Модульдік оқыту. Пәнге ену жоғарғы орынында оқытудың бір амалы. Педагогикалық мониторингтің әдістемесі

7. Модульдік оқыту. Пәнге ену жоғарғы орынында оқытудың бір амалы. Педагогикалық мониторингтің әдістемесі.

Модульдік технология дамыта окыту идеясына негізделген. Модульдік оқытудағы негізгі мақсаты – студенттің ӛз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігін дамыту, оқу материалын ӛңдеудін жекелеген тәсілдері арқылы жұмыс істеуге үйрету. Модульдік оқытудың ӛзегі – оқу модулі. Оқу модулі: акпараттардың аяқталған блогынан; бағдарламаны табысты жүзеге асыру бойынша берілген оқытушының нұсқауларынан; - студент ic-әрекетінің мақсатты бағдарламасынан турады.

Модульдік оқыту білім мазмұны, білімді игеруді, ӛз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігі, оқудың әдісі мен тәсілдері бойынша окытудың дербестігін қамтамасыз етеді.

Пәндердің модульдік қҧрылымы мынадай түрде болады:

• 
  Модуль аты
  
• 
  Теориялық сабақ
  
• 
  Практикалық сабақ
  
• 
  Лабораториялық практикум
  
• 
  Бағдарламамен қамтамасыз ету
  
• 
  СӚЖ
  
• 
  Оқу қорытындысы
  
• 
  Теориялық сабақ
  
• 
  Практикалық дағдылар.
  

Модульдік оқытудың негізін қалаушы П.Ю. Цявичине. Оның идеясын С.Я. Батышев, К.Я. Вазина, Н.Н. Суртаева, Т.Н. Шамова, А.Жанпейсова жалғастырды.

Модульдік оқытудың мәні білім алушы толықтай ӛзі немесе белгілі бір кӛлемдегі кӛмекпен оқу-танымдық іс-әрекетте модульмен жұмыс істеу арқылы мақсатына жетеді.

Модуль – дегеніміз мақсатты функционалдық байланыс, онда оқу мазмұнымен оны меңгеру технологиясы байланысады. Сондықтан, модуль модульдік оқытудың құралы болып табылады, ӛйткені оған іс-әрекеттің мақсаттық жоспары, ақпарат банкі, дидактикалық мақсатқа жету үшін методикалық басқару кіреді. Модуль оқытудың программасы ретінде бола алады.

Модульдік оқыту кезінде әрбір білім алушы белсенді және тиімді оқу-танымдық іс-әрекетке кіріседі. Мұнда бақылау, ӛзін-ӛзі бақылау, түзету, кеңес беру, ӛзбеттілігі қалыптасады. Білім алушы ӛзін жетілдіруге зор мүмкіндік алады, ол оқуға деген құлшыныс, мотивация тудырады. Бұл оқыту жүйесі әр білім алушыға білім беру және оқуда жоғары сатыға кӛтерілуге кепілдеме береді. Білім

алушының ӛзбеттілік, ұжымшылдылық сияқты мінез сапаларын дамытуға да мүмкіндік бар.

Әрине, оқыту үрдісіндегі педагогтің де орны ӛзгереді. Педагогтің міндеті білім алушыларды оқуға мотивациялау, модуль арқылы оқу-танымдық әрекетін басқару және үздіксіз кеңес беру. Енді оқытудағы оның орны ӛзгереді: ол тақырыпты қалай жеткізсем деп ойламайды, енді білім алушылардың әрекетін қалай басқарсам, бағыттасам деп ойлайды. Модуль арқылы басқаратындықтан интегративті дидактикалық модуль құру педагогтің міндеті болып табылады. Ол үшін педагог ӛз тәжірибесін, білім, іскерлігін, технологияларды талдайды. Іс- әрекеттің мақсатын, оқытудың түрі мен әдістерін, кездесуі мүмкін қиындықтарды алдын-ала ұйымдастыруы керек.

