Оқулық Жалпы редакциясын басқарған профессор Т. М. Досаев

157 
 
басталатын жері: 
corpus Th
XII
-L
I
  
 
-
 
Мықын бұлшықеті, 
m
. 
iliacus:
 
-
 
басталатын жері:
 fоssa iliaca 
 
-
 
бекитін  жері:  m.  iliopsoas
  -  trochanter  minor  ossis  femoris; 
m.  psoas  minor
  - 
eminentіа iliopubica 
 
-
 
қызметі: санды бүгіп, сыртқа айналдырады; сан қозғалыссыз тұрғанда – омыртқа 
бағанасының бел бөлігін бүгеді.  
Алмұрттәрізді бұлшықет, 
т. piriformis: 
-
 
басталатын жері
: 
facіes
 
anterior ossis sacri 
 
-
 
бекитін жері: 
trochanter major femoris
 
-
 
қызметі: санды сыртқа айналдырады.
 
Ішкі жапқыш бұлшықет, 
т. obturatorius internus:
 
- басталатын жері: 
membrane
 
obiuratoria 
мен  
for.obturatоrіum
 жиегінің ішкі беті
:
 
- бекитін 
жері: 
linia
 
trochanterica 
- 
қызметі: санды сыртқа айналдыру. 
ІІ. Жамбастың сыртқы топ бұлшықеттері  
Үлкен бөксе бұлшықеті, 
т. gluteus maximus
:  
-  басталатын жері: 
linea glutea posterior-
дың артындағы алаң
: facies dorsalis ossis 
sacri et coccygis; lig. sacrotuberale et fascia thoracolumbalis;
 

158 
 
 
бекитін  жері: 
tuberositas  glutea  ossis  femoris; 
жартылай   
tractus  iliotibialis-
ке 
жалғасады
:
 
-  қызметі: санды жазу; санды сыртқа айналдыру; санды әкету. 
Ортаңғы бөксе бұлшықеті,
 
т. gluteus medius:
 
-
 
басталатын жері: 
linea gluteа anterior et linea glutea posterior
 арасындағы алаң: 
-
 
бекитін жері: 
trochanter major; 
-
 
қызметі: санды әкету; санды ішке айналдыру (алдыңғы шоғырлары); санды сыртқа 
айналдыру (артқы шоғырлары). 
Кіші бөксе бұлшықеті,
 
т. gluteus minimus:
 
-
 
басталатын жері: 
linea glutea anterior et linea glutea inferior
 арасындағы алаң;
 
-
 
бекитін жері: 
trochanter major:
 
-
 
қызметі: санды әкету; санды ішке айналдыру (алдыңғы шоғырлары); санды сыртқа 
айналдыру (артқы шоғырлары); 
Санның жалпақ шандырын керетін бұлшықет
, 
т. tensor fasciae latae:
 
- 
басталатын жері: 
spina iliaca anterior superior et labium externum crista iliacae:
 
- 
бекитін жері: 
tractus iliotibialis-
ке жалғасады; 
- 
қызметі: 
tractus iliotibialis-
ті кереді;
 
санды бүгеді (алдыңғы шоғырлары). 
Санның шаршы бұлшықеті,
 
т. quadratиs femoris:
 
-
 
басталатын жері: 
tuber ischiadicum.
 
-
 
бекитін жері: 
crista trochanterісa et trochanter major femoris: 
-
 
қызметі: санды сыртқа айналдыру. 
Жоғарғы егіздер бұлшықеті,
 
т. gemellus superior: 
- 
басталатын жері: 
spina ischiadica;
 
Төменгі егіздер бұлшықеті
 
т. gemellus inferior
 
-
 
басталатын жері : 
tuber ischiadicum
 
-
 
егіздер  бұлшықетінің  бекитін  жері: 
т.  obturatorius  interinus-
пен  бірге
  fossa 
trochantericа-
ға бекиді; 
-
 
қызметі: санды сыртқа айналдырады. 
Сыртқы егіздер бұлшықеті,
 
т. obturatorius externus:
 
-
 
басталатын жері: 
membrana obturatorіа-
ның сыртқы беті мен 
for.  obturatorium-
ның 
жиегі;
 
-
 
бекитін жері: 
fossa trochantericа;
 
-
 
қызметі: санды сыртқа айналдыру.
 
Сан бұлшықеттері 
Сан бұлшықеттерінің топографиясы бойынша жіктелуі: 
 

159 
 
I. алдыңғы топ:
 тт. sartorius, quadriceps femoris;
 
II. 
медиалды 
топ:
 
тт. 
gracilis, 
pectineus, 
adductor 
longus, 
adductor brevis, adductor magnus;
 
III. 
артқы 
топ:
 
т. 
biceps 
femoris, 
т. 
semitendinosus, 
т. 
semimembranosus.
 
Санның барлық бұлшықеттерінің шығу тегі жұлындық (вентралды) - 
plexus lumbalis 
et plexus sacralis 
тармақтарымен нервтенеді
.
 
I. 
Санның алдыңғы топ бұлшықеттері
: 
Тігінші бұлшықет, 
т. sartorius:
 
-
 
басталатын жері: 
spina iliaса anterior superior
 
-
 
бекитін  жері: 
tuberositas  tibiae 
(
тт.  gracilis  et  semitendinosus 
сіңірімен  бірге 
pes 
anserinus superficialis
 түзеді
):
 
- қызметі: 
сан  мен  сирақты  бүгеді;  бүгілген  сирақты  ішке  айналдырады. 
Санның төртбасты бұлшықеті, 
m.
 
quadriceps femoris 
төрт бастан тұрады: 
1)  санның тік бұлшықеті, 
т. rectus femoris:
 
- басталатын жері: 
spina iliaca anterior inferior;
 
2)   санның латералды жалпақ бұлшықеті, 
т. vastus lateralis:
 
- 
басталатын  жері: 
labium 
laterale 
lineae 
aspera 
et 
femoris; 
trochanter 
major 
негізі
;
 
3)  санның аралық жалпақ бұлшықеті, 
т. vastus intermedius:
 
- басталатын жері: linia aspera (алдыңғы беті); 
4) санның медиалды жалпақ бұлшықеті, 
т. vastus medialis: 
- 
басталатын жері: 
labium mediale lineae asperae femoris:
 
-
 
бекитін  жерлері:  бастары  бірігіп, 
tuberositas  tibiae-
ға  бекитін
  lig.
 
patellae-
ға 
жалғасады
; 
-
 
қызметі: сирақты жазады; 
rectus femoris – 
санды бүгеді. 
I.
 
 Санның медиалды топ бұлшықеттері 
Жіңішке бұлшықет, 
m.
 
gracilis:
 
-
 
басталатын жері: 
ramus inferior ossis pubis; 
-
 
бекитін жері: 
tuberositas tibiae 
(
mm. sartorius et semitendinosus 
сіңірлерімен бірге 
pes 
anserinus superficialis 
түзеді
); 
- 
қызметі: санды әкелу; сирақты бүгу; тізе буыны бүгіліп тұрғанда – сирақты ішке 
айналдыру; 
Қырқалы бұлшықет 
т. pectineus:
 
-
 
басталатын жері: 
pecten ossis pubis er ramus superior ossis pubis;
 

160 
 
-
 
бекитін жері: 
labium mediale lineae asperae  femoris 
(жоғарғы бөлігі); 
-
 
қызметі: санды бүгу және әкелу. 
Ұзын әкелетін бұлшықет, 
m.
 
adductor  longus:
 
-
 
басталатын жері: 
ramus superior ossis pubis;
 бекитін жері:
 labium mediale lineae 
asperae femoris 
(ортаңғы үштен бір бөлігі); 
- қызметі: санды әкелу. 
Қысқа әкелетін бұлшықет, 
т.adductor    brevis, 
алдыңғы бұлшықеттің астында орналасады.
 
                                                         
- басталатын жері: 
ramus inferior ossis pubis;
 
- 
бекитін жері: 
labium mediale lineae asperae femoris 
(жоғарғы үштен бір бөлігі); 
- қызметі: санды әкелу және бүгу.
 
 
 
 
ІІІ. Санның артқы топ бұлшықеттері.  
Санның екі басты бұлшықеті, 
т. biceps femoris:
 
- 
басталатын жері: 
caput longum – tuber ischiadicum; caput breve - labium laterale 
lineae asperae femoris
; 
-
 
бекитін жері: 
caput fibulae;
 
-
 
қызметі: санды жазу; сирақты бүгу және сыртқа айналдыру. 
Жартылай сіңірлі бұлшықет,    
т.
 
semitendinosus:
 
- басталатын жері: 
tuber ischiadicum;
 
- 
бекитін жері: 
tuberositas tibiae 
(
mm. sartorius et m
.
gracilis 
сіңірлерімен бірге 
pes anserinus superficialis
 түзеді
);
 
қызметі: санды жазу; сирақты бүгу және ішке айналдыру. 
Жартылай жарғақты бұлшықет, 
т. semitendinosus:
 
- басталатын жері: 
tuber ischiadicum;
 
- 
бекитін жері: 
pesanserinus profundus 
түзіп, 
tibia-
ға бекиді
;
 
- қызметі: санды жазу; сирақты жазады және ішке айналдырады. 
 
 
Сирақ бұлшықеттері 
Сирақ бұлшықеттерінің топографиясы бойынша жіктелуі: 
І – алдыңғы топ (жазғыштар): 
тт. tibialis anterior, extensor digitorum logus,  extensor 
hallucis longlus;
 
II 
- латералді топ:
 mm. peroneus
 

161 
 
longus, peroneus brevis;
 
III 
- артқы топ:(бүккіштер): беткей қабат: 
тт. triceps surae: m.
 
gastrocnemius et 
m.
 
sоleиs,  plantaris: 
терең  қабат
  -  mm.  popliteus,  flexor  digitorum  longus,  tibialis  posterior, 
flexor hallucis longus.
 
Сирақтың  барлық  бұлшықеттерінің  шығу  тегі  жұлындық  (вентралды)  –plexus  sacralis 
тармақтарымен нервтенеді. 
I. Сирақтың алдыңғы топ бұлшықеттері:
  асықты жілікің алдыңғы бұлшықеті, 
m
. 
tibialis anterior 
: 
-  басталатын 
жері: 
facies 
lateralis 
tibiаe; 
membrana 
interossea cruris; fascia cruris;
 
- 
бекитін 
жері: 
os 
cuneiforme 
mediale 
et 
basis 
ossis metatarsalis
; 
_ 
- қызметі: аяқ ұшін бүгу, сыртқа айналдыру, әкету. 
Бақайлардың ұзын жазғышы, 
m.
 
extensor digitoum longus:
 
-
 
басталатын жері: 
condylus lateralis tibiae; caput et margo anterior fibulae; membrana 
interossea cruris et fascia cruris;
 
-
 
бекитін жері: ІІ-V бақайлардың ортаңғы және дисталды бунақтары;
 
- 
қызметі: 
ІІ-Ү 
бақайларды 
жазу; 
аяқ 
ұшінің 
латералді 
жиегін 
көтеру, 
pronatio 
(m.
 
peronеus brevis).
 

жүктеу/скачать 2,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: