Оқулық жалпы орта білім беру деңгейінің жаңартылған мазмұндағы

17
пат ша лы ғы ның 1867–1868 жыл дар да ғы ре фор-
ма сы на ғыз бю рок рат тық, әс ке ри-отар шыл дық 
сая са ты ның ең жо ғар ғы биігі бол ды. Мі не, қа зақ-
тың «екін ші ұр ты ның қан бо лып, ұс та ра сыз мұр-
ты ау зы на тү се тін» се бе бі сол. Өйт ке ні «бұ ра та на» 
ел ге қол дан ған бір не ше ға сыр ға со зыл ған отар-
шыл дық сая сат тың со ңы Абай за ма нын да заң ды 
түр де ор нық ты, ен ді Ре сей пат ша лы ғы қол ас тын-
да ғы жұрт ты ұр шық ша үй іріп, айт қа ны на көн ді-
ре бас та ған. Абай дың «Жақ сы ме нен жа ман ды 
ай ыр май сың» де ге ні – бір ұр ты май, бір ұрты 
қан – сол тұс та ғы әлеу мет тік құ ры лым ға бай ла-
ныс ты ту ын да ған пі кір. Сон дық тан да ақын за ма-
на ту ғыз ған ке лең сіз құ бы лыс тар ды сы на май тұ-
ра ал май ды. Қа зір гі тіл мен айт қан да ел дің си қын 
бұ зып жүр ген дер – ман са бы жо ға ры ше неунік тер. 
Олар ды Абай «Бас-ба сы на би бол ған өң кей қи-
қым ға» те ңей ді. Өйт ке ні бұ лар да өз бас та ры ның 
қа мы нан өз ге мақ сат жоқ, ұл ты ның қо лы нан шы-
ғып ба ра жат қан ырық ты ұс тап қа лу дың жо лын 
ой лап, әу ре бол май ды әрі «өң кей қи қым нан» жи-
нал ған, яғ ни ша ла сау ат ты лар дан құ рал ған то-
быр дың тай тала су ға өре сі де таяз. Осын дай қа зақ-
тың өз іші нен шық қан «өң кей қи қым нан» құ рал-
ған шен құ мар, ман сап қор сат қын дар дың са ны 
ар тып, күн нен-күн ге кө бей ді. Сон дық тан Абай ел 
ішін де гі ала уыз дық қа, бе ре ке сіз дік ке, екі жүз ді-
лік ке, тұр лау сыз дық қа зы ғыр да ны қай нап, «мұр-
тың, ұр тың, сыр тың, қыр тың, ұй қың, тыр тың, 
бұр тың, қи қым, си қын, ыр қың, құл қын, бай лы-
ғың, шыр қын, қыр қың, қыл пың, жыр тың-жыр-
тың, ас тыр тын» де ген бі рың ғай ұй қа сым тап қан 
сөз дер мен қат ты сы най ды.
Қа лың елім, қа за ғым, қай ран жұр тым,
Ұс та ра сыз ау зы ңа түс ті мұр тың.
Жақ сы ме нен жа ман ды ай ыр ма дың, 
Бі рі қан, бі рі май боп ен ді екі ұр тың. 
Бет бер ген де шы рай ың сон дай жақ сы, 
Қай дан ға на бұ зыл ды сарт ша сыр тың?
Ұқ пай сың өз сө зің нен бас қа сөз ді, 
Ау зы мен орақ ор ған өң кей қыр тың.
Өзім ді кі дей ал май өз ма лың ды,
Күн діз күл кің бұ зыл ды, түн де – ұй қың.
Көр се қы зар ке ле ді бай ла уы жоқ,
Бір күн тыр тың ете ді, бір күн – бұр тың.
Бас-ба сы на би бол ған өң кей қи қым,
Абай­дың­ха­ты
Өлең де кө те ріл ген мә­
се ле лер ді ұлт тық мүд де 
тұр ғы сы нан аш.

жүктеу/скачать 5,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: