180
5.
Екі нүктелік жарық көздерін бір ғана созылымды үлкен жарық
көзімен алмастырғанда да көлеңке мен шала көлеңке пайда болады.
Осындай құбылысты ғарыш масштабында
Күн мен Айдың тұтылулары
кезінде байқай аламыз. Мысалы, жоғарыда сипатталған тәжірибедегі (су-
рет 7.3,
б
) S
1
және S
2
нүктелік жарық көздерінің орнына екеуін бірдей
қамтитын Күн табағын қойып (сурет 7.4,
а
), ал доп орнына Айды,
экранның орнына Жерді алып, Айдың Жерге түскен көлеңкесін ғарыш
кемесінен бақыладық дейік. Сонда біз Айдың Күн мен Жердің арасынан
өткен кезіндегі Жер бетінде пайда болған бір толық көлеңкесі мен екі
шала көлеңкесін көреміз (сурет 7.4,
ә
).
Толық көлеңке түскен А аймағындағы Жер тұрғындары Күннің толық
тұтылғанын көреді. Өйткені Ай бұл аймақта Күннің көзін толығымен
көлегейлеп жабады (сурет 7.4, көрініс А). Ал шала көлеңке түскен В
аймағының тұрғындары Күннің жоғарғы шетін ғана, яғни жартылай
тұтылғанын көреді (сурет 7.4, көрініс В). Сол сияқты 2-шала көлеңке
түскен С аймағының тұрғындары Күннің жартылай тұтылған төменгі
шетін көреді (сурет 7.4, көрініс С).
Сонымен,
Күннің тұтылу құбылысы да жарықтың түзусызықты
таралу заңын растайды.
Достарыңызбен бөлісу: 
