Заманауи қазақ мәдениетіндегі рухани дәстүрлер мен жаңашылдық үрдістері

КУЛТУРАЛОГИЯ СӨЖ11

Заманауи

 

қазақ

 

мәдениет ндег

рухани

 

дәстүрлер

 

мен

жаңашылдық

 

үрд стер

. 

Шамсудин Ақерке МиМ141  1-курс

      Қазіргі Қазақстан ұлттық жаңғыру кезеңін бастан кешуде. Ұлттық-мәдени жаңғыру процесі

мәдени парадигманың ауысуын білдіреді. Бұрынғы тұжырымдамаларды қайта қарау,

ұмытылған немесе тыйым салынған есімдерді қайтару - қазіргі Қазақстанның мәдени өміріне

тән белгілер. Тәуелсіздіктің он жылдығында жаңа қазақ тарихын құрудың негізі қаланды.

Алайда "сөз бостандығы" қазақ тарихшылары үшін ауыр сынақ болды. Алғаш рет, өткен

ғасырда әркім жаза және басып шығара алады, тілек пен материалдық мүмкіндіктер болады.

Бұл жағдайда бізге әр түрлі деңгейдегі және сапалы тарихи шығармалар ағыны келді. Бұл

тарихнаманың талдауы мен сыны бөлек мәселе. Мұнда кәсіби және кәсіби емес адамдар

жазған тарихи шығармалардың көптігі өз тарихына деген жалпыхалықтық қызығушылықтың

айқын және сенімді дәлелі екенін атап өткім келеді. Бүгінде Қазақстанда қазақ тарихына

барлық қазақтар қызығушылық танытып отыр.

ӘРИНЕ, БІЗ МҰНДА ҚАШЫП ҚҰТЫЛА АЛМАДЫҚ ЖӘНЕ ТАРИХИ ӨТКЕНІМІЗДІ

МИФОЛОГИЗАЦИЯЛАУ МЕН БЕЗЕНДІРУДЕН АУЛАҚ БОЛА АЛМАДЫҚ.

ҰЛТТЫҚ-МӘДЕНИ ҚАЙТА ӨРЛЕУ КЕЗЕҢІНДЕГІ ТАРИХИ БІЛІМНІҢ МҰНДАЙ

ЖАҒДАЙЫ СӨЗСІЗ ЖӘНЕ ТОЛЫҒЫМЕН НЕГІЗДЕЛГЕН, ӨЙТКЕНІ "ҚАЛПЫНА

КЕЛТІРІЛГЕН ӨТКЕНДІ ҚАЙТА ҚҰРУ, ӘДЕТТЕ, АЛТЫН ҒАСЫРҒА ҰҚСАЙДЫ"

ПРОЦЕСІ ЖҮРЕДІ (Э.ШИЛС "ДӘСТҮР" ТЕРМИНІНІҢ МАЗМҰНЫ ТУРАЛЫ

ӨРКЕНИЕТТЕРДІ САЛЫСТЫРМАЛЫ ЗЕРТТЕУ. ХРЕСТОМАТИЯ.М., 1999. С.

244).БІРАҚ ТҰТАСТАЙ АЛҒАНДА, БҰЛ ПРОЦЕСС АЛАҢДАУШЫЛЫҚ

ТУҒЫЗБАЙДЫ, ӨЙТКЕНІ МҰНДАЙ ЖҰМЫС ЕЛ ІШІНДЕ ДЕ, ШЕТЕЛДЕ ДЕ ҚАТТЫ

СЫНҒА ҰШЫРАЙДЫ. ӘСІРЕСЕ, БҮГІНГІ ТАҢДА ҚАЗАҚСТАНДА ТАРИХ

ҒЫЛЫМЫНЫҢ ЖАЙ-КҮЙІ МЕН ДАМУЫНА НЕМҚҰРАЙЛЫ ҚАРАМАЙТЫН

КӘСІБИ ТАРИХШЫЛАРДЫҢ, БІЗДІҢ БҰРЫНҒЫ ОТАНДАСТАРЫМЫЗДЫҢ

ЖЕТКІЛІКТІ САНЫ ӨМІР СҮРІП ЖАТҚАН РЕСЕЙДЕ. ОЛАРДЫҢ

ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҚТАРЫ КӨБІНЕСЕ "ІШІНЕН" ДЕГЕН ТАҚЫРЫПТЫ

БІЛЕТІНДІГІМЕН БАЙЛАНЫСТЫ, ӨЙТКЕНІ ОЛАРДЫҢ КӨБІ КЕҢЕС

ЗАМАНЫНДА ҚАЗАҚ ТАРИХЫН ЖАЗҒАН ЖӘНЕ ҚҰРАСТЫРҒАН.

Әрине, қазіргі Қазақстандағы тарих ғылымының

дамуындағы негізгі үрдіс-бұл кеңестік

Тұжырымдаманың жүгінен босату. Тәуелсіздіктің

алғашқы жылдарында мұнда плюс - минус, қара - ақ

принцип басым болды. Мысалы, егер бұрынғы уақытта

қазақ элитасы теріс сипатталса, енді қазақ хандары

мен сұлтандарының идеализациясы орын алады.

Олардың барлығы біздің алдымызда ұлы адамдар

ретінде көрінеді, халықтың мүдделері мен

қажеттіліктері үшін қуанады. Бұл үдеріс әсіресе Жәңгір

ханның тұлғасын бағалауда айқын көрінді. 2001 жылы

Бөкей хандығының құрылғанына 200 жыл толуы

аталып өтті. Көптеген жарияланымдар мен арнайы

зерттеулерде Джангир хан көрнекті реформатор және

халықтың қорғаушысы ретінде ұсынылған, бұл

шындыққа сәйкес келмейді. Өздеріңіз білетіндей,

шындық әрқашан ортасында болады.

     Ұлттық жаңғыру үдерісі тек қазақ тарихына деген қызығушылықтың артуымен ғана емес, сондай-ақ

өзіндік салт-дәстүрлердің жандануымен қатар жүреді. Қазақ дәстүрлерінің жандануы бүгінде

Қазақстанда тарихи сабақтастықты қалпына келтіру ретінде қабылданады. Қазақ халқы үшін бұл өте

күрделі және көп жағдайда ауыр мәселе, өйткені әңгіме жоғалған дәстүрді қалпына келтіру туралы

болып отыр. Қазіргі қазақтар-көшпелі малшылар емес. Сонымен қатар, ХХ ғасырда дәстүрлерді

саналы түрде жою және жою болды. Қазақстанда жетпіс жылдық кеңестік кезеңде "өткеннің

жәдігерлері"сияқты дәстүрлермен күресті. Алайда қазақтар сол кездің өзінде де, бүгін де асқан

тұрақтылықпен және табандылықпен бұрынғы өмір салтының үзінділерін сақтап қалды. Бұл жерде

рулық сана ерекше орын алады. 

     Ру, рулық бөліну-қазақ халқының идеологиясы. Бұл ерекше құбылыс ежелгі уақытта пайда болған

және көбінесе қарапайымдылықпен анықталған, алайда рулық бөліну этнографиялық қазіргі уақытта

бар. Бұл "Мәңгілік науқас" әр түрлі әлеуметтік және саяси жағдайларға бейімделеді, әр кезде өзін

қатаң құрылым ретінде емес, халықтық мәдениеттің барлық басқа институттары үшін Фон ретінде

көрсетеді " (оңтүстік Сібір түріктерінің дәстүрлі дүниетанымы. Новосибрск.1990. Б.9). Трайболизм мен

"жузовщинаны" жою кең ауқымды компанияға қарамастан, олар кеңестік насихаттау әдебиетінде

аталғанымен, қазақ халқының рулық санасы ғасырлар бойы сақталып келді. Ол ұзақ уақыт бойы

қазақ зиялыларының өздері арасында біржақты баға алған жоқ. Біреулері ондағы ұлттық бірлікке

төнген қатерді көрсе, енді біреулері "жеті ата" (Жеті ата) білімін ұлттық мәдениет феномені, қазақ

ділінің көрінісі ретінде қарастырған. Ел 

ПРЕЗИДЕНТІ НҰРСҰЛТАН ӘБІШҰЛЫ НАЗАРБАЕВ ӨЗІНІҢ "ТАРИХ

ТОЛҚЫНЫНДА" АТТЫ КІТАБЫНДА "ҮСТІНЕН ЖӘНЕ" ДЕГЕН

БАРЛЫҚ НҮКТЕНІ ҚОЙДЫ, ОЛ ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚСТАННЫҢ МӘДЕНИ

ӨМІРІНДЕГІ РУЛЫҚ САНАНЫҢ РӨЛІ МЕН МАҢЫЗДЫЛЫҒЫНА

ЕРЕКШЕ ТОҚТАЛДЫ."..."ЖЕТІ АТА" ҚАҒИДАТЫ, ТУЫСТЫҚ

БАЙЛАНЫСТАР ИНСТИТУТЫ ӘРБІР ҚАЗАҚ ПЕН БҮКІЛ ХАЛЫҚҚА

РУХАНИ БІРЛІКТІҢ ЕҢ МЫҚТЫ ҚҰРАЛЫН КЕДЕРГІСІЗ ЖӘНЕ

ТЕРЕҢНЕН КӨРСЕТТІ. "ЖЕТІ ТІЗЕ" ҚАҒИДАСЫ ӨТЕ ҚАРАПАЙЫМ

БОЛСА ДА, ОТБАСЫЛЫҚ-ТУЫСТЫҚ МАХАББАТ НЕГІЗІНДЕ

ЭТНИКАЛЫҚ ТҰТАСТЫҚТЫҢ ҚУАТТЫ АЙҚЫНДАУШЫ ӨЗЕГІ

БОЛДЫ. ҚАЗАҚ ХАЛҚЫ ЭТНОМӘДЕНИ БІРЛЕСТІК РЕТІНДЕ РУЛЫҚ

БӨЛІНІСТЕ САҚТАЛҒАН ӨЗІНІҢ ЭТНОКОЛЛЕКТИВТІК ЖАДЫНЫҢ

АРҚАСЫНДА САҚТАЛДЫ (Н.НАЗАРБАЕВ "ТАРИХ ТОЛҚЫНЫНДА".

АЛМАТЫ, 1999, С47). ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚСТАНДА РУЛЫҚ САНАНЫҢ

ҚАЛПЫНА КЕЛУІНІҢ ДӘЛЕЛІ РЕТІНДЕ БҮКІЛ ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНА,

ТАУЛАРҒА, ЖЕКЕЛЕГЕН ТАЙПАЛАР МЕН РУЛАРҒА, ТІПТІ

ЖЕКЕЛЕГЕН ОТБАСЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ӘРТҮРЛІ ШЕЖІРЕ(ШЕЖІРЕ)

ЖАРИЯЛАНЫМЫ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ. "ШЕЖІРЕ" - ҚАЗАҚ

ТАРИХНАМАСЫНДА"ДАЛА АУЫЗША ТАРИХНАМАСЫ" ДЕП

АТАЛАТЫН ТАРИХҚА АРНАЛҒАН ХАЛЫҚТЫҢ ТАРИХИ ЖАДЫНЫҢ

ЕРЕКШЕ НЫСАНЫ РЕТІНДЕ ТҮСІНДІРІЛЕДІ.

Назарыңызға

рахмет

!

WE LOOK FORWARD TOWORKING WITH YOU.