Пациентті клиникалыќ тексеру єдістері

Біріншіден қараған кезде науқастың жалпы жағдайына көңіл бөлу керек. Бауыр жетіспеушілігінде науқастың жағдайы орташа ауырдан, ауыр ж/е өте ауырға ауысады. Ең соңында бұл ауруларда кома дамиды.

Бауыр жетіспеушілігінде науқастың есінің бұзылуы: қозу, эйфория немесе тежелу, ступор және кома. Бауыр комасын гепатаргия деп атайды. Бауыр және өт жолдарының аурулары гиперстениялы типті адамдарда жиірек кездеседі. Науқастың өте жүдеуі және кахексияға дейін жүдеуі бауыр циррозында, бауыр мен өт жолдарының қатерлі ісіктерінде байқалады.

Терімен шырышты қабаттарды қарағанда ең жиі кездесетін белгіге сарғаю жатады, сарғаю ең әуелі көздің склерасында, жұмсақ таңдайда және тіл астында пайда болады, кейін алақан мен табанда, ең соңында барлық дене сарғаяды. Кейде терінің бозаруын байқау болады, варикозды кеңіген веналардан қан кету, теріде қасыған іздер, «тамыр жұлдызшалары», петехиальді бөртпелер және тері астына қан құюлар байқалады.

«Тамыр жұлдызшалары» - тері бетінен аздап көтеріліп, пульсация беріп тұратын ангиомалар. Олардың айналасында күн сәулесі сияқты, тамыр тармақтары кетеді, диаметрі түйреуіштің басынан 1 см-ға дейін болады. Көбінесе мойында, бетте, иықта, алақан сыртында, арқада. Бауыр жетіспеушілігінде, күлгін түсті табанды, алақанның тенор и гипотенор аймағын көру болады, бұл алақандарды «бауыр алақаны» деп атайды. Ауызды қарағанда ойық жаралар және алқызыл таң қурай түсті беті тегістелген тілді көруге болады.

Ішті қарау. Іштің үлкейгені метеоризмде немесе асцитта кездеседі. Асциттан үлкейген ішті семіруден ажырату болады. Тік тұрғанда асцит кезінде кіндік шығып кетеді, ал семіздікте ішке қарай тартылып тұрады. Асцитта іштің алдыңғы қабырғасында тері асты веналардың кеңігені байқалады. Олар төменнен жоғарыға қарай көтеріледі. Бұл коллатеральді қан айналым. Бауыр арқылы қан өтудің қиындауынан қан коллатеральдар арқылы төменгі қуысты венаға құйылады. Қарағанда оң жақ қабырға астынын көтеріңкі болуын көру болады, ол бауырдың үлкейгені. Көк бауыр үлкейсе онда сол жақ қабырға асты көтеріңкі болады.
Пальпация. Бауыр ауруларында беткей пальпацияда оң жақ қабырға астында және эпигастральді аймақта ауырсыну байқалады. Бауырдың терең пальпациясы Образцов-Стражеско әдісімен жүргізіледі. Дәрігер науқастың оң жағында бетіне қарсы қарап отырады. Сол қолдың төрт саусағын оң жақ бел аймағының астына жібередіде, бас бармағымен қабырға иінімен бүйірден және алдынан қысады. Оң қолды қабырға иінінен төмен оң жақ буғана ортасы сызық бойына іштің үстіне орналастырады. Оң қол саусақтары аздап бүгілген болу керек. Демді сыртқа шығарған кезде оң қол саусақтарын іш қуысының ішіне аздап суғадыда, науқастың терең дем алуын сурайды. Бұл кезде бауырдың төменгі шеті төмен жылжып саусақтарға келіп оларға тиіп өтеді. Қолдар қозғалмай бір неше рет қайталап тексеріледі, осы әдіспен бауырдың физикалық қасиеттері анықталады (жұмсақ, тығыз, сүйірленген, жұмырланған, тегіс немесе кедір – бұдыр), қалыпты жағдайда бауырдың шеті қабырға иінінен 1-2 төмен түсіп турады, сүйір болып келеді, консистенциясы жұмсақ, беті тегіс.

Асцитта іш қуысына сүйықтық жиналғанда бауыр шетін анықтау үшін түртпе пальпациясын қолданады, оң қолдың төрт саусағымен, не екі қолмен іштің алдыңғы қабырғасын жоғарыдан төмен қарай түртіп тексереді.Түрткен кезде бауыр саусақтарға қатты болып тиіп төмен батып кетеді. Кейін сүйықтық бетіне қалқып шығып саусақтардың ұшына қайтып келіп урады.