Ана ієшаІы
(«Жасыл белес» повесiнен їзiндi)
Ґз iзiнен іа?ап іалІан Кµсебай ?у?алы жаісы ?й?а
ба?а жа?іан Да?іанныґ 굴iлi ?е, жї?егi ?аза е?i. Езуiн-
?е, балІын бе?iн?е іуаныш кїлкiсi ба?.
ымы?? жабылып, бi?еу?i бi?еу жаіын келмесе, ?аны-
197
мас?ай уаіы? б?лып іал?ы. Те?езеле??ен жыл?ы?аІан
шам?а? ?а кµ?iне бас?а?ы. Осы кез?е Да?іан, манаІы
µзге?егi ?ішау ?ѕ?Іан, i?гесiне биiк аІаш?а? µскен і??аІа
же??i. Жї?ек ?ї?сiлi кїшейiп ба?а?ы. ОІан і?сымша,
желмен ?йнап кїбi?лескен кµп жапы?аі иесiнiґ µзi
келiп іалІанын сезiп, «і?ш кел?iґiз» – ?еп ?е жа?іан?ай.
Да?іан жан-жаІына е?iксiз іа?айлай бе??i.
СабаІынан їзiлiп ?їскен бi? ?ал жапы?аі ?ныґ
бе?iне келiп ?и?i ?е, сусып ба?ып, жаІасына iлiнiп іал?ы.
Да?іан жапы?аі?ы і?лына алып, бейне µмi?iн?е бi?iншi
?е? кµ?ген за??ай іа?а?ы. АІаш басынан сы?ы?лап
їзiлiп, іал?ыл?ап ба?ып же?ге ?їсiп жа?іан са?ы
ала жапы?аі?а? ?Іан мѕґын ай?ып, а?ыз жасаІан?ай.
Да?іанныґ кµз ал?ынан кеше Іана µз басынан µ?ке?ген
басіа бi? µмi? кене? жал? бе?iп µ??i. Ба? ?їние аЅ ѕ?а,
зiкi? салып, кїй?еп жа?іан май?ан ?аласы елес?еп ке??i.
А??илле?ияныґ сна?я?ы ?иген?е, б?мба, минала? ?їсiп
жа?ылІан?а іа?ап іалІан ?алай ??ман аІаш?а?ын кµ?генi
ба? е?i. Ј?бы?ай ?µгiлген жапы?аі?а? с?л кез?е??i есiне
бi? мезе? іай?а ?їсi??i.
Бѕл Да?іанныґ ±кесiнен іалІан, їлкейе келе µз
і?лымен ?е егiп µсi?ген ±?іилы аІаш?а?ы. Жiгi? б?йын
жиып ал?ы. Ен?i їйiне іа?ай бе??ей бе?ген?е, ?iп?i
жаіыннан а? ?ѕяІыныґ сiлке басіан кїш?i се?пiнi ес?iл?i.
А? їс?iн?егi ±йел екен. Да?іанныґ їйi жаііа жал? е?iп
бi? іа?а?ы ?а, µ?е шыі?ы.
«мынау Аі???ы І?й!» – ?еп Да?іан ышіына жїгi?е
бе?iп, кiл? ??і?а?ы. Рас, ?л Аі???ы е?i. Жiгi? жан ?аусы-
мен «Аі???ы!» ?еп айіайлап їлге?генше іаіпа жаі?ан:
– Ауыл малыныґ б±?i келген?е бѕл іасіаІа не б?лІан!
– ?еген жас?айынан ?аныс бi? їн іѕлаІына сап е??i. Ана
їнi. Да?іан жал? бѕ?ыл?ы. Ґзiне іа?ай іаннен-капе?сiз
Раушан келе жа?ы?.
Ана ?йын?а бi? Іана н±?се. С?ґІы кїн?е?i сиы?ы
µ?iс?ен кеш іай?а?ын б?лып жї?ген. Ол с?ны ?йлап,
198
с?л ?у?алы сµйлеп келе?i. «Кµбi?ек жайыла?ы. О несi
екен, ?аланыґ ??ы азая бас?аІаны-ау, шамасы. ?укiм, ±у-
кiм!» – ?ей?i Раушан.
Бес жыл кµ?меген баласынан бес іа?ам?ай Іана же??е
?ѕ?.
«Аі???ы!» – ?еп айІай сала жаз?аІан жiгi? жым
б?л?ы. Жї?егi аліымына ?ыІыл?ы. неб±?i іас іаііан-
?ай уаіы? iшiн?е басына ?алай ?йла? ??алып µ??i. С?ныґ
б±?iн жалІыз ауыз сµз, бi? Іана іимыл жеґiп:
– Апа! – ?еп, Да?іан іѕшаІын жая жїгi??i.
мѕн?ай кене? баіы??ан іапы жї?ген Раушан?ы
бi? ауыз жылы їн селк е?кiз?i. не б?лІанын ?їсiнбей,
есеґгi?еп ?ѕ?Іан ана зама? µзiне іа?ай асыІа басып,
іѕшаІын жайып келе жа?іан баласын кµ??i. Ол:
– ?, ?±уба! – ?еген сµз?iґ аузынан іалай шыііанын ?а
байіама?ы.
– Апа!
– ?, жасаІан! Јѕлыным!
– Апа?айым!
– ЖалІызым! Жа?ыІым!
– Апа?айым!
– Єлым!
Бi??е-бi??е екеуiнiґ ?е ай?а?ы бi?iп, їнсiз емi?енiп,
айіасіан іѕшаі?а?ы кµпке ?ейiн жазылма?ы. Бi? кез?е
Раушан баласыныґ іѕшаІынан сусып ба?ып, же?ге
??ы?а ке??i. Ј?л?ыІынан сїйемел?еген Да?іанныґ
?iлiне «апа», «апа!» – ?егеннен басіа сµз ??алмай жан
?аусы шыі?ы. Раушан?а їн ж?і. Да?іанІа: «Ј??ыііан
мен іуанІан бi??ей ?ей?iн е?i, жї?егiнiґ іабы жа?ылып
ке?песе е?i!» ?еген ?й кел?i. Анасыныґ айналасын?а
іѕйын?ай їйi?iлiп безек іаі?ы. Бi?-екi сµз?i іай?а-іай?а
сѕ?ай бе??i.
– Апа?ай, не б?л?ы, не б?л?ы! З±у?еш аман ба? Ай?-
шы, аман ба, сµйлешi, сµйлешi ?еймiн, апа?ай!
Да?іан іа??ы ш?шы?ы. Оныґ ±ске?и іѕ?ышасын?а
199
су ба? е?i. ТуІан же??iґ іызыІына іа?айлап келе жа?ып
шµл?егенiн ?е бiлмеген. Јазi? с?л суы есiне ?їсiп, іѕ?ы-
шаны анасыныґ аузына апа?ып, жайлап ?амыз?ы. Раушан
бi?-екi ?е? жѕ??ы ?а, кеу?есiн ке?е кї?сiнiп, ?ыныс ал?ы.
– Јѕлыным, кµ?генiм шын ба? – ?еп ??нынан ?±л-
?i?ек?ей кµ?е?iлiп, баласын іай?а іѕшаі?ап, екi бе?iнен
кезек-кезек сїйе бе??i. – Ж?і, мен µлмеймiн.
Ен?i шын пейiлмен кїлiмсi?ей бас?аІан Да?іан
З±у?еш?i ж±не сѕ?а?ы.
– Аман жаным, аман. Їй?е І?й ?л, – ?еп Раушан
іаіпаІа іа?ай жї??i. – З±у?еш, З±у?ешжан!
Осы кез?е бi?еуле??iґ ?абы?лаІан ?ауыс?а?ы ?iп?i
жаіыннан ес?iл?i.
– Ай?ып е?iм-ау, ?егiн емес ?еп, б±се! – ?ей?i бi?еуi. –
БаІбан баланыґ наі µзi!
Рас с?л! Да?іанжан І?й!..
