Оқулық Жалпы редакциясын басқарған профессор Т. М. Досаев

60 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
orbitalis superior 
Көзұяасты өзек, 
canalis infraorbitalis 
-жоғарғы жақсүйектің алдыңғы 
беті (иттістік шұңқырша) 
-facies anterior maxillae fossa 
canina 
Бет-көзұялық 
тесік,
foramen 
zygomaticoorbitale 
-бет аймағы (бет-беттік тесік) 
-самайасты шұңқыр (бет- 
самайастылық тесік) 
-regio zygomatica foramen 
zygomaticofaciale 
-fossa infratemporalis foramen 
zygomaticotemporales 
13
кесте. Көзұя қатынастарындағы түзілістер 
Қатынастар 
атауы 
Түзілістер 
артериялар 
веналар 
нервтер 
Көру өзегі, 
canalis 
opticus 
-a.ophthalmica 
-n. opticus 
Көзұяүстілік тілік, 
incura supraorbitalis 
-a. supraorbitalis 
a.ophthalmica- 
-v. 
supraorbitalis 
v. 
frontalis- 
- n. supraorbitalis - n. 
ophthalmicus n. 
frontalis- 
Алдыңғы торлы тесік, 
foramen ethmoidale 
anterius 
-a. ethmoidalis anterior 
( a. ophthalmica-
дан
) 
- v. ethmoidalis anterior 
(v. ophthalmica superior 
құйылысы
) 
-n. ethmoidalis 
anterior (
V-жұптың 
n. ophthalmicus
- 
ының тармағы 
n. 
nasociliaris
-тан
) 
Артқы торлы тесік, , 
foramen ethmoidale 
posterius 
-a.ethmoidale 
posterior( a. 
ophthalmica-
дан
) 
-v.ethmoidalis posterior 
(v. ophthalmica superior 
құйылысы
) 
-n. ethmoidalis 
posterior (
V-жұптың 
n . ophthalmicus
- 
ының тармағы 
n. 
nasociliaris
-тан
) 
Жоғарғы көзұялық 
саңылау, 
fissura 
orbitalis superior 
-v. ophthalmica superior 
(sinus 
cavernosus
-қа 
құяды
) 
-n. oculomotorius 
(III-жұп) 
-n. trochlearis 
(IV- 
жұп) 
-n. ophthalmicus 
(V- 

61 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
жұптың 1-тармағы) 
-n. abducens 
(VI- 
жұп) 
Төменгі көзұялық 
саңылау, 
fissura 
orbitalis inferior 
-a. infraorbitalis (a. 
maxillaris-
тан 
) 
-v.infraorbitalis 
(pl.venosus 
pterygoideus- 
құйылысы
) 
-n. zygomaticus et n. 
infraorbitalis (
V- 
жұптың 
n. maxillaris-
інің 
тармағы
) 
Көзұяастылық өзек, 
canalis infraorbitalis 
-a. infraorbitalis (a. 
maxillaris-
тан
) 
-v.infraorbitalis 
(pl.venosus 
pterygoideus) 
-n. zygomaticus et n. 
infraorbitalis (
V- 
жұптың 
n. maxillaris
-інің 
тармағы
) 
Бет-көзұялық тесік, 
foramen 
zygomaticoorbitale 
-a. zygomaticoorbitalis 
(a. temporalis 
superficialis
-тен
) 
-v. zygomaticoorbitalis 
(v. 
temporalis 
superficialis 
құйылысы
) 
-n. zygomaticus (
V- 
жұптың тармағы 
n. 
maxillaris n. 
zygomaticotemporalis 
және 
n. 
zygomaticofacialis
бо 
лып бөлінеді
) 
Мұрын-көзжасы өзегі, 
canalis naso-lacrimalis 
Ішінде мұрын- 
көзжасы түтігі, 
ductus 
nasolacrimalis 
орналасқан. 
Мұрын қуысы,
cavitas nasi, поrта facialis-
тің ортасында орналасқан, алдынан 
жоғарғы жақсүйек тіліктері, 
incisurae nasalis maxillae, 
және мұрын 
сүйектерінің, төменгі жиектерімен шектелген алмұрттәрізді апертурамен, 
apertura piriformis, 
шектелген. Артынан мұрын қуысы хоандар, 
choanae, 
арқылы жұтқыншаққа ашылады. Әр хоана, сынатәрізді сүйек қанаттәрізді 
өсіндісінің медиалды табақшасымен, 
lamina medialis processus pterygoidei 
ossis sphenoidalis, 
желбезек сүйек, 
vomer, 
сынатәрізді сүйектің денесі, corpus 
ossis sphenoidalis, 
және таңдай сүйектің горизонтальды табақшасымен
, lamina 

62 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
horizontalis ossis palatini, 
шектелген. 
Мұрын қуысы төмендегідей қабырғалардан құралған: жоғарғы, төменгі және 
латералды, осылармен қатар мұрын қалқасынан. Ең күрделі латералды қабырғасында 
бір-бірінен 
жоғарғы, ортаңғы және төиенгі мұрын жолдарымен бөлінген 
мұрын кеуілжірлері орналасқан. 
Жоғарғы мұрын жолы, 
meatus nasi superior, 
торлы лабиринттің бөліктері 
жоғарғы және ортаңғы мұрын кеуілжірімен, 
concha nasalis superior et concha 
nasalis media, 
шектелген. 
Жоғарғы мұрын жолына ашылады: 
-
торлы сүйектің артқы ұяшықтары, 
cellulae ethmoidalis posteriores, 
 
-
сынатәрізді қойнау,
sinus sphenoidalis, 
(жоғарғы мұрын кеуілжірінің 
артына ашылады) 
Ортаңғы мұрын жолы, 
meatus nasimedius, 
ортаңғы және төменгі мұрын 
кеуілжірлер аралығында орналасқан, 
concha nasalis media et concha nasalis 
inferior, 
соңғы жеке сүйек. 
Ортаңғы мұрын жолына ашылатындар: 
-
торлы сүйектің алдыңғы және артқы ұяшықтары, 
cellulae ethmoidales 
anteriores et medii 
-
маңдай қойнауы, 
sinus frontalis, 
 
-
жоғарғы жақсүйек (Гаймор) қойнауы, 
sinus maxillaris (Higmori) 
 
-
сынатәрізді-таңдай тесігі, 
foramen sphenopalatinum, 
ортаңғы мұрын 
жолын сынатәрізді-таңдай шұңқырымен байланыстырады. 
Төменгі мұрын жолы, 
meatus nasi inferior, 
төменгі мұрын кеуілжірімен мұрын 
қуысының төменгі қабырғасының аралығында орналасқан, ол мұрын- 
көзжасы өзегі, 
canalis nasolacrimalis,
арқылы көзұямен қатынасады. Бұл өзек 
көзжасы сүйегінің жоғарғы жақсүйектің маңдай өсіндісімен қосылыуынан 

63 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
түзіледі. Мұрын қалқасы мен кеуілжірлердің медиалды беттерінің арасында 
сагиттальды 
саңылау түрінде орналасқан кеңістік жалпы мұрын жолын, 
meatus nasi 
communis, 
құрады, ол ауыз қуысымен күректістік өзек,
canalis incisivus, 
ал 
алдыңғы бассүйек шұңқырымен тесіктелген табақшаның тесіктері, 
lamina 
cribrosa, 
арқылы қатынасады. 
14
кесте. Мұрын қуысы қабырғалары мен сүйектік қалқасының құрылысы 
Қабырға атауы 
Қабырғаларды түзетін сүйектік құрылымдар 
Қазақша атаулары 
Латынша атаулары 
Жоғарғы қабырғасы, 
paries superior 
- мұрын сүйектері; 
-маңдай сүйектің мұрын бөлігі; 
-ossa nasalia; 
-pars nasalia ossis facialis; 
-торлы сүйектің тесіктелген 
табақшасы; 
-lamina cribrosa 
-сынатәрізді сүйектің денесі 
ossis ethmoidalis; 
-corpus ossis sphenoidalis 
Төменгі қабырғасы, 
paries inferior 
-жоғарғы жақсүйектің таңдай 
өсіндісі (жұп); 
-processus palatines maxillae; 
-lamina horizontalis ossis palatini 
-таңдай сүйектің горизонтальды 
табақшасы (жұп) 
Латералды 
қабырғасы, 
paries 
lateralis 
-жоғарғы жақсүйек денесінің 
мұрындық беті мен маңдай 
өсіндісі; 
-facies 
nasalis 
et 
processus 
frontalis maxillae; 
-көзжасы сүйегі; 
-торлы лабиринт; 
-os 
lacrimale 
labyrinthus 
ethmoidalis; 
-таңдай сүйектің 
перпендикуляр табақшасы; 
-lamina 
perpendicularis ossis 
palatine; 
-сынатәрізді сүйектің 
-lamina 
medialis 
processus 

64 
 
 
 
Нуржігіт Алтынбеков 
қанаттәрізді өсіндісінің 
медиалды табақшасы; 
-төменгі мұрын кеуілжірі 
pterygoidei ossis sphenoidalis; 
-concha nasalis inferior 
Мұрындық сүйектің 
қалқасы, 
septum nasi 
osseum 
-торлы сүйектің 
перпендикулярлы табақшасы; 
-желбезек; 
-мұрындық қыр 
-lamina 
perpendicularis ossis 
ethmoidalis; 
-vomer; 
-crista nasalis 
15
кесте. Мұрын қуысының кейбір қатынастарындағы түзілістер 
Қатынастар 
атауы 
Түзілістер 
артериялар 
веналар 
нервтер 
Қанат-таңдайлық тесік, 
foramen 
sphenopalatinum 
-a. sphenopalatina 
(a.maxillaris-
тан
) 
-v. 
sphenopalatina 
(қанаттәрізді веналық 
өрімнің құйылысы) 
-rr. nasales 
posteriores 
superiores mediales 
et laterals (ganglion 
pterygopalatinum- 
нің тармақтары
) 
Иттістік өзек, 
canalis 
incisivus 
-rr. septales posteriores 
(a.maxillaris-
тің 
a. 
sphenopalatina-сынан ) 
major-
дің соңғы 
тармағы 
(a.maxillaris- 
тің 
a. palatina 
descendens
- інен
) 
- n. nasopalatinus 
(ganglion 
pterygopalatinum-
нің 
тармағы 
) 
Тесіктелген табақша 
тесіктері, 
foraminae 
laminae cribrosae 
- nn. olfactorii 
(I-жұп) 

65 

жүктеу/скачать 3,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: