Оқулық «Білім беруді дамыту федералдық институты»
ПАРАЛЛЕЛЬ ҚОЗАТЫН ГЕНЕРАТОР
жүктеу/скачать 21,72 Mb. Pdf көрінісі
|
Nemtsov-E-lektr-tehnika-zh-ne-e-lektronika.-O-uly-
|
ПАРАЛЛЕЛЬ ҚОЗАТЫН ГЕНЕРАТОР Параллель қозатын генераторда қоздыру тізбегі мен зәкір тізбегі параллель жалғанған (9.23 - сурет). Қоздыру орамасы w пар орамдардың көп мөлшерін қамтиды және аз қималы сыммен жасалады. Генераторды іске қосқан кезде басты полюстердің магнит ағынын тудыру үшін өздігінен қозу тәсілі қолданылады. Оның мәнісі мынадан тұрады. Генератордың магнит тізбегінде массивті тұғыр есебінен қалдық магниттену және сәйкесінше басты полюстердің қалдық магнит ағыны сақталады (номиналды мәннің 3 %- ына дейін). Генератор зәкірі бастапқы қозғалтқышпен айналған кезде қалдық магнит ағыны оның орамасында шағын Е з ЭҚК индуцирлейді. ЭҚК әсерімен қоздыру орамасының тогы және оның МҚК - і ұлғаяды. Егер МҚК мен қалдың магнит ағынының әрекет ету бағыттары сәйкес келсе, онда басты полюстердің магнит ағыны ұлғайып, зәкір ЭҚК - ң үлкен мәнін индуцирлейді, аталмыш сәйкестікке қоздыру орамасын тізбекке сәйкесінше қосу арқылы іске асады. Е з ЭҚК ұлғаюы қозу тогының одан әрі ұлғаюын тудырады және т.б. Өздігінен қозу процесі 268 9.24- сурет 9.23- сурет генератордың магнит тізбегінің қанығуымен және бос жүріс режимінде шектеледі, яғни жүктеме тізбегі ажыратулы болған кезде мына шартпен анықталады: Е з . ж = (R қ + R з + R р ) І қ , (9.9) мұндағы R қ , R з және R р — қоздыру орамасының, зәкір тізбегінің және реттеуші реостаттың кедергілері; Е з . ж – бос жүріс режиміндегі зәкір ЭҚК - і. Генератордың бос жүріс сипаттамасы Е з . ж ( І қ ) жылдамдығы n = = n ном болғанда және жүктеме тогы І ж = 0 болғанда (9.24 - сурет) тәуелсіз қозатын генератордың аттас сипаттамасымен сәйкес келеді (9.20- суретті қараңыз). Бос жүріс сипаттамасы мен сызықтық тәуелділіктің қиылысы (9.9) бос жүріс режимінде параллель қозатын генератордың жұмыс режимін анықтайды (9.24 - суретті қараңыз, А нүктесі). Қоздыру тізбегінің кедергісі ұлғайған кезде Е з.ж ЭҚК азаяды. Е з.ж ЭҚК - ң біркелкі азаюы А ʹ нүктесіне дейін болады (9.24 - суретті қараңыз), ол кезде (9.9) сызықтық тәуелділігі іс жүзінде бос жүріс сипаттамасының бастапқы бөлігімен сәйкес келеді. 269 Қоздыру тізбегі кедергісінің одан әрі біраз ұлғаюы Е з.ж ЭҚК - ң және генератор шықпаларының арасындағы кернеудің күрт азаюына әкеледі. Қоздыру тізбегінің сәйкес кедергісі сыни кедергі деп аталады. Параллель қозатын генератордың U( І н ) сыртқы сипаттамасы айналу жиілігі n = n ном өзгеріссіз болғанда, тәуелсіз қозатын генератордың аттас сипаттамасына қарағанда (9.26 - сурет, б тәуелділігін қараңыз), жүктеме тогына көбірек тәуелді болады (9.25 - сурет, а тәуелділігі). Бұл тәуелсіз қозу кезінде генератор шықпаларының арасындағы кернеудің төмендеуі зәкір тізбегі кедергісіндегі кернеудің төмендеуімен және зәкір реакциясымен, ал параллель қозу кезінде қозу тогының азаюымен де анықталатынымен түсіндіріледі. Жүктеме тогы жоғарыда қаралған себептерге ұқсас себептер бойынша ұлғайған кезде қозу тогының азаюы (9.24 - суретті қараңыз) генератордың өздігінен қозу олқылығына әкелуі мүмкін (9.25- суретті қараңыз, штрих сызық). Өздігінен қозу олқылығына сәйкес келетін жүктеме тогы сыни ток деп аталады. Оның типтік мәні І с.ж = (2 — 2,5) І ж.ном . Параллель қозатын генератор кернеуінің максималды салыстырмалы өзгеруі оның жүктемесі (9.8) бойынша 0 < І ж < І ж , ном аралығында өзгерген кезде 10-15%- ға жетеді . Параллель және тәуелсіз (9.22 - суретті қараңыз) қозатын генераторлардың реттеуші сипаттамаларының сипаты ұқсайды. Параллель қозатын генератордың негізгі артықшылығы – қозу тізбегі үшін қосымша энергия көзінің болмауы және конструкциясының қарапайымдылығы. Негізгі кемшілігі – тәуелсіз қозатын генератормен салыстырғанда жүктеме ауытқулары кезінде кернеудің көп өзгеруі. 9.25- сурет |