Тақырып 5. Қазіргі заманғы саяси жүйелер

9 

Тақырып 6. Мемлекет және азаматтық қоғам. 

         Мемлекет:  ұғым  тарихы  және  оны  зерттеу  әдістері.  әлемдік  саясаттану 

қоғам  ӛміріндегі  мемлекеттің  пайда  болуы  туралы.  Мемлекеттің  пайда 

болуының негізгі концепциялары: теологиялық және патриархалдық, қоғамдық 

келісім  теориясы  (Гоббс,  Ж.Ж.Руссо),  «күш  кӛрсету  теориясы»  (Гумпилович 

Л.), марксистік. 

         Мемлекет қоғамның саяси жүйесінің универсалды және негізгі институты 

ретінде.  Оның  басқа  саяси  институттардан  –  саяси  ұйымдар  мен 

қозғалыстардан  айырмашылығы.  Мемлекет  белгілері:  жария  билік,  егемендік, 

жалпылық, аумақ, тұрғындары, мемлекетік аппарат, салық жинау құқығы.  

         Мемлекет  функциясының  классификациясы.  Әр  түрлі  елдердегі  оларды 

жүзеге  асырудың  ерекшеліктері.  Либерализм,  плюрализм,  марксизм,  анархизм 

және  кейнсиандық  қоғамдағы  мемлекет  ролі  туралы.  Саяси  мәселерді  шешу  – 

мемлекеттің  қызметінің  ең  қиын  әрі  жауапты  сферасы.  Қазіргі  әлемдегі 

мемлекет  эволюциясының  тенденциясы.  Қазіргі  сайлау  жүйесі,  әлемдік 

тәжірибедегі сайлау. Мемлекеттік басқару органдары. Мемлекеттік аппараттың 

ролі мен функциясы. Қазіргі заманғы мемлекеттің негізгі функциялары.  

         «Билікті  бӛлшектеудегі»  заң  шығарушы,  атқарушы  және  сот  жүйесінің 

ӛзара  қарым-қатынасы.  Құқықтық  мемлекет  және  қоғамдағы  ролі.  Құқықтық 

мемлекет:  пайда  болу  тарихы  мен  қазіргі  зерттеу  бағыттары.  Демократиялық 

мәні  мен  принциптері.  Құқықтық  мемлекетті  ұйымдастыру,  негізгі  белгілері 

және критерийлері. ҚР-нда құқықты мемлекеттің қалыптасу мәселесі. 

         Азаматтық  қоғам  –  қазіргі  саяси  ғылымның  негізгі  түсініктерінің  бірі. 

Азаматтық қоғам – мәселенің тарихы, мәні және ұғым мазмұны, экономикалық 

негізі және саяси критерийлері. Құқықтық мемлекет пен азаматтық   қоғамның 

ӛзара байланыс диалектикасы. 

         Азаматтық  қоғамның  қызмет  ету  және  ӛзіндік  дамуының  шарты: 

демократиялық мемлекеттік құрылымдардың болуы, жалпыға  ортақ нормалар 

(ережелер) мен процедураларды, заңдарды мемлекеттің қатаң ұстануы; қоғамда 

әр  алуан  дамыған  әлеуметтік  құрылымдардың  болуы;  тұлғаның  әлеуметтік, 

интеллектуалдық,  психологиялық  дамуының  жоғарғы  деңгейі;  сондай-ақ 

мәдениеттің және саяси мәдениеттің жоғарғы деңгейі.