Оқулық Жалпы редакциясын басқарған профессор Т. М. Досаев Алматы



бет23/172
Дата20.06.2023
өлшемі0,53 Mb.
#178995
түріОқулық
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   172
Байланысты:
Î?óëû? Æàëïû ðåäàêöèÿñûí áàñ?àð?àí ïðîôåññîð Ò. Ì. Äîñàåâ Àëìàòû

Бассүйек күмбезі (төбесі), calvaria, squama frontalis ossa parietalia, squama temporalis, squama occipitalis және alae majoris ossis sphenoidalis -тан түзілген.
Күмбездің сыртқы бетінде төмендегідей құрылымдарды көруге болады:



  • жұп маңдай төмпесі, tuber frontale;




  • жұп шеке төмпесі, tuber parietale;




  • жоғарғы самай сызығы, linea temporalis surerior;

-жұп шекелік тесік, foramen parietale;

-сагиттальды жік, sutura sagittalis (шеке сүйектері арасында);


-тәжді жік, sutura coronalis (squama frontalis пен ossa parietalia арасында)





  • ламбдотәрізді жік, sutura lambdoidea(, squama occipitalis пен ossa parietalia

арасында)





  • қабыршақтық жік, sutura sguamosa (squama temporalis пен шеке сүйектерінің арасында)-(жұп);

Ал шеміршектің дистальды бөлігі сақталып, нәресте туылғаннан соң тіласты сүйегінің кіші мүйіздерімен денесінің бір бөлігіне айналады, үлкен мүйіздерімен денесінің қалған бөлігі үшінші желбезек доғасынан дамиды.
Бассүйектің қалған бет бөлігі сүйектері эндосмальды, мұрын қапшығының алдыңғы – бүйір жақтарында орналасқан мезенхимадан дамиды.
Сонымен бассүйектің беттік бөлігі сүйектері, тіласты сүйегі, төменгі мұрын кеуілжірі мен төменгі жақсүйектің тәжді өсінділерінен басқаларының дамулары бойынша алғашқы сүйектер қатарына жатады.
Тісті жіктер, sutura serratae (ala major ossis sphenoidalis пен оssa temporale parietale frontale арасында; processus mastoideus пен оssa parietale мен occipitalе арасында). Бассүйек күмбезінің ішкі бетінде жоғарыда аталған жіктерден басқа анықталады:

    • саусақтық батыңқылар, impressiones digitatae;

    • милық бұдырлар, juga cerebralia;

    • артериялық жүлгелер, sulci arteriosi;

    • жоғарғы сагиттальды қойнау жүлгесі, sulcus sinus sagittalis superioris;

    • түйіршектілік шұңқыршалары, foveolae granulares сагиттальды жік бойында.

Бассүйектің сыртқы негізінің алдыңғы бөлігін basis cranii externa,
бассүйектің бет бөлігін жауып тұр, ал бассүйек негізінің артқы бөлігі ашық
болғандықтан толық зерттеуге мүмкіндік бар, ол төмендегі сүйектерден құралған:

    • шүйде сүйектен, os occipitalе;

    • самай сүйектерден, оssa temporalia;

    • сынатәрізді сүйектен, оs sphenoidale;

    • шеке сүйектің емізіктәрізді бұрышынан, angulus mastoideus ossis temporalia (жұп)

Шүйде сүйектің қабыршағындағы түзілістер:

    • сыртқы шүйде шодыры, protuberantia occipitalis externa;

    • сыртқы шүйде қыры, crista occipitalis externa;

    • жоғарғы желкелік сызық, linea nuchae superior;

    • төменгі желкелік сызық, linea nuchae inferior.

Шүйде сүйектің бүйірлік бөліктерінде орналасқан:

    • шүйде айдаршығы, condylus occipitalis;

    • айдаршық өзегі, canalis occipitalis;

    • айдаршық шұңқыры, fossa condylalis;

    • тіластылық өзек, canalis hypoglossalis.

Шүйде сүйектің базилярлық бөлігінің сынатәрізді сүйек денесімен бітіскен аймағында жұтқыншақтық төмпешік, tuberculum pharygeum көрінеді. Артқы бассүйек шұңқырындағы ең үлкен тесік, foramen magnum болып табылады.
Бассүйек негізінің сыртқы бетінде орналасқан көптеген тесіктер арқылы тамырлар мен нервтер өтеді.
Бассүйек негізінің сыртқы бетін түзуге самай сүйек

пирамидасының төменгі бетімен емізіктәрізді өсінді қатынасады. Көрсетілген бетте орналасқан:



    • мойындырық шұңқыры, fossa jugularis;




    • бізтәрізді өсінді, processus styloideus;

    • біз-емізіктәрізді тесік, foramen stylomastoideum;




    • тасты шұңқырша, fossula petrosa;




    • сыртқы ұйқы тесігі, foramen caroticum externum;

Емізіктәрізді тесік аймағында орналасқан:





    • шүйде артериясы жүлгесі, sulcus a.occipitalis;




    • емізіктәрізді тілік, incisura mastoidea;




    • емізіктәрізді тесік, foramen mastoideum.


  1. кесте. Бассүйектің сыртқы негізінің тесіктері мен олар арқылы өтетін түзілістер

Тесіктер атауы

Түзілістер

артериялар

веналар

нервтер

Үлкен шүйде тесігі, foramen magnum

  • aa. spinales anterior et posteriores;

  • a. vertebralis

  • plexus basilaris;




  • v. vertebralis

  • medulla oblongata;




  • radix spinalis n. accessorii

Айдаршықтық өзек, canalis condylaris




- v. emissaria condylaris




Тіласты өзегі, canalis hypoglossalis




- plexus venosus canalis hypoglossalis

- n. hypoglossus

(XII- жұп)



Мойындырық,
foramen jugulare

- a. meningea posterior (a. carotis externa- ның a. pharyngea ascendens- сынан)

- v. jugularis interna

  • n. glossopharyngeus (IX- жұп)

  • n. vagus (X-жұп)




  • n. accessorius

(XI-жұп)


Емізіктәрізді,
foramen

- r.meningeus
(а.carotis

- v. emissaria mastoidea




mastoideum

externa-ның a.occipitalis-нен a.)







Емізіктәрізді дабыл саңылауы, fissura tympanomastoidea







- r. auricularis n. vagi

Тасты-дабыл саңылауы, fissura petrotympanica

- a. tympanica anterior (a.maxillaris- тан)

- vv. tympanicae (v. retromandibularis)

- chorda tympani


(n. facialis-тің тармағы)

Тасты-қабыршақ саңылауы, fissura petrosquamosa

- a. meningea- ның тармағы media ( a. maxillaries-тан)







Сыртқы есту тесігі, porus acusticus externus

- rr. auriculares anteriores (a. temporalis superficialis-тан);
a. auricularis profunda
(a.maxillaris- тан)

- rr. auriculares anteriores
(v.retromandibularis-тің құйылысы)

  • r. auricularis n. vagi




  • n. meatus acustici externi (n. trigeminus-тің тармағы n. auriculo- temporalis-нің n.mandibularis-нен)

Біз-емізіктік, foramen stylomastoideum

- a. stylomastoidea
(a. carotis externa
–ның a. auricularis posterior-нен)

- v. stylomastoidea


(v.retromandibularis-тің құйылысы)

- n.facialis

(VII-жұп)



Жыртық,


foramen lacerum







- n. petrosus major
(n.facialis-тің тармағы)

Сыртқы ұйқы тесігі, foramen caroticum externum

- a. carotis externa

- plexus venosus caroticus externus

- plexus caroticus internus

Дабыл өзекшесінің төменгі

- a. tympanica inferior (от a.

- v. tympanica inferior
(v.retromandibularis-тің)

- n. tympanicus

(n.glossopharyngeus-тің



апертурасы, apertura inferior canaliculi tympanici (fossula petrosa -да орналасқан)

carotis externa- ның a.pharyngea ascendens-нан)




тармағы)

Қылқанды, foramen spinosum

-a. meningeа media
(a. maxiillaris-
тан)

- a. meningeaе mediaе (plexus venosus pterygoideus-тің тармағы)

-r. meningeus
(n.maxillaris-нің тармағы (V-жұп)

Сопақ, foramen ovale

-r. meningeus accessories (a. maxiillaris-тің a.meningeа media-сынан)

- plexus venosus foraminis ovalis

- n. mandibularis

(n. trigeminus-тің тармағы)



Қанаттәрізді өзек,
canalis pterygoideus

- a. canalis pterygoidei (a. maxiillaris-тің a. palatina desendens-нен)

- v. canalis pterygoidei


(v.retromandibularis-тің құйылысы)

- n. canalis pterygoidei (n. petrosus major мен n. petrosus profundus)


  • Біз-емізік тесігі, foramen stylomastoideum

  • тасты шұңқырша, fossula petrosa

  • сыртқы ұйқы тесігі, foramen caroticum externum

Емізіктәрізді өсінді аймағында орналасқан:

  • шүйде артериясы жүлгесі, sulcus a.occipitalis;

  • емізіктәрізді тілік, incisura mastoidea;

  • емізіктәрізді тесік, foramen mastoideum.

Самай сүйегі пирамидасына сыртқы есту тесігін, porus acusticus
еxternus,шектеген дабыл бөлігі жанасады. Оның алдында арасына тасты бөлік енген дабыл-қабыршақтық саңылау, fissura tympanosquamosa, орналасқан.
Нәтижесінде ол тасты-қабыршақтық, fissura petrosquamosa, және тасты- дабылдық, fissura petrotympanica, саңылауларға бөлінеді.
Самай сүйектің қабыршағында көрінетін түзілістер:

  • төменгі жақсүйек шұңқыры, fossula mandibularis;

  • буындық төмпешік, tuberculum articulare.

Сынатәрізді сүйектің бассүйектің сыртқы негізін түзуге денесі, үлкен қанаты және қанаттәрізді өсіндісі қатынасады. Оның үлкен қанатынан анық көруге болады:

  • сопақ тесік, foramen ovale;

  • қылқанды тесік, foramen spinosum;

Қанаттәрізді өсіндінің негізі арқылы қанаттәрізді өзек, canalis pterygoideus;
өтеді. Жоғарыда аталған сүйектер қосылғанда түзілетіндер:

  • мойындырық тесік, foramen jugulare;

  • жыртық тесік, foramen lacerum;




  • тасты-шүйделік саңылау, fissura petrooccipitalis;




  • сынатәрізді-тасты саңылау, fissura sphenopetrosа.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   172




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет