Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының Қауымдастығы с. Қ. Тұртабаев
– ең шағын молекулалы белоктар, м.м. - 12000
жүктеу/скачать 1,75 Mb. Pdf көрінісі
|
turtabaev-biohimia
|
– ең шағын молекулалы белоктар, м.м. - 12000 шамасындай, күшті негіздік қасиеті бар, құрамында аргинин қалдығы көп, гистондар сияқты ДНҚ-мен байланысты. Ол спер- мада (еркектің ұрығында) болады жəне реттеушілік емес, тек құрылымдық қызмет атқарады. Сілтілік қасиет көрсететін белоктар - гистондар. Олар əлсіз қышқылдарда (0,2 немесе HC1) ериді, аммиак пен спирт əсерінен тұнбаға түседі. 45 Негізінен бұл белоктар жануарлар мен өсімдіктер жасуша- ларының ядроларында кездеседі жəне хроматин құрылымын да маңызды рөл атқарады. ДНҚ-ның кеңістіктік құрылымын тұ- рақтандыруға қатысады жəне генетикалық мəліметтің ДНҚ-дан РНҚ-ға берілуіне жан-жақты тосқауыл қояды. Күрделі белоктар құрамындағы жанама тобының табиғатына қарай бірнеше топшаларға бөлінеді. Олар: липопротеидтер, фос- фопротеидтер, гликопротеидтер, хромопротеидтер, нуклеопроте- идтер, металлопротеидтер. Липопротеидтер табиғатта көп тараған, барлық тірі ағзаларда кездеседі. Олар барлық жасуша мембраналарының ең басты құрамы болып есептеледі. Липопротеидтер бос күйінде қан плаз- масында жəне лимфада кездеседі жəне ол липидтерді, кейбір гор- мондарды бір орнынан екінші орынға ауыстырып апара алады. Электрофорездік қозғалғыштығы бойынша α –липопротеидтерге жəне β –липопротеидтерге бөлінеді. Фосфопротеидтер құрамын- да ортофосфор қышқылы бар, олардың ағзаның қоректенуінде маңызы зор. Сүт құрамындағы – казеин, жұмыртқа сарысын- дағы – виттелин, балық уылдырығындағы – ихтулин осы фосфо- протеидтерге жатады. Гликопротеидтер құрамының белок емес бөлігі – көмірсулар. Гликопротеидтер жануарларда, өсімдіктерде, микроағзаларда кездеседі жəне олар əртүрлі қызметтер - каталитикалық, тасымал- даушы т.б. атқарады. Хромопротеидтер – боялған күрделі белоктар, олардың құрамында бояулы заттар болады. Нағыз өкілдері: родопсин, ге- моглобин, миоглобин, пероксидаза, каталаза, флавиндік фермент- тер жəне цитохром жүйесіне жататын ферменттер. Нуклеопротеидтердегі жанама топ нуклеин қышқылдары. Нуклеопротеидтердің молекулалық массасы үлкен болып келе- ді. Дезоксинуклеопротеидтер жасушаның ядросында, ми тохон- дрияларында кездеседі, ал рибонуклеопротеидтерге – рибо- сомалар мен информосомаларды жатқызуға болады. Вирус тарда да өзінің химиялық табиғаты жағынан – нуклеопротеидтер. Нуклеопротеидтердің белок биосинтезінде жəне тұқым қуалаушы информацияны сақтауда маңызы зор. |