болмыстың екі кырын ашып, объектілер өмір сүруіндегі онтологиялык
жэне
хронологиялык
айырмашылык-
тарды
көрсеткенімен,
«метафизика» терминін ол емес, б.з.д. I ғасырда Андроник Родосский
енгізді).
Аристотель метафизиканы ойдың «эмпирикалык өлем шеңберінен
шығып,
метаэмпирикалык
нактылыкка
жетуге»
ұмтылуы
деп
түсіндіреді. Ол милеттіктерден Платонға дейінгі философиялык ой
дамуы бағытын түйіндей отырып, метафизи- каның төрт аныктамасын
береді: 1) бастапкы немесе жоғары бастаулар себебін зерттеу; 2)
болмысты тану; 3) субстанция туралы білім; 4) Құдай туралы білім
(сезімнен тыс субстанция).
Егер метафизика - бұл бастапкы себептер туралы білім болса, онда
ол формалды, материалды,
эрекеттік,
финалдық. Аристотельдің
метафизикаға берген екінші аныктамасы онто логиялык түрғыда, онда
болмыстың не екендігі туралы мәселе көтеріледі. «Болмыс» терминінің
көп кырлылығын көрсетіп, Аристотель торт позицияны топтай отырып,
оны синтездік жолмен түсіндіреді (болмыс категория ретінде, болмыс
акт жэне потенция ретінде, болмыс акциденция ретінде жэне болмыс
акикат ретінде). Егер алдыщы екі топ метафизиканың зерттеу аймагына
енсе, ал соңғылары логиканың үлесінде. Болмысты негіздей отырып,
Аристотель ол ѳзі дэл магынасында субстан ция деген пікірге
токталады: сезімдік кабылдауда - материя, ал сезімнен тыс қабылдауда -
бұл бастапкы козгаушы.
Болмыс не деген сұракка жауап іздеу философтарды эр уакытта
канағаттандыра коймағанымен, бүл такырыпка байланысты рефлексия
эркашан да ѳзекті болып келді. Материалдык элемніц жіктелмейтін
Достарыңызбен бөлісу: |
