Салқынбай А., Абақан Е. с
ГРАММ АТ И КАЛ ЫҚ ТҰЛҒА -
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| ГРАММ АТ И КАЛ ЫҚ ТҰЛҒА -
грамматикалық мағына өзінің қалыпты (стандартты) көрінісін табатын тілдік белгі. Әр түрлі тілдерде Г.т. өз көрінісін аф фикс, ф онемалық ке зе кте с у (ішкі флексия), екпін, қайталану (редупликация), көмекші сөз- дер, сө з тә р тіб і, интонация арқылы табады. Сөздері түрле- нетін тіл м о р ф о л о ги я сы н д а белгілі сөз табының сө зд е р і үнемі ж үйелі ө зге р іс ке түсу нәтижесінде морф ологиялы қ тