туралы сұрактарды алға тартады. Бұл зандылыктар, осы логика, осы күштер бар ма? Әлде барлығы да хаостык, кездейсоктык және жүйесіздік сипатта ма? Тарихтың козғаушы күштерін, логикасын, завдылыктарын жэне т.б. ашу жэне игеру - мұның бэрі "Тарих даналығына кұштарлык" ретіндегі тарих философиясының пэндік аймағын құрайды. Тарих туралы философиялык пайымдаудың калыптасуы мен дамуына толык болмаса да оның кейбір негізгі сәттеріне токтала кетейік. Бұл жерде Г.В.Ф.Гегельдің атакты "Тарих философиясы бойынша лекциялар" еңбегіндегі тарих ғылымы дамуының жалпы дәуірлеріне сүйенеміз. Гегель тарихи таным дамуының үш кезеңін бөліп көрсетеді: 207
1) Антикалык дэуірде Геродот жэне Фукидидтен басталып кейінгі ортағасырлар мен Қайта өрлеу дэуіріне дейін жалғаскан "бастапкы тарихнама". 2) Жаңа заман мен Ағартушылық дәуіріндегі "сыншьш тарихнама". 3) Философиялык тарихнама. Осы дэуірленуді негізге ала отырып, оның кейбір мэнді мезеттеріне токталайык. Мысалы, антикалық грек-рим тарихшыларының тарих ғылымына сіңірген еңбегі қандай? Фукидид жэне Геродот заманынан бері Тарих окиғалардың тізбегі ретінде көрінді. "Алғашкы", "бастапкы" тарихнама оқиғаны тарихи үдерістің клеткасы, басты ұясы ретінде санаға сіндірді. Бұл тарихнаманың екінші маңызды жаңалығы, окиғалардың пайда болуын, іске асуын, дамуын уакыт ағынында карастырды. "Топос" (грекше - "topos" "орын") жэне "Хронос" (грекше - "xrodog" "уакыт"), яғни уакыт ағымында өткен окиға - міне, антикалык дәстүрдің элемдік тарихнамаға бергені осы. Дүниежүзілік тарих философиясының батыстык жэне шығыстык үлгілерінің бар екендігі даусыз мэселеге жатады. Сонда да батыстык