Модульдік оқытуға кӛшу үшін нақты жағдайлар туғызу керек:

1. 
   педагогтің мотивациясымен байланысты;
   
2. 
   білім алушылардың оқу-танымдық әрекеттерді ӛз бетімен орындауға дайындығы;
   
3. 
   мектептің материалдық мүмкіндігіне байланысты.
   

2. Модульдік оқытудың принциптері.

Модульдік оқыту теориясы жалпы дидактикамен тығыз байланысты арнайы принциптерге жүгінеді. Модульдік оқытудың жалпы бағыты, оның мақсаты, мазмұны мен ұйымдастыру әдістері мынадай принциптерді анықтап отыр:

• 
  модульдік;
  
• 
  оқытудың негізгі элементтерін бӛліп кӛрсету;
  
• 
  динамикалылық;
  
• 
  білімнің әрекеттілігі мен оперативтілігі және олардың жүйелілігі;
  
• 
  икемдігі;
  
• 
  саналы перспективасы;
  
• 
  әдістемелік кеңестің әр түрлілігі;
  
• 
  паритеттілік (П.А. Юцявичене). Осыларды жеке қарастырайық.
  

• 
  оқу материалын қойылатын дидактикалық мақсатқа әрбір білім алушы жете алатындай құру керек;
  
• 
  ол жеке модульден құралған кешенді дидактикалық мақсатқа сәйкес оқу мазмұнынан құралу керек;
  
• 
  оқу материалына сәйкес кӛзделген мақсатқа бағына отырып, әр түрлі оқу формаларымен интеграциялануы керек.
  

Оқытудың негізгі элементтерін бӛліп кӛрсету принципіне байланысты мынадай педагогикалық ережелерді ұстану қажет:

• 
  интеграциялық дидактикалық мақсатта жеке мақсат құрылымдарын кӛрсету керек;
  
• 
  оқу материалының әрбір элементін толық жетілдіріп отыру керек;
  
• 
  әрбір жеке мақсаттың бірлігі интеграциялық дидактикалық мақсатты құрап бір модуль болу керек.
  

Оқу материалы әрқашан, тіпті жыл сайын деуге болады, қайтадан ӛңделіп, жаңартылып отырылуы керек. Қиын жағдайдан шығудың бір жолы: оқу материалының құрылымы бір-біріне тәуелсіз бӛлімдерден тұру керек, ӛйткені оқу материалын ӛзгерткенде әрбір бӛлімді ӛзгертіп, толықтырып, дамытуға мүмкіндік береді.

Оқу материалының тұрақты және ӛзгермелі мазмұнының қарама-қайшылығын шешу динамикалық принцип бойынша жүзеге асады. Оның педагогикалық ережелерін қарастырайық:

• 
  әрбір элементтің, яғни модульдің мазмұны оңай ӛзгертілуі және толықтырылуы мүмкін;
  
• 
  әр түрлі модульдердің элементтерін құрастыра отырып, жаңа модуль шығаруға болады;
  
• 
  модульдің формасы, оның элемнттерін оңай ӛзгертуге болатындай формада болуы тиіс.
  

Оперативті білім білім алушы тапсырманы орындау кезінде инициатива, тапқырлық кӛрсете білген, әр түрлі жағдайда ӛз білімін қолдана білген жағдайда табысты болады. Әрекеттік және оперативтік білімнің жүйесін тек іскерлікпенбіріктіріп қарастыруға болады. Мұнда жалпы ғылыми, техникалық және арнайы білім мен іскерлік жүйесін айтуға болады, оны білім алушы практикалық іс - әреектте ӛзі және тәуелсіз қолдана алады.

Әрекеттік және оперативті білімдер және оның жүйелілік принципін орындау үшін мынадай педагогикалық ережелерге сүйенеді:

• 
  модуль және әрекет тәсілдерінде оқыту мақсаттары әрекеттің әдістер терминінде ақыл-ой немесе практиаклық түрде қалыптастырылуы керек;
  
• 
  алға қойған мақсатты орындау үшін модульдің мазмұны логикалық ойлау және практикалық әрекет жағынан пәндік және пәнаралық құрылымда болуы мүмкін;
  
• 
  оқыту жаңа білімді игеруде проблема негізінде ұйымдастырылуы керек, ӛйткені осындай жағдайда оқуға деген шығармашылық қалыптасады;
  
• 
  білімнің бір әрекеттен екінші әрекетке кӛшу мүмкіндігін анық кӛрсету керек.
  

• 
  оқу мазмұнының индивидуализациясы білімнің алдын – ала диагностикалануын қажет етеді;
  
• 
  ол қорытындысы нақты модульдің индивидуалды құрылымын құратындай етіп ұйымдастырылуы керек;
  
• 
  оқу мазмұнын индивидуализациялау үшін білім алушылар жағынан оқытудың қажеттілік анализі жасалуы керек;
  
• 
  осы мақсатта оның құрылуының оқытудың базалық әзірлігі мен жеке мақсатын қоса кешенді критерийлерін қолдануға болады;
  
• 
  индивидуалды игеру темпі сақталу керек;
  
• 
  модульдің методикалық жағы оқыту технологиясының индивидуализациялануын қамтамасыз ету керек;
  
• 
  оқуда нақты мақсатқа жеткеннен кейін индивидулды бақылау және ӛзін реттеп отыру қажет.
  

Егер білім алушының ӛзін басқару мүмкіндіктерін қолдансақ, оларға оқудың мақсатын анық және саналы түсіндіру керек. Модульдік оқытуда олар іс-әрекет нәтижесінің маңызды сапасы ретінде болғандықтан, білім алушылар танымдық және практикалық әрекеттің перспективасы ретінде санауы керек.

Модульдік оқыту процесінде саналы перспектива принципінің орындалуы үшін мынадай педагогикалық ережелер сақталу керек:

• 
  әрбір білім алушы бірінші барлық белгілі этапқа (курс, жыл немесе барлық кезеңге ) бӛлінген модульдік бағдарламаны білу керек;
  
• 
  онда кешенді дидактикалық мақсат кӛрсетілуі керек, оны білім алушы ӛзіне керекті және күтетін қорытынды ретінде саналы түсінуі керек;
  
• 
  оған мақсатқа жету үшін қажет оқу бағдарламасы кіреді, ал білім алушыға алыс, жақын, орташа перспективаларға жетуге нұсқаушы болады;
  
• 
  әрбір модульдің басына міндетті түрде әрекет қорытындысының сапасы ретінде оқудың интеграциялық мақсатын сипаттау керке;
  
• 
  әрбір элементтің басына оқудың жеке мақсаттарын кӛрсетіп кету керек.
  

Бұл принциптің орындалуын, проблеманы шешу жолдарын мына педагогикалық ережелер ашады:

• 
  оқу материалын, ақпаратты ұғынуды жеңілдететін жеке түсіндірмелі әдістерді қолданатын модуль деп ұғыну керек;
  
• 
  оқу мазмұнын ұғыну жолдары мен әр түрлі әдістер ұсынылу керек, оны білім алушылар тәуелсіз немесе қандай да бір тәжірибеге сүйене отырып таңдау керек, сӛйтіп ӛзіндік оригинал оқу әдісін жасай алады;
  
• 
  оқыту үрдісін ұйымдастыру жӛнінде педагогтың әдістемелік кеңесін жасау керек. Альтернативалық шешім ретінде әр түрлі әдістер мен оқытудың ұйымдастырушылық нұсқасы бола алады, педагог – эксперттердің пікірінше, нақты мазмұнды игеруге біршама жарамды дейді;
  
• 
  педагог ұсынылған әдістер мен оқытудың ұйымдастырылған нұсқаларының қайсысымен жұмыс істейтінін ӛзі таңдайды;
  
• 
  егер оқытушы ӛзі модуль құратын болса, оның құрамына қолданып жүрген оқыту әдістерін кірістіру керек, ӛйткені бұл эквивалентті курстар мен сабақтар жүргізетін педагогтар арасындағы тәжірибе алмасу жағдайын туғызады.
  

Педагогикалық процесс білім алушы ӛзі активті болғанда, ал оқытушы әрбір адамға индивидуалды негізде кеңесші-координатор қызметін атқарғанда тиімді болады. Бірақ бұл үшін білім алушыларды тиімді оқыту құралдарымен, модуль сияқты, қамтамасыз ету қажет. Осы ақпараттық құралды қолдана отырып, білім алушы жаңа материалды ӛзі игере алады және әрбір педагогикалық кездесуге, яғни сабаққа проблемалық сұрақтарды шешіп, зерттеу жұмыстарын жүргізіп, дайын келеді.

Модульдік оқытудағы паритеттілік принципі мынадай педагогикалық проблемаларды сақтауды талап етеді:

• 
  модульдік бағдарлама білім алушының белгілі дәрежеге дейін білімді ӛзі игеруге мүмкіндік береді.
  
• 
  педагогты тек ақпараттық функцияны орындаудан босатады және кеңесші-координатор қызметін атқаруға жағдай туғызады.
  
• 
  модульдік оқыту үрдісінде оқытушы кейбір басқару функциясын модульдік бағдарламаға береді, онда олар ӛзін-ӛзі басқаруға трансформацияланады.
  

принципі педагог пен білім алушының жаңа жағдайдағы ӛзара әрекетімен сипатталады.

Барлық айтылған принциптер жалпы дидактикаға жүгінеді және сонымен ӛзара байланысты.

Модульдік оқытудағы оқыту курсы мазмҧнының қҧрылымдық ерекшелігі

Модульдерді жасау мақсаты – кәсіби, педагогикалық және дидактикалық міндеттерге сәйкес курстың мазмұнын бӛлшектеу немесе курстың әрбір тақырыбын компоненттеу, оқытудың түрлері мен формаларының компоненттеріне анықтама беру, уақытпен үйлестіру және бір комплекске интеграциялау. Осы тұрғыдан модуль оқу курсының ортақ тақырыпқа немесе кӛкейкесті ғылыми - техникалық проблемаларға бағытталған оқытудың әр қилы түрлері мен формаларының интеграциялануын кӛрсетеді.

Модульдің шеңбері оны құрардағы теориялық білімдер мен дағдылардың жиынтығына, болашақ мамандарға қажет ұстанымдар мен сол класқа тиісті ғылыми - техникалық тапсырмаларды орындауға қажетті практикалық әрекетке байланысты.

Кӛбіне семестрлік курс ( 40 - 50 дәрістік сағат ) 10-12 модуль курстың бӛлімдеріне ұқсастырып бӛлінеді, солар арқылы коллоквиум ӛткізеді. Ең жақсы шетел ЖОО-да модульдік бӛлу пәннің түсініктік ақпаратын қатаң түрде жүйелі талдау негізінде жасалынады, ол негізгі түсініктердің топтамасын жасауға, материалдарды логикалық және компактты топтастыруға, курстың ішінде және аралас пәндерде қайталаулардан аулақ болуға, курстың кӛлемін 30 пайыз немесе одан да жоғары азайтуға мүмкіндік береді.

Модуль – ӛзіндік құрылымдық бірлік және кей жағдайда студент толық курсқа қатыспай, тек кейбір модульге қатыса алады.

Әрбір модуль оқыту барысында меңгерілуі керек іскерлік пен дағды, негізгі түсініктер тізбегін, қажет дидактикалық және методологиялық материалдармен қамтамасыз етеді. Мұндай тізім жазбаша жұмыс ретінде немесе компьютер жүйесінде орындауға болатын алдын - ала бақылау бағдарламасын жасауға негіз болады. Мұндай бақылаудың нәтижесінде студент баға алмайды, бірақ ӛзінің білім деңгейін анықтауға мүмкіндігі бар, қосымша ұсыныстар алуға мүмкіндік береді. Бір курстың ішінде әрбір модульді бітіргенде болатын бақылау жұмысы келесі модульді тапсыруға ыңғайлы болып келеді.

Әрбір модульге анықтамалық және кӛрнекілік материалдар жинақтарын жасау қажет және ол стулентке осы оқытудан бұрын берілу керек. Модуль ұсынылатын әдебиеттер тізімімен толықтырылады. Әрбір студент модульден модульге материалды толықтай игергенде ауысады, аралық бақылаудың ӛту этаптары жолдастарынан тәуелсіз болады.

Модульге енетін ақпараттар интеграцияланған педагогикалық мақсатқа жетуге бағыттаалған біртұтас және нақты құрылымды қиын және терең спектрге ие. Оқыту тапсырмалары уақыт ӛте келе ӛзгеріп тұрады, ал оқу материалы белгілі уақытта қайта қарастырылып және ғылым мен техниканың үздіксіз дамуымен байланысты жаңартылып отырылады, модульдің құрылымында әрқашандық базалық компонент пен варияциялық бӛлім салынады. Базалық компонент фундаменталдық пән түсініктерін кӛрсетеді - құбылыстар, заңдар, құрылымдық жоспар, және т. б. немесе ӛзара байланысты түсініктер топтамасы. Варитивтілік ақпарат мазмұнының ӛзгеруі мен жаңартылуына байланысты, сонымен қатар студенттің мамандандырылған бағытына да байланысты. Осыған байланысты практикада білім берудің икемділік және динамикалық принципі қалыптасты.

Сонымен, кешенді модульді қалыптастыруға жүйелік талдау және пәннің мазмұны мен құрылымын терең методологиялық ӛңдеулер қажет, сол арқылы студентке жоғары кӛлемде білім, іскерлік, дағды берілу керек.

Модульдік оқытудағы педагогикалық бақылауды ҧйымдастыру ерекшеліктері.

Модульдік оқытуда білімді бағалау үшін жаңа, прогрессивті жүйе қолданады, оқу кезінде және аралық рейтинг этаптарында үздіксіз жиналып отыратын дәстүрлі дискретті - сессиялық бақылаумен ауысады. Бұл бағалау жүйесі рейтингтік деп аталады.

Рейтинг адамның қандай да бір қасиетін сандық бағалау деуге болады. Осыған орай, студенттің оқу рейтингі - адамға педагогикалық әсер ету қорытындысының сандық бағасы. Студенттің рейтингі дегенге мынадай түсінік береміз: рейтинг – студенттің белгілі бір уақыт аралығында белгілі бір формулаға байланысты саналған балының жалпы сомасы.

Біздің ӛмірімізде рейтингтер кӛп қолданылады. Оларды анықтау әдістері әр түрлі, бұл әдістердің қиындық дәрежесі де әр

түрлі болып келеді. Модульдік оқытуда рейтингтік бағалау жүйесі мынадай.

Жүйелі рейтинг кӛрсеткіші студенттердің бақылау жұмысында кӛрсеткен білімінің бағасына сәйкес келеді. Бұл жағдайда модульдік базалық бағасы алдын-ала белгілі болады. Басқаша айтқанда, студенттің білімін кӛрсететін стандарттық тіркеумен байланысты қиын формула арқылы кӛрсетуге болады.

Бірінші жағдайда оқыту үрдісінде және емтихандарда модуль бойынша коэффеценттерді коррекциялау арқылы шыққан балдардың сомасы бойынша пәннің жалпы рейтингі шығады, ал семестрдегі барлық пәндердің рейтингі сомалық рейтингті құрайды, ол рейтинг - рейтинг парағына жазылады.

Екінші жағдайда студентің рейтингі (R ) мына формула арқылы есептелінеді: