Оқулық Жалпы редакциясын басқарған профессор Т. М. Досаев

60 
orbitalis superior
Көзұяасты өзек, 
canalis infraorbitalis
-жоғарғы жақсүйектің алдыңғы 
беті (иттістік шұңқырша) 
-facies anterior maxillae fossa 
canina 
Бет-көзұялық 
тесік,
foramen 
zygomaticoorbitale
-бет аймағы (бет-беттік тесік)
-самайасты шұңқыр (бет-
самайастылық тесік) 
-regio zygomatica foramen 
zygomaticofaciale 
-fossa infratemporalis foramen 
zygomaticotemporales 
 
13 кесте. Көзұя қатынастарындағы түзілістер 
Қатынастар 
атауы 
Түзілістер 
артериялар 
веналар 
нервтер 
Көру өзегі, 
canalis 
opticus
-a.ophthalmica 
 
-n. opticus 
Көзұяүстілік тілік, 
incura supraorbitalis
-a. supraorbitalis 
a.ophthalmica- 
-v. 
supraorbitalis 
v. 
frontalis- 
- n. supraorbitalis - n. 
ophthalmicus n. 
frontalis- 
Алдыңғы торлы тесік,
 
foramen ethmoidale 
anterius
-a. ethmoidalis anterior 
( a. ophthalmica-
дан
) 
- v. ethmoidalis anterior 
(v. ophthalmica superior 
құйылысы
) 
-n. ethmoidalis 
anterior (
V-жұптың
 
n. ophthalmicus
-
ының тармағы
 n. 
nasociliaris
-тан
) 
Артқы торлы тесік, , 
foramen ethmoidale 
posterius
-a.ethmoidale 
posterior( a. 
ophthalmica-
дан
) 
-v.ethmoidalis posterior 
(v. ophthalmica superior 
құйылысы
) 
-n. ethmoidalis 
posterior (
V-жұптың 
 
n . ophthalmicus
-
ының тармағы
 n. 
nasociliaris
-тан
) 
Жоғарғы көзұялық 
саңылау, 
fissura 
orbitalis superior
 
-v. ophthalmica superior 
(sinus 
cavernosus
-қа 
құяды
) 
-n. oculomotorius 
(III-жұп)

-n. trochlearis 
(IV-
жұп)

-n. ophthalmicus 
(V-

61 
жұптың 1-тармағы) 
-n. abducens 
(VI-
жұп)
 
Төменгі көзұялық 
саңылау, 
fissura 
orbitalis inferior
-a. infraorbitalis (a. 
maxillaris-
тан
 ) 
-v.infraorbitalis 
(pl.venosus 
pterygoideus-
құйылысы
) 
-n. zygomaticus et n. 
infraorbitalis (
V-
жұптың 
n. maxillaris-
інің 
тармағы
) 
Көзұяастылық өзек,
 
canalis infraorbitalis
-a. infraorbitalis (a. 
maxillaris-
тан
) 
-v.infraorbitalis 
(pl.venosus 
pterygoideus) 
-n. zygomaticus et n. 
infraorbitalis (
V-
жұптың
 
n. maxillaris
-інің 
тармағы
) 
Бет-көзұялық тесік, 
foramen 
zygomaticoorbitale
-a. zygomaticoorbitalis 
(a. temporalis 
superficialis
-тен
) 
-v. zygomaticoorbitalis 
(v. 
temporalis 
superficialis 
құйылысы
) 
-n. zygomaticus (
V-
жұптың тармағы
 n. 
maxillaris n. 
zygomaticotemporalis 
және
 n. 
zygomaticofacialis
бо
лып бөлінеді
) 
Мұрын-көзжасы өзегі, 
canalis naso-lacrimalis
Ішінде мұрын-
көзжасы түтігі, 
ductus 
nasolacrimalis
орналасқан. 
 
 
Мұрын қуысы,
cavitas nasi,
поrта facialis-
тің ортасында орналасқан, алдынан
жоғарғы жақсүйек тіліктері, 
incisurae nasalis maxillae,
және мұрын
сүйектерінің, төменгі жиектерімен шектелген алмұрттәрізді апертурамен,
apertura piriformis,
шектелген. Артынан мұрын қуысы хоандар, 
choanae,
арқылы жұтқыншаққа ашылады. Әр хоана, сынатәрізді сүйек қанаттәрізді
өсіндісінің медиалды табақшасымен, 
lamina medialis processus pterygoidei
ossis sphenoidalis, 
желбезек сүйек, 
vomer,
сынатәрізді сүйектің денесі, corpus
ossis sphenoidalis,
және таңдай сүйектің горизонтальды табақшасымен
, lamina

62 
horizontalis ossis palatini,
шектелген. 
Мұрын қуысы төмендегідей қабырғалардан құралған: жоғарғы, төменгі және
латералды, осылармен қатар мұрын қалқасынан. Ең күрделі латералды қабырғасында
бір-бірінен
жоғарғы, ортаңғы және төиенгі мұрын жолдарымен бөлінген
мұрын кеуілжірлері орналасқан. 
Жоғарғы мұрын жолы, 
meatus nasi superior,
торлы лабиринттің бөліктері
жоғарғы және ортаңғы мұрын кеуілжірімен, 
concha nasalis superior et concha
nasalis media,
шектелген.
Жоғарғы мұрын жолына ашылады: 
- торлы сүйектің артқы ұяшықтары, 
cellulae ethmoidalis posteriores,

- сынатәрізді қойнау,
sinus sphenoidalis,
(жоғарғы мұрын кеуілжірінің
артына ашылады)
Ортаңғы мұрын жолы, 
meatus nasimedius,
ортаңғы және төменгі мұрын
кеуілжірлер аралығында орналасқан, 
concha nasalis media
et
concha nasalis
inferior,
соңғы жеке сүйек. 
Ортаңғы мұрын жолына ашылатындар: 
- торлы сүйектің алдыңғы және артқы ұяшықтары,
 cellulae ethmoidales
anteriores et medii 
- маңдай қойнауы, 
sinus frontalis,
- жоғарғы жақсүйек (Гаймор) қойнауы, 
sinus maxillaris
(Higmori) 
- сынатәрізді-таңдай тесігі, 
foramen sphenopalatinum,
ортаңғы мұрын
жолын сынатәрізді-таңдай шұңқырымен байланыстырады. 
Төменгі мұрын жолы, 
meatus nasi inferior,
төменгі мұрын кеуілжірімен мұрын
қуысының төменгі қабырғасының аралығында орналасқан, ол мұрын- 
көзжасы өзегі, 
canalis nasolacrimalis,
арқылы көзұямен қатынасады. Бұл өзек
көзжасы сүйегінің жоғарғы жақсүйектің маңдай өсіндісімен қосылыуынан 

63 
түзіледі. Мұрын қалқасы мен кеуілжірлердің медиалды беттерінің арасында 
сагиттальды
саңылау түрінде орналасқан кеңістік жалпы мұрын жолын,
 meatus nasi
communis,
құрады, ол ауыз қуысымен күректістік өзек,
canalis incisivus,
ал
алдыңғы бассүйек шұңқырымен тесіктелген табақшаның тесіктері, 
lamina
cribrosa,
арқылы қатынасады.
14 кесте. Мұрын қуысы қабырғалары мен сүйектік қалқасының құрылысы 
Қабырға атауы 
Қабырғаларды түзетін сүйектік құрылымдар 
Қазақша атаулары 
Латынша атаулары 
Жоғарғы қабырғасы, 
paries superior
- мұрын сүйектері; 
-маңдай сүйектің мұрын бөлігі; 
-торлы сүйектің тесіктелген 
табақшасы; 
-сынатәрізді сүйектің денесі 
-ossa nasalia; 
-pars nasalia ossis facialis; 
 
-lamina cribrosa 
ossis ethmoidalis; 
-corpus ossis sphenoidalis 
Төменгі қабырғасы, 
paries inferior
-жоғарғы жақсүйектің таңдай 
өсіндісі (жұп); 
-таңдай сүйектің горизонтальды 
табақшасы (жұп) 
-processus palatines maxillae; 
-lamina horizontalis ossis palatini 
 
Латералды 
қабырғасы, 
paries 
lateralis
-жоғарғы жақсүйек денесінің 
мұрындық беті мен маңдай 
өсіндісі; 
-көзжасы сүйегі; 
-торлы лабиринт; 
-таңдай сүйектің 
перпендикуляр табақшасы; 
-сынатәрізді сүйектің 
-facies 
nasalis 
et 
processus 
frontalis maxillae; 
 
 
-os 
lacrimale 
labyrinthus 
ethmoidalis; 
-lamina 
perpendicularis 
ossis 
palatine; 
-lamina 
medialis 
processus 

64 
қанаттәрізді өсіндісінің 
медиалды табақшасы; 
-төменгі мұрын кеуілжірі 
pterygoidei ossis sphenoidalis; 
-concha nasalis inferior
Мұрындық сүйектің 
қалқасы, 
septum nasi 
osseum
-торлы сүйектің 
перпендикулярлы табақшасы; 
-желбезек; 
-мұрындық қыр 
-lamina 
perpendicularis 
ossis 
ethmoidalis; 
 
-vomer; 
-crista nasalis 
 
 
 
15 кесте. Мұрын қуысының кейбір қатынастарындағы түзілістер 
Қатынастар 
атауы 
Түзілістер 
артериялар 
веналар 
нервтер 
Қанат-таңдайлық тесік, 
foramen 
sphenopalatinum
-a. sphenopalatina 
(a.maxillaris-
тан
) 
-v. 
sphenopalatina 
(қанаттәрізді веналық 
өрімнің құйылысы)
 
-rr. nasales 
posteriores 
superiores mediales 
et laterals (ganglion 
pterygopalatinum- 
нің тармақтары
) 
Иттістік өзек, 
canalis 
incisivus
-rr. septales posteriores 
(a.maxillaris-
тің
a. 
sphenopalatina-сынан ) 
major-
дің соңғы 
тармағы
 (a.maxillaris-
тің
 a. palatina 
descendens
- інен
) 
 
- n. nasopalatinus 
(ganglion 
pterygopalatinum-
нің 
тармағы
 ) 
Тесіктелген табақша 
тесіктері, 
foraminae 
laminae cribrosae
 
 
- nn. olfactorii
(I-жұп) 

65 
Мұрын-көзжасы өзегі, 
canalis nasolacrimalis
 
 
 
Сүйектік таңдай,
palatinum osseum,
 
бір-бірімен ортаңғы және көлденең 
таңдайлық жіктер, 
sutura palatina mediana et transversa,
арқылы қосылған.
Жоғарғы жақсүйектердің таңдай өсінділері мен таңдай сүйектің
горизонтальды табақшасынан құрылған. Егер аталған жіктер
толық қалыптаспаса «қасқыр таңдайы» (волчъя пасть) 
faux lupine seu fissum,
атты даму ақауы пайда болады. Бұндай жағдайда нәрестені сүтпен
тамақтандыру тіптен мүмкін болмай қалады, себебі ауыздағы сүт
таңдай ақауы арқылы мұрын қуысына әрі қарай тыныс алу жолына өтеді.
Ауыз қуысы иттіс өзегі, 
canalis incisivus, 
арқылы мұрын қуысымен, ал үлкен
таңдайлық өзекпен, 
canalis palatinus major,
қанат-таңдайлық шұңқырымен
қатынасады. 
Қатты таңдай түзілістеріне тамырлар мен нервтер кіші таңдайлық тесіктер
арқылы жетеді. Ауыз қуысының қатынастарымен түзілістері 15-кестеде
көрсетілген. 
 
16 кесте. Ауыз қуысының қатынастары мен түзілістері 
Қатынастар 
атауы 
Түзілістер 
артериялар 
веналар 
нервтер 
Үлкен таңдайлық тесік, 
canalis palatinus major
-a. palatina descendens 
(a.maxillaris-
тан
) 
-vv.palatinae
(қанаттәрізді веналық 
өрім құйылысы, 
plexus 
venosus pterygoideus
)
 
-n . palatinus major 
et rr. nasales 
posteriores inferiores 
mediales et laterals 
(ganglion 
pterygopalatinum- 
нен
) 

66 
Кіші таңдайлық 
тесіктер, 
foramen 
palatina minora
-aa. palatina minorae 
(a. palatina descendens 
-
тeн
)
 
-nn. palatini minores 
(ganglion 
pterygopalatinum- 
нен
) 

жүктеу/скачать 2,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: