Бидайды типтер мен тармақтарға бөлу

162
2. ТЕХНИКАЛЫҚ ШАРТТАР
2.1. Мемлекетке тапсырылған бидай мына төменгі тұрақты шектерге 
сəйкес анықталады (Тек Қазақстан үшін):
24-кесте
Мемлекетке бидай тапсырудың төменгі тұрақты шегі
Сапалық көрсеткіш
норма
Көлемдік өлшем, г\л: жаздық жəне күздік жұмсақ 
бидай үшін
қатты бидай үшін
Ылғалдылығы, пайыз: Оңтүстік Қазақстан үшін,
Солтүстік Қазақстан үшін
Шөп-шалаң қосындылар, пайыз. 
Дəнді қосындылар, пайыз күздік жұмсақ бидай үшін 
басқа бидайлар үшін
Зиянды жəндіктер
750
760
14,0
15,0
1,0
30,
2,0
болмау керек
2.2. Шектік нормалар – бидайды қабылдауға болатын ең төменгі 
сапа нормаларының шегі
25-кесте
Бидайды қабылдауға болатын ең төменгі сапа нормаларының шегі
Сапалық көрсеткіш
норма
Ылғалдылығы, пайыз, жоғары емес:
Оңтүстік Қазақстан үшін
Солтүстік Қазақстан үшін
Шөп-шалаң қосындылар, пайыздан жоғары емес 
соның ішінде: тас 
барлық зиянды қалдықтар 
оның ішінде: қастауыш 
у кекіре мия, таспа шөп 
вязель көптүсті 
сүйел жазар 
триходесма
Қара күйе (былғанған, көкшіл) бидай,
пайызы жоғары емес
Дəнді қосындылар пайызы көп емес 
оның ішінде өнген дəн
Зиянды жəндіктер 
17,0
19,0 
5,0
1,0
0,5
0,1
0,1
0,1
0,1
болмайды
10,0
15,0
5,0
кенеден басқасы болмайды
2.3. Төмендегі кестеге сəйкес жұмсақ бидайды 4, қатты бидайды 3 
класқа бөледі:

163
26-кесте
Жұмсақ, қатты бидайды класқа бөлу
Сапа көрсеткіштері
Жұмсақ бидайдың кластары
1
2
3
4
Типтері
I, IV типтердің 1, 2, 
3, тармақтары, ІІІ 
типтің тармағы жəне 
күшті бидай тобына 
жататын сорттары
I, ІІІ, IV, V 
типтердің 
күшті жəне 
бағалы сорт-
тары 
I, ІІІ, IV, V 
типтердің 
барлық 
тармақтары 
жəне типтер 
қосындылары
Сақталу күйі
Иісі 
Қызбаған, жақсы сақталған
Бидайдың өзіне тəн иісті, сасық уыттық, көгерген, т.б. 
иіс болмау керек 
Бидайдың өзіне тəн иісті, бүлінбеген 
Түсі-түгі
І-ші дəрежелі түсінің 
ақшыл тартуы
Ақшыл дəн
Ақшыл жəне 
қарайған дəн
Шынылығы пайыз төмен емес.
Сағыз: мөлшері, пайыз 
Сапасы, топ
60
32,0
І
60
28,0
І
Шек 
қойылмайды
23,0
ІІ
Шек 
қойылмаған
Шек 
қойылмаған
Көлемдік масса, г/л базистік 
норма сатысына сай
Шек 
қойылмайды
Бөліп алуы қиын (қара сұлы, 
татар қарақұмығы), пайыз
2,0
2,0
Шектік нормалы шөп-шалаң 
қалдықтарының ішінде
Өнген дəн, пайыз, дəнді 
қосындылардың ішінде
1,0
1,0
3,0
5,0
27-кесте
Қатты бидайдың кластары
1
2
3
4
5
Типтері
II, VI 
типтің
1 жəне 2 тармақтары
Типке жатпаған
Сақталу күйі
Иісі 
Түгі 
Қызбаған, жақсы сақталған
Бидайдың өзіне тəн меншікті иісі бар, сасық, уыт, көк иісі жоқ
Бүлінбеген, бидайдың əр типіне, тармағына меншікті түсі бар
Сағыз мөлшері, 
пайыз сапасы, топ
Көлемдік өлшемі, г/л 
Қара бидай, арпа 
жəне өнген дəн: 
барлығы (дəнді 
қалдықтар)
Оның ішінде өнген 
дəн
Басқа типке жататын 
бидай, пайыз
28
ІІ
770
2
0,5
10,0
25
ІІ
745
2
0,5
15,0
22
ІІ
745
4
3,0
15,0
Шек қойылмайды
Шек қойылмайды
-
Төменгі шектен кем 
емес
5,0
15,0

