158
ҚИМЫЛ
БЕЛСЕНДІЛІ
-
ГІНІҢ ДӘСТҮРЛІ
ЕМЕС
ТҮРЛЕРІ
артикулярлық (сөйлеу) органдарынан дем шығару ауасына қар
-
сыласу арқылы тыныс бұлшықеттерін дамытуға қызмет етеді,
соған байланысты дем шығарған кезде әртүрлі дыбыстық үй
-
лесімдер пайда болады. Тыныс алу жүйесінің басты ерекшелі
-
гі - дем шығарудан кейінгі үзіліске назар аудару. Үзіліс кейіннен
келесі дем алу тез, табиғи және өздігінен жүргенін қамтамасыз
ету үшін қолданылады.
Дем алу үлгісі келесідей: дем шығару (ортаға кішкене жұ
-
мылған жән емерілген ерін) - үзіліс (тыныс алудың шын ниеті)
- мұрынмен тыныс алу.
Үшфазалық тыныс алу әдісінде біркелкі дем шығаруға ар
-
налған жаттығулар және дауыссыз дыбыстармен терең жаңғы
-
рту (мысалы, пффф, ссс, ззз немесе жжж дыбыстарымен дем
шығару; дәл солай дауысты дыбыстармен: мыиио, иоомэма
-
му және т.б.). Мәтінмен дикциялық сөйлеу жаттығулары, сон
-
дай-ақ қозғалыс кезінде тыныс алу жаттығулары қолданылады.
Қозғалыс кезінде жасалынатын жаттығуларға, әдетте, қозғалыс
ырғағына қарамастан үш фазалық ырғақта алты ай жаттығудн
кейін кіріседі. Үш фазалы демалу жаттығуларын күніне 2 — 3
рет 10 — 25
мин таңертен, түсте және кешке жасау керек.
СТРЕЛЬНИКОВАНЫҢ
ТЫНЫС АЛУ
ГИМНАСТИКАСЫ
ӘДІСТЕРІ
Кәсіби әнші А.Н. Стрельникова тыныс алу органдары төрт
қызметінде танытады: тыныс алу, сөйлеу, шыңғыру, ән айту. Ән
айту - тыныс алудың ең күрделі түрі.
Стрельникованың гимнастикасы ән салатын дауысын емдеу
және қалпына келтіру нәтижесінде пайда болды. Әдістің мәні
тыныс алу жүйесінің барлық бұлшықеттерін жаттықтыратын
белсенді, ауыр қысқа дем алуда. Белсенді «эмоционалды» дем
алудан кейін дем шығару өзінен-өзі пайда болады. Ең қызығы -
тыныс алу циклдарының дене қозғалыстарымен үйлесуі.
Классическая дыхательная гимнастика построена на пред
-
ставлениях о наиболее благоприятных позах для вдоха и вы
-
доха. Классикалық тыныс алу жаттығулары дем алу мен дем
шығарудың ең қолайлы қалыпы туралы ойларға негізделген.
Мәселен, еңкейіп қолдарыңызды екі жаққа жайып, яғни кеу
-
де және иықты түзете отырып, дем алу керек және, керісінше,
сүйеніп дем шығар керек. А.С. Стрельникованың ұсынған жат
-
161
ҚИМЫЛ
БЕЛСЕНДІЛІ
-
ГІНІҢ ДӘСТҮРЛІ
ЕМЕС
ТҮРЛЕРІ
жақсырақ қанығады, қышқыл-сілтілік тепе-теңдігі бірыңғайла
-
нады, заттардың алмасу процестері жақсарады.
Бутейко сынағы төмендегілерден тұрады: шағын дем алған
-
нан кейін, қанша секундқа дем алуды тоқтата алатыз, соны өл
-
шеңіз. Егер 3-5 секундтан кейін тыныс алу қиын болса, онда бұл
ауыр дерттің белгісі; 30 секундтық тоқтату сіздің дені сау, бірақ
«терең тыныс алатын» адам екендігінізді көрсетеді. Шынайы
сау адамның қиналмастан 1 мин тыныс алмай тұра алады, ал
жаттығу кезінде - одан да көпке шыдайды.
Бутейко әдісімен дайындықтар көп ерік жігерді, табандылық
пен уақытты талап етеді. Өзін-өзі бақылау күнделігін арнау ұсы
-
нылады. Сізге мұрынмен ғана дем алуға болады. Дем шығару
-
дан кейін кідіргенде, төзіп және қиналудың қажеті жоқ. Тәулігі
-
не әрбірі 20- 40 минуттан алты циклды орындау керек. Бір жыл
жаттығудан кейін 1 минутқа дейін ауа жұтпау қабілетіне ие бо
-
луға болады.
Тыныс алудың арқасында ағзаның өмірлік белсенділігі
қамтамасыз етіледі: оттегінің өкпеге жеткізіледі, көмірқышқыл
газдың белгілі бір саны шығарылады, заттардың алмасуы қамта
-
масыз етіледі, жылу энергиясы қалыптасады. Тыныс алу актісі
қандағы оттегінің және көмірқышқыл газының теңгерімін рет
-
тейді. Бұған қоса, тыныс алу адамның сөйлеу және эмоционал
-
дық күйіне байланысты. Тыныс алу гимнастикасының қазір
-
гі жүйелері мен әдістерін және олардың ерекшеліктерін осы
тұрғыдан қарастыру керек. Тыныс алу гимнастикасының жаңа
жүйелерінің және әдістерінің пайда болуы нақты тапсырмаларға
ең жақын сәйкес келетіндерді таңдауды кеңейтеді.
Достарыңызбен бөлісу: