарының екеуінің де гүлдері ақ түсті болады. Ал бірінші будан ұрпақта (Ғ 1 ) доминантты екі геннің де болуына ( СсРр ) байланысты, олардың өзара əрекеттесуі нəтижесінде гүлдер- дің қызыл түсі дамиды. Ғ 2 -гі барлық өсімдіктердің 9/16 бөлігі қызыл гүлді болады (генотиптері С - Р -); кəдімгі дигибридті будандастыру - 109 ларда байқалатын фенотиптік үш класқа жататын ұрпақ тар бұл жа ғ- дайда өсімдіктердің ақ гүлді бір ғана типіне бірігеді (3/16 С-рр+3/16 ссР-+1/16 ссрр=7/16 ). Ғ 2 -де фенотип бойынша 9:7 қатынасындай болып екі фенотиптік класқа ажырау əдеттегі Мендельдік 9:3:3:1 қатынасының өзгерген түрі келесі суретте көрсетілген. Аллелді емес гендердің мұндай əсерін кейде толықтырушы əрекеттесу деп те атайды. жүктеу/скачать 4,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|