164
2.4. Осы класқа жатқызу үшін бір көрсеткіші жетпесе, оны төменгі 
класқа көшіреді.
2.5. Мал азығына арналған бидайдың сапасы төмендегідей болады.
28-кесте
Мал азығына арналған бидайдың сапасы
Сапа көрсеткіштері
Нормасы
Сақталу күйі 
Иісі 
Түсі-түгі
Ылғалдығы, пайыз
Шөп-шалаң қалдықтары, пайыз
Оның ішінде: минералдық заттар
зиянды заттар
Зияндылардың ішінде: кекіре, вязель,
қастауыш, қара күйе,
қарамықша 
Дəнді қалдықтар, пайыз
Зиянды жəндіктер
қызбаған, бүлінбеген, өзіне тəн, басқа 
иістері жоқ түсі өзіне тəн
16,0
5,0
1,0
0,2
0,1
0,1
0,5
15,0
болмау керек
2.6. Негізгі астық, шөп-шалаң жəне дəнді қалдықтар:
2.6.1. Негізгі астыққа бүтін жəне аздап бүлінген, дəнді жəне шөп-
шалаң қалдықтарына жатқызылмаған дəн жатады.
2.6.2. Шөп-шалаң қосындыларға: 1,0 мм елеуіштен өтіп кеткен 
ұсақ заттар, минералдық заттар – құм, тас, шлак, топырақ кесектері, 
органикалық заттар – сабан, топан, əртүрлі жапырақтар, т.б. арамшөп 
тұқымдары, мəдени өсімдіктердің дəндерінің дəнді қалдыққа 
жатқызылмағандары, бидайдың, қос дəнекті бидайдың, қара бидайдың 
жəне арпаның шіріген, көгерген, көмір болып кеткен, күйіп, қуырылып 
кеткен дəндері, зиянды қосындылар, қара күйе, қастауыш, угрица, вя-
зель, укекіре, мия, таспа шөп, убидайық, сүйелжазар, триходесма.
2.6.3. Дəнді қосындыларға – бидайдың сынған жəне зиянды 
жəндіктер жеген барлық дəннің 50 пайызы (қалған 50 пайызы негізгі 
дəнге жатқызылған), жапырылған, шөпек дəн, тамыры мен көгі 
шыққан немесе олар сынып қалған, өнген, тек қабығы ғана қалған дəн, 
үсіген, көктей піспей семіп қалған, қарайып кеткен, қуырылып кеткен, 
эндосперміне дейін көгеріп бүлінген, оның ішінде бидай, арпа, қара 
бидай, қос дəнекті бидай дəндері, олардың шөп-шалаң қалдықтарына 
жатпаған сынықтары жатады.
2.6.4. Ылғалдығы мен тазалығына қарай бидайды былайша бөледі:

165
- ылғалдығына қарай: құрғақ – 14 пайызға дейін, орташа ылғалды 
– 14,0 – 15,5, дымқыл – 15,5 – 17,0 пайызға дейін, су бидай – 17,0 пай-
ыздан жоғары болса;
- тазалығына қарай: таза – 1,0 пайызға дейін, шөп-шалаң болса, ор-
таша таза – 1,0 – 1,3, лас – 3,0 пайыздан көп болса.
Дəнді қосындылардың мөлшеріне қарай: таза деп жаздық бидайда 
– 1 пайызға дейін, күздік бидайда – 2 пайызға дейін дəнді қалдықтар 
болса, орташа таза деп 1 – 5 жəне – 2 – 7 пайызға дейін, лас деп 5 жəне 
7 пайыздан жоғары болса айтады.
3. Қабылдау ережелері – арнайы стандартта берілген.
4. Сапасын анықтау – зертханалық жұмыстар кітапшасында берілген.
5. Сақтау жəне тасымалдау ережелері жазылған.

жүктеу/скачать 3,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: