Мақал-мәтелдер тағылымы
Мақал сөзді қажетіңе жарат, ұрпағыңа тарат
жүктеу/скачать 313,07 Kb. Pdf көрінісі
|
CӨЗТӘРБИЕ
|
Мақал сөзді қажетіңе жарат, ұрпағыңа тарат Тұлпарды алтын тағамен тағаласа, Есек те емексіп аяғын көтеріпті.
Өсер елдің баласы қозысын күтіп қой қылар, өспес елдің баласы қозысын сойып той қылар. ***
Жолдасыңның жоғын қарас, Табылса жоғына жақсы, Табылмаса көңіліне жақсы. *** Дос жылатып айтар, Дұшпан күлдіріп айтар. *** Екі жасты қосқанның – сауабы бар, Дос арасын ашқанның – обалы бар. *** Жартыны жарып жеген – татулықтың белгісі. *** Көңіл – сөздің сандығы. *** Ақпейілдің аты арымайды, тоны тозбайды. *** Адамның өзі жетпеген жерге сөзі жетеді. *** Жығылып жатып, сүрінгенге күлме. *** Ақымақтың үлкен-кішісі болмайды. *** Ақылы жоқтың – арманы жоқ. ***
26
Ашулының алдында тұрма. *** Пейілі жаманға пәле жолығады. *** Басында миы жоқтың, Аяғында тыным болмас. *** Өзінің түйедей мінін көрмей, Өзгенің түймедей мінін көрер. Азды алмаған – көптен құр қалар. *** Шын жомарт – жоқтығын білдірмес. *** Кең болсаң, кем болмайсың. *** Ақылдының алдымен жүр, Ақымақтың артымен жүр. *** Арлы арына қараса, Арсыз жеңдім дейді. *** Жамандық – жақын, Жақсылық – алыс. *** Сыйласаң, сый көресің *** Ашу тұрған жерде ақыл тұрмас. *** Судың түбін шым бекітер, Даудың түбін қыз бекітер. *** Ит дегенге ашуланған, Күшік дегенге күлген. *** Мал шөпке, адам сөзге тоқтайды. *** Дария жанынан құдық қазба. *** Бүлінгеннен бүлдіргі алма. *** Аяз әліңді біл, құмырсқа жолыңды біл. *** Судың жолын – құм бөгер, Ердің жолын – сұм бөгер. ***
27
Ақыл жас ұланнан, Жүйрік тай құнаннан. *** Келіні жақсы үйдің – керегесі алтын. *** Жарлы болатын жігіт байталын атқа айырбастайды. Жалғыз болатын жігіт ағайынын жатқа айырбастайды. *** Жолдан адасқан – ауылын таппас, Елден адасқан – бауырын таппас. *** Балалығыңды сағынсаң – нағашыңа бар,
Жігіттігіңді сағынсаң – қайныңа бар. ***
Өзім деген өзекке теппес. *** Ағайынды іске шақырма, асқа шақыр. *** Атасы басқаны бата қосады, Үйірі басқаны ноқта қосады. *** Жеңім жаман болса да – жағам жақсы, Өзім жаман болсам да – ағам жақсы. *** Тентегін тыйған – ел берекелді, Жаңбыр жауған жер берекелді. *** Жалғыз ағаш үй болмас, Жалғыз жігіт би болмас. *** Жыласуға көз жақсы, Сыйласуға жат жақсы. *** Жақыныңды жаттай сыйла, Жат жаныңнан түңілсін. *** Көргенсіз кісі көңілге қарамайды. *** Ата – баланың қорғаны. *** Адам сөйлескенше, Жылқы кісінескенше. *** Арық деген жаман тай, Жазға шығып ат болар.
