3.2. Профессиограммалар мен
спортограммаларды құру
Әр түрлі еңбек түрлеріне кәсіптік қимылдық даярлауға ар
-
налған бағдарламаны әзірлеудің негізгі әдісі профессиограмма
құру болып табылады.
Профессиограмма —
белгілі бір мамандықты, соның ішінде осы мамандықтың
қызметкерге жүктейтін нормалар мен талаптар тізбесін сипаттайтын параметр
-
лердің сипаттамасы.
Профессиограмма негізінен еңбек қызметі қорытындысы
-
ның талдау нәтижелері, сондай-ақ бақылаушылардан, бұл сала
-
ның сарапшыларынан және мамандарынан сұхбат алу нәтиже
-
лері арқылы құрылады.
Профессиограмманы
келесі сызба бойынша салады:
■
мамандықтың атауы;
■
оның нарықтық экономикадағы маңыздылығы мен
орны;
■
түрі, нысаны, еңбек өнімі;
■
жұмыс тәртібі;
■
медициналық қарсы көрсетімдер; кәсіби аурулар;
■
кәсіпқой маманға жеке, қимыл сапасы және тағы басқа
қасиеттер бойынша қойылатын талаптар.
Мүмкіндігінше бұл талаптарды мамандардың көмегімен
бұл мамандықтың жоғары талаптар қоятын негізгі функциялар
-
дың психофизикалық негіздемесімен толықтырған дұрыс.
Спортограмма —
кәсіби маңызды қимыл сапасын, психо-физиологиялық қы
-
зметтерін жетілдіруге, маманның жеке тұлға қасиеттерін қалыптастыруға бағыт
-
талған қимыл белсенділігі түрлерінің тізімі.
47
ДЕНЕ
ТӘРБИЕСІНІҢ
КӘСІБИ
САУЫҚТЫРУ
БАҒЫТЫ
Құрылыс және операторлық мамандықтарға арналған профес
-
сиограмма және спортограмманың жеңілдетілген нұсқаларын
мысалға келтіреміз (3-кесте). Құрылыс мамандықтары күшті,
әсіресе иық белдігінің бұлшық еттерін, статикалық төзімділік
-
ті, вестибулярлық тұрақтылықты, биіктікте тепе-теңдікті ұстап
тұруды және қолайсыз қоршаған ортаның факторларына қарсы
тұруды талап етеді.
3- кесте.
Құрылыс және операторлық мамандықтарға арналған профессиограмма
және спортограмма
Профессиограмма
Спортограмма
Құрылыс
мам
андықт
ары
Опера
тор
лық
мам
андықт
ар
Кәсіби кызметі, сапасы
Спор
ттық ойындар
(баск
етбо
л, в
олейбо
л
және т
.б.)
Ж
еңіл а
тлетик
а
(жүгір
у жүк
теме
сі
)
Гимнастик
а
(а
тлетик
алық, ырғақты,
ст
ретчинг)
+
+
1. Көрнекі-қимыл реакциясы
+
+
2. Тұрақтылық және зейін аудару
+
+
+
3. Реакция жылдамдығы
+
+
+
+
4. Жалпы төзімділік
+
+
+
5. Денсаулықтың негізгі параметрлері
+
+
+
+
6. Иық белдеуі, дене, аяқ бұлшықеттерінің күші
+
+
7. Статикалық тұрақтылық
+
+
8. Вестибулярлық қарсылық
+
+
+
9. Кәрі жілік-білезік буындарында қозғалғыштың дамуы
+
+
+
10. Ойлау қабілеті (техникалық, логикалық,
шығармашылық)
+
+
+
11. Стрестік жағдайдағы қимыл мәселесін шешу
+
|