Бѕла??ыґ бi?i – Раушанныґ сы?лас іѕ?бысы Јалима.
Екi баласыныґ їлкенi мен кїйеуi с?Іыс?а іай?ыс б?лІан,
іам 굴iл?iлеу ±йел; екiншiсi Аіылбике ?ей?iн зыпыл?ап
?ѕ?Іан сµзшеґ келiншек-?i.
?? кїнi ?сы кез?е Аіылбике еґ кем ?еген?е ауыл?ыґ
жа??ысын а?алап шыІа?ын ?а, ес?iген, бiлген?е?iн ±?іи-
лы саііа жїгi??iп, іѕбыл?ып ай?а жї?е?iн. Бїгiн ?е
Аіылбике ел кезiп келе жа?іан?ы. Жѕмыс?ан ша?шаґ-
іы?ап іай?іан ЈалимаІа кµше?е кез?есе ке??i ?е, бi??ен
іамі??си іал?ы.
– шешей-ау, кїн ба?іан?а іай?ан келесiз?
– Јай?аны несi?– Саліын жауап Бе?ген Јалима аз-
кем ??мсы?айып ?ѕ?ып: – жѕмыс?ан келем?аІы, – ?е?i.
– Ґзiґiзге с?нша не б?лІан, шешейжан? Жѕ???ыґ
б±?i баІана-аі іай?ып кеп іалІан е?i І?й. Сiз?i к?лх?з
жѕмысына бi?еу желiм?еп і?йІан шыІа? ?еймiн.
Јалима їйiне ?ез же?кiсi келiп, Аіылбикеге ±уелi
?нша ыґІай кµ?се?кен ж?і. «Сы?ы м±лiм келiн І?й»
?еп ?йлап, їн?емей іѕ?ылІысы кел?i. Бi?аі келiнi ?ым
зе?iгiп іалІан екен, ??і?ау іай?а, іай?а іыза ?їс?i.
200
– Тѕіымы іѕ?сын бѕл ?i?шiлiк?iґ. Дїние кiмге ???аі
?ейсiґ, шешей-ау, – ?еп, Јалиманыґ iшi-бауы?ына кi?е
сµйле?i. – Кеше Іана жї?ген кїйеуiґiз, кµзiґiз?iґ аІы
мен іа?асын?ай балаґыз іай?а? Кiсiге ?їние ??с б?лса,
с?ла? аман келмес пе е?i? шїкi?, ±й?еуi? іѕ? алаіан
емессiз. Ана бi? ?ен?егiґiз аман б?лсын. Жаны-ґыз?ы
іа??айІан?а іинай бе?меґiз, шешейжан!
Бi?еу жа?аныґ аузын ?ы?нап алІан?ай, Јалиманыґ
жї?егi ?i? е??i ?е, кµзiнiґ жасы ?амшылап ке??i. iшiнен:
«Јѕ?ай-ай, ?сы іамі??шыІа іай?ан кез келiп ем» – ?еп
?йлап, зекiп бi? ?ас?аІысы келiп, Аіылбикеге ?iк?ене
іа?а?ы. ?л?е µ?i?iк, ±л?е шын, ?л ?а бѕл кез?е кµзiн
сї??iп ?ѕ? екен. Јалима їн?еген ж?і.
– А?ы?ам іалсын бѕл ал?амшы ?їние, – ?еп кї?сiне?i
келiнi. Сµй?е, ?ѕ?а ж±не бi? хаба??ы же?кiзiп їлгi??i.
– Д±л ?сы жаґа, ±лгi маґІаз шешейге ба?а жа?ы? е?iм,
ж?л?а µзi ж?лыІа ке?кенi. Ай?паішы, µзiґiз ?е кµ??iґiз
І?й. Ол кiсi сиы?ын iз?ей шыііан екен. Сµз?ен сµз
?уып ке??i емес пе! Јызыґіы?ап ?ѕ?ып, ±уелi байіамай
іалыппыз. ыґыл?ап ±н салып ба?а жа?іан бi? сал? а??ы
ал?ымыз?ы кесiп µ?е бе??i. Баісам µзiмiз?iґ жыліышы
іызымыз – Аі???ы екен. Ґ?кµкi?ек?iгiне жыным і?зып
ке??i ?е: «?й сѕлу іыз, с±лем?есу?ен ?е іалІансыґ ба?
?ки бiз?i елемейсiґ бе?» – ?еп іаІы?а сµйле?iм. П±ле,
аіыл?ы іу І?й: «Іапу е?iґiз?е?, іа?аґІы?а»… – ?еп, кiл?
бѕ?ылып келiп аман?ас?ы. «С?нша не, и? іу?ы ма?»…
?есем: «Ж?л жї?iп ба?амын» – ?еп сызылып ?ѕ?. «Кµп
б?лса, Бе??ай шыІа? асыііаныґ. Ол жiгi? менiґ iнiм
екенiн бiлесiґ бе, іазi? жаным?а емес пе? Фе?маґа ба??ы
І?й аіы?!» – ?еп е?iм, іыз не ?е?iн бiлмей сас?ы.
Аіылбике с?ґІы сµз?е?iн з?? бi? жеґiске же?кен
жан?ай, маі?ана ай??ы.
ТуІан баласын?ай кµ?е?iн Аі???ыны ±л?екiммен
ша?ас?ы?Іан келiнiн Јалима жаґа ±зi??егiсiнен ?е іа??ы
201
жек кµ?iп іал?ы. Ол бi?аз же?ге ?ейiн їн?емей ба??ы.
Бi?аі шы?ама?ы.
– Аузыґ жеґiл-ау, келiн. Жас а?амныґ с?ґынан µсек
iлiккiш б?ла?ынын неге ѕмы?асыґ? Тым б?лмаса, іѕ?-
Іы??ы, Раушан 굴iлiне келiп іала?-ау ?егенiґ іа?е
екен,– ?еп е?i, Аіылбике µ?шелене ?їс?i.
– Бе??ай?ы фе?маІа шаіы??іан ?л іыз?ыґ µзi екенi ?ас.
Раушан шешей?iґ ен?i Аі???ы?а жѕмысы ж?і. Баласы
±ске??ен аман ??алса, ?н?ай іыз?ыґ ±кесiн ?ауып ала?ы.
Јалима ?а шынына кµш?i.
– Аі???ы шаіы?май-аі, Бе??ай?ы с?л іыз?ыґ маґы-
на же?кiзе алмай жї?ген сенiґ кїйеуiґ Жїл?ебек б?ла-
?ын. Оны мен ?їгiлi, Раушанныґ µзi ?е бiле?i, – ?еп
сал?ы.
– менiґ кїйеуiм ?ейсiґ бе-ей, сен кемпi??
– Д±л с?лай. Пiш?еу, жiгi?iґе. Да?іанныґ ?ы?наІына
?а ?ѕ?май?ы.
– О, алжыІан к±?i іаншыі. Сен не бiлем ?ейсiґ. Да?-
іан бiз?iґ п?е?се?а?ель?iґ іазi?гi ±йелi меґсѕлу?ы
сїйе?i екен. Еге? ?i?i келе іалса, ?ныґ сай?аны Аі???ыІа
емес, еґ ал?ымен меґсѕлуІа ?їсе?. С?н?а менi ±улие
екенсiґ ?ей?iн мѕн?а??ыґ бi?i µзiґ б?ла?сыґ, ±лi!
Осы?ан кейiн бѕла? ??мсы?айыса їнсiз келе жа??ы.
Расын?а Аіылбикенiґ iнiсi Бе??ай?ы жыліы фе?ма-
сына жыліышы е?кiзген ?е µз?е?i б?ла?ын. Јыз Да?іан-
?ы сїйе?i. «Ен?i ?л келгенше м?йнын бѕ?ып ал», – ?еп
жiбе?ген. К?лх?з п?е?се?а?елi Кµсебай?ы ?а кµн?i?ген.
ОІан Да?іан?ы мыі?ап жаман?ап, ?iп?i меґсѕлу?ы бi?
кез?е жаісы кµ?ген жiгi? екенiн ?е ±??ї?лi саііа жїгi??е
ай?іан. Аіы?ы µз а?ам?а?ыныґ ?iлегiн Кµсебай ?алаІа
іал?ы?Іан ж?і. Да?іан?ы iшiнен жек кµ?iп жї??i. «Ол
?у?алы, ±сi?есе, меґсѕлу?ан бi? ауыз сµз ес?iсем іалай
б?ла? екенмiн» – ?еп кей?е ?йлап ке?е?iн Кµсебай.
Їнсiз?iк?i Аіылбике бѕз?ы.
Ґкпелемеґiз, шешей. Аяґ?ай жї?iп сµйлесейiк…
202
Сiз жаґа «жас а?амныґ с?ґынан µсек iлiккiш келе?i» –
?е?iґiз. Дѕ?ыс-аі. Бi?аі ?йлаґызшы, iнiм?i ?е µсекке
іал?ы?Іым келмей?i. Ол Аі???ымен, ай?а бе?сеґiз, ?iп?i
і?сылып ?а і?йІан. шешей-ау, сiзге µ?i?iк маІан шын,
кµге?шiн?ей аймаласып ?ѕ?Іан?а?ын ?алай ?е? кµ?ген-
мiн. Оны ен?i µзiґiз?ен несiн жасы?айын. мейлi екеуi
?е жас емес. Кµґiл?е?i жа?асса б?лІаны?аІы… Кеше бѕл
сы?ым?ы Раушан шешейге ?е ай?іанмын. Ол кiсi «балам
аман б?лсын» ?е?i ?е і?й?ы.
Јалима іа??ы ?йланып келе жа?іан. Оныґ кµз ал?ын?а
Бе??ай. С?Іыс бас?ала? ал?ын?а ?сы к?лх?з?а iс?еген.
С?Іысіа ?а ?сы же??ен ке?кен. май?аннан ?емалысіа
келiп, басіа бi? к?лх?з?а ?ѕ?а?ын аІасы Асылбай ?еген-
нiґ ж±??емiмен елiн?е бi?ж?ла іалып і?йІан жiгi?. Ґзiн
айлаке? аІасы їґгi??е саі?аІан ?еген ?е іаґіу ба?. ЕЅе,
мiне іызыі! Ен?i Аі???ыны ием?ене бас?ап?ы!
За?ын?а иi жѕмсаі Јалима кiм б?лса с?ныґ сµзiне
сенгiш, аґіау ?а а?ам е?i. У жѕ?іан?ай iшi ±лем-ж±лем
аши ?ѕ?а, ?аусы ?i?iл?ей жауап іа??ы.
– Келiн-ау, мынауыґ шын б?лса, сѕм?ыі екен. Рау-
шанныґ бѕл ?i?i µлгенi І?й. Ол ?їгiлi іазi? менiґ ?е ?µбе
шашым ?iк ?ѕ?ып келе?i. О, бейбаі! О, ?±ґi?!.. Ал?а іу
іа?ай, Да?іан?ы шынымен-аі ѕмы?іаны ма?
Екеуiнiґ кµз іыспайы ?iп?i с?Іыс?ан бѕ?ын-аі
бас?алІан е?i. Оныґ несi ба? екен. Бе??ай кiмнен кем?–
?еп, Аіылбике бас?ы?мала?а бе??i.
– не ?ей?i, байІѕс-ау?
– Ие, ие, шешей. Тїк ?е байІѕсы ж?і!..
Бѕла? Да?іанныґ їйi ал?ына жаіын?ап іалІан-?ы.
«Јѕлыным!..» «Апа?ай!..», «Ж?і, мен µлмеймiн!», –
?еген сµз?е? аныі ес?iл?i. Да?іанныґ келгенiн екеуi ?е
сезiп, бѕ?ыл?ы. Дабы?лап сµйлей ?е кел?i.
Да?іанІа іѕшаІын жая жїгi?ген Јалима, µз баласын
кµ?ген?ей іуан?ы. Оны іапсы?а іѕшаі?ап, сїйiп алып
б?са??ы ?а, ±лi ?е «µґiм бе, ?їсiм бе» – ?еп есеґгi?еп
203
?ѕ?Іан Раушан?ы ба?а сала сiлкiлей бе??i. Аіылбике
б?лса, басіаныґ б±?iн ѕмы?ып: «Сїйiншi, сїйiншi!»
– ?еп Раушан?ы жїн?ей ?ї?iп, і?лын?аІы бiлезiгi мен
саіинасын сыпы?ып ?а їлгi??i.
Осы шаґ-шѕґ?ы їй?е ??ы?ып ес?iген З±у?еш ?алаІа
жїгi?е шыііан. Јаіпа ?абал?ы?ыІынан а??ай бе?iп ?й?а
ж?і?а, ?абан ас?ынан кезiккен іуаныш ?ныґ буын?а?ын
б?са?ып жiбе??i ?е, с?ныґ ±се?iнен екi ?е? сї?iнiп, екi
?е? ??малап ал?ы. С?н?а ?а ??і?аІан ж?і. С?н?а ?а
??малап ?їскенiнен іа?Іып ?ѕ?Іаны жыл?ам б?п, іѕс?ай
ѕш?ы. С?л б?йы Да?іанныґ м?йнына ??ала ке??i. Да?іан
?а іа?ын?асын іѕшаІына кµмiп, маґ?айынан иiскеп,
кеу?есiне іа??ы-іа??ы іысып ?ѕ?.
– Аманбысыґ, жа?ыІым? СаІын?ым І?й, жї?±!
– АІа?айым?!
Осын?ай іа?балас кез?е Аіылбике ен?i З±у?еш?i ?е
жѕліылай бас?а?ы.
?й, е?ке іыз. АІаґ?ы кµ?iп 굴iлiґ х?ш б?л?ы І?й.
Сїйiншiм іай?а, сїйiншiм!
Раушан Да?іанныґ келгенiне к±мiл сенiп, ен?i шын
кїл?i. Аіылбикенiґ жѕліылаІанына ?а іа?амай, аІасын
іѕшаі?ап ±лi ?е жiбе?мей ?ѕ?Іан З±у?ешке ?л ?а жаіын-
?ай бе?iп е?i. Д±л іѕлаІыныґ ?їбiнен «м-ме!» ?еп, іапыл
шыііан їннен ш?шып ке??i. Ґ?iс?ен іай?іанын кїн?е
бi? белгiмен сез?i?е?iн µзiнiґ іызыл іасіа сиы?ы екен.
– Т±й?! – ?еп, Раушан ?ныґ ?ѕмсыІына нѕіып іал?ы.
Кїн?егi?ей сылап, сипаІан ж?і.
Иесiнiґ бїгiнгi сыйы ?сы?ан а??ыі б?лмасын байіа-
Іан?ай, іасіа сиы? ?а а??ыі е?келiк жасамай, аіы?ын
шегiн?i ?е, аяі?а?ын сы??-сы?? басып, бѕзауы ?ѕ?Іан
жаппаІа іа?ай ке?е ба??ы.
– Ау, шешей-ау, ?сылай ?ѕ?а бе?емiз бе? Еге?
їйле?iґнен су шыІып, безiп ке?кен б?лсаґ?а?, ба?айыі
с?н?а! – ?еп зыпыл?а?ы Аіылбике.
Осы?ан кейiн б±?i їйге бе??е?i.
204
1. Да?іанныґ ?уІан же?ге ?еген ыс?ыі ыкыласы мен
сїйiспеншiлiгiн жазушы іалай су?е??еген?
2. Ана мен баланыґ сїйiспеншiлiк сезiмi шыІа?ма?а іалай
су?е??елген?
3. Жазушыныґ кейiпке?ле??i су?е??еу?егi шебе?лiгi
іан?ай?
1.
Достарыңызбен бөлісу: |