«Христостың жауынгерлері» деп
танылды. Ерте заманнан бастап монахтар тәжірибеге ҥш діни антты енгізді:
некесіздік (целибат), пайдакҥнемдікке салынбау және әр нәрсеге бой ҧсыну
– бҧл тәжірибелерді қазіргі заман монахтары әлі де болса қолдануда.
Монахтық институтты қалай бағалауға болады? Монахтар әдебиет
беттерінде жиі жалқау, азғын, пайдақҧмар және т.б. ретінде сипатталады.
Шын мәнінде, адамзаттың әлеуметтік ӛміріне қосқан ҥлестері ӛздерінің
нәтижелері арқылы зор мәнге ие болды. Монастыр қоғамнан
аласталғандардың паналайтын орны болды, онда ӛте қҧнды жазбалар қайта
жазылып,
сақталған,
бейнелеу
ӛнері
мен
музыкалық-әдеби
шығармаларының ең ҥздік ҥлгілері туындады. Монахтар жоғарыда
айтылған ӛнерлердің ӛкілдерін кескіндерін қатаң мҥсіндеген, олардың
арасында ғылыми-зерттеу ісімен айналысатын адамдар болды. Монахтар
батпақтарды қҧрғатқан, жолдар салған, ауылшаруашылық ӛсімдіктерін
сҧрыптаумен және ӛсірумен айналысқан. Демек, монахтық институт
73
феноменындағы
кемшіліктерді
ғана
емес,
сонымен
қатар,
артықшылықтарды да бағалау қажет.