28
Жамандығың сезілсе, Жақындарың жат болар. Айға жетпес асыңды ауылдастан аяма. *** Көңілдегі сырды көз білдірер. *** Інісі бардың – тынысы бар, Ағасы бардың – жағасы бар. Ине өткен жерден – жіп өтер. *** Қазаны басқаның – қайғысы басқа. *** Енесі тепкен құлынның еті ауырмас. *** Балаң жаман болса, Көрінгеннің мазағы. Атың жаман болса, Шыбын жанның азабы. *** Ананың көңілі балада, Баланың көңілі далада. *** Бас екеу болмай – Мал екеу болмас. *** Ата – балаға сыншы. *** Қайғысыз қара суға семіреді. *** Ұлдың ұяты – әкеге, Қыздың ұяты– шешеге. *** Ата даңқымен қыз өтер, Мата даңқымен бөз өтер. *** Әдепті бала – арлы бала, Әдепсіз бала– сорлы бала. *** Отызыңда орда бұзбасаң, Қырқыңда қыр аспайсың. *** Жігіт жолдасынан белгілі, Сарбаз қолбасынан белгілі. *** Туғаныңды көрмеген,
29
Өлгеніңде жыламайды. *** Көргенсізбен құрдас болма, Опасызбен сырлас болма.
Айтқызған – жаманның ісі, Қамышлатқан – шабанның ісі. *** Өзім білем деген өрге баспас. *** Кең болсаң – кем болмассың. *** Келгеніне сүйінбеген, Кеткеніне күйінбейді. *** Малым – жанымның садағасы, Жаным – арымның садағасы. *** Жүре берсең – көре бересің. Көре берсең – көне бересің. *** Артық олжа – басқа еңбек. *** Кішіпейілділік – кісінің көркі. *** Ақылсыз сұрақ беріп, Ақылды жауап күтпе. *** Қанаты бүтін сұңқар жоқ, Тұяғы бүтін тұлпар жоқ, Бауыры бүтін пенде жоқ. *** Еттің бәрі – қазы болмас, Иттің бәрі – тазы болмас. *** Аулыңда қарияң болса, жазып қойған хаттайын. Алған жарың жақсы болса,
ерттеп қойған аттайын. *** Жаман істен ғана емес, жаман сөзден де сақтан. ***
Жақсы алдында –жазыласың, Жаман алдында – тарыласың. 30
*** Жақсы кісі жығылса, Жаман тұрып табалар. *** Жігітті жолдасынан таниды. *** Көйлек кірі жуса кетер, Көңіл кірі айтса кетер. *** Көрінгеннің алыстығы жоқ, Көтергеннің ауырлығы жоқ. *** Өзі жақсы кісіге бір кісілік орын бар. *** Таудың басын көр де – түбіне барма, Жақсының өзін көр де – үйіне барма. *** Жақсыдан – шарапат, Жаманнан – кесепат. *** Жақсымын деп мақтанба, халық айтпай, Батырмын деп баптанба, барып қайтпай. *** Көргенді кісі – көргенін айтар, Көргенсіз кісі – бергенін айтар. *** Жақсы дос пайдасын тигізбесе де, зиянын тигізбейді. Жаман дос алдыңды орап жүргізбейді. *** Жастыққа да кәрілік бар, Байлыққа да жарлылық бар. *** Тісі шыққан балаға шайнап берген ас болмас. *** Жақсылық іс қайда болса, Жақсы атақ та сонда. *** Ойлай білсең – ана боларсың, Ойнай берсең – бала боларсың. *** Бос өткізу өмірді – ақымаққа көңілді. *** Көрінген таудың алыстығы жоқ. *** Естіге екі сөз де жетеді.
31
*** Адам аласынан сөз аласы жаман *** Ұшқан құстың жолы жоқ, Өтірік сөздің түбі жоқ. *** Адам тілі - тас жарар, Тас жармаса, бас жарар. *** Құр судан май шықпайды, Құр сөзден мән шықпайды. *** Өтірік – қаңбақ, шын – салмақ. *** Жақсы байқап сөйлер, Жаман шайқап сөйлер. *** Көп білетін аз сөйлейді *** Баланың тентек болатыны – үйінен,
Ердің тентек болатыны биінен. *** Әке көрген оқ жонар, Шеше көрген тон пішер. *** Мал иесіне тартады, Сөз жүйесіне тартады. *** Ұстазы бейілді болса, Шәкірті зейінді болады. *** Қуды қу табады, Шұқанақты су табады. *** Шын – бір сөз, Өтірік – мың сөз. *** Ақылды адам ақымақтан да бірдеңе үйренеді. *** Алыста жүрсе кісінескен, жақында жүрсе тістескен. *** Жапалақты таспен ұрсаң да жапалақ өледі, Жапалақпен тасты ұрсаң да жапалақ өледі. *** Жаман өле жейді, 32
Жақсы бөле жейді. *** Ауыл итінің достығы сүйек тастағанша. *** Сен салар да мен салар, атқа жемді кім салар. **** Адамның істегенін адам істейді. *** Жақсыдан шарапат, жаманнан кесепат. **** Жақсының жақсылығын бетіне айт, нұры тасысын, Жаманның жамандығын бетіне айт құты қашсын. *** Еккенде келісіп алса, жинағанда жанжал тумайды. *** Су – шөлде нәр, селде – зәр. *** Халық айтса, қалт айтпйды. *** Бас аманда мал тәтті, Тән ауырса жан тәтті. *** Жаны бөлектің көрі бөлек. *** Қойшы көп болса, қой арам өледі. *** Ер кезегі үшке дейін. *** Уақыт – емші. *** Қыс азығын жаз ойла. *** Ертең де күн бар. *** Көп қорқытады, терең батырады. *** Өткен іске өкінбе. ***
Жел тұрмаса шөптің басы қимылдамады. Өлі арыстаннан тірі тышқан артық. *** Дені саудың – жаны сау. *** Темірді қызған кезде соқ.
33
*** Аюға намаз үйреткен – таяқ. Кімді айтсаң, сол келер. *** Алмақтың да салмағы бар. *** Асықпаған арбамен қоян алар. *** Аузы күйген үріп ішер. *** Көзден кеткен көңілден кетеді. *** Жас кезімде бейнет бер, қартайғанда зейнет бер. *** Өзіңді өзің жаттай сыйла, жат жанынан түңілсін. *** Бесіктегі бала бес түлейді. *** Жалқаудың жанына барсаң – сылтаудың астында қаларсың. **** Өз балаң өзекке тепсең де кетпейді, Кісі баласы кісендесе де тұрмайды. *** Байлық – мұрат емес, Кедейлік – ұят емес. *** Бай болып көргеміз жоқ, кедей болып өлгеміз жоқ. **** Ерінбеген етікші болады, Ұялмаған әнші болады. *** Көш жүре түзеледі. *** Жұмысты кейінге қалдыру – уақытты ұрыға алдыру. *** Уәде – Құдай төрі. *** Жақсы жаныңа жолдас, Жаман малыңа жолдас. ***
Ағайынның аты озғанша, ауылдастың тайы озсын. *** Теңге – тиыннан, ынтымақ – ұйымнан. *** Шешінген судан тайынбас.
34
*** Жақсы сөз – жарым ырыс. Жығылып жатып сүрінгенге күлме. *** Жау жағадан алғанда, бөрі етектен тарыпты. *** Еңкейгенге еңкей, ол – атаңның құлы емес, Шалқайғанға шалқай, ол – Құдайдың ұлы емес. *** Бала тілі – бал. *** Жалғздың үні шықпас, Жаяудың шаңы шықпас. *** Жаман арба жол бұзар, жаман адам ел бұзар. *** Бір тойда екі жар жоқ. *** Кәрілік – көзді ашып-жұмғанша. *** Батыл болмай, батыр болмас. Екпей – егін шықпас, Үйренбей – білім жұқпас. *** Еш жаңалықтың жоқтығы – жақсы жаңалық. *** Шығын шықпай, кіріс кірмейді. *** Тәуекел түбі – жел қайық, Өтесің де кетесің. Уайым түбі – тұңғиық, Батасың да кетесің. *** Түпкі айылдың батқанын Иесі емес, ат білер. Ер жігіттің қадірін – Ағайын емес, жат білер. *** Адаспайтын тұяқ жоқ. *** Ат баспаймын деген жерін үш басады, жігіт бармаймын деген жеріне үш барады. *** Ер жігіттің екі сөйлегені - өлгені. ***
35
Адамның дегені болмайды, Алланың дегені болады.
Білгенің – бір тоғыз, білмейтінің – тоқсан тоғыз. *** Білімдіге дүние жарық, білімсіздің күні қаріп. *** Жақсы – Ай мен Күндей, әлемге бірдей. *** Жаяулық та мәңгі емес, Жарлылық та мәңгі емес, Жалғыздық та мәңгі емес. *** Көре-көре көсем боласың, сөйлей-сөйлей шешен боласың. *** Кісідегінің кілті аспанда. *** Қалған көңіл – шыққан жан. *** Қас екеніңді қабағыңнан танимын, сараң екеніңді табағыңнан танимын. *** Қасқырдан қайрат кетсе ешкіні «апа», текені «жезде» дейді. *** Қате баспайтын қадам болмайды. *** Үйлену оңай, үй болу қиын. *** Үндемеген үйдей бәледен құтылады. *** Шындық жоқ жерде сұмдық көп. *** Шақырылмаған қонақ сыпырылмаған жерге отырады. *** Шошқаға ерген балшыққа аунар. *** Түймені ұрлаған, түйені де ұрлайды. *** Таңғы нәсіп Тәңірден. *** Танитын жерде өң сыйлы, танымайтын жерде тон сыйлы. *** Су ішкен құдығыңа түкірме. *** Сөз сүйектен, таяқ еттен өтеді.
36
Сара жолдың қадірін адасқанда білерсің,
қарындастың қадірін қарасқанда білерсің. *** Сақтықта қорлық жоқ, Сәлемде зорлық жоқ. ***
Өмірдің өзі – ұлы ұстаз. *** Өмір үйретеді, үйренбесең күйретеді.
*** Орындалмаған аманат – ерге тағылған жаман ат. *** Отанға опасыздық еткенің – өз түбіңе жеткенің. *** Өзін бағындыра алмаған – өзгені де бағындыра алмайды. *** Ойнап айтсаң да, ойлап айт. *** Маскүнем – өзіне-өзі қаскүнем. *** Құдай, мені достарымнан сақта, қастарымнан өзім де сақтанамын. *** Игіліктің ерте-кеші жоқ. *** Заманына қарай амалы. *** Жұмыла көтерген жүк жеңіл. ***
Жоқтық таластырады, барлық жарастырады. *** Жаста берген тәрбие жас қайыңды игендей. *** Жас бала құстың көлеңкесіне тоңады. *** Еңбекпен тапқан нан тәтті. *** Дұшпаныңды кешірсең кешір, бірақ сеніміңнің отын өшір. *** Дос базарда сатылмайды. *** Досыңа атыңды берме, берсең, ақырын жүр деме. *** Бір биеден ала да туады, құла да туады. 37
*** Әркім – сыйласқанның құлы. *** Барымен – базар, жоқты қайдан қазар. *** Бұлт артында Күн бар. *** Ашу – дұшпан, ақыл – дос. *** Аспандағы сұңқардан, қолымдағы тұрымтай жақсы. *** Ас қадірін тоқ білмес, ат қадірін жоқ білмес. *** «Айдай салдың» малы өспейді, «көре салдың» қой өспейді. *** Аспанға қарап оқ атпа, өзіңе келеді. *** Бөрі арығын білдірмес, сыртқы жүнін қомпитар. *** Тіл тас жарады, тас жармаса, бас жарады. *** Шам жарығы табағына түспейді. *** Ынта болса адамда, Қиын іс жоқ ғаламда. *** Сырын білмейтін аттың сыртынан жүрме. ***
жүктеу/скачать 313,07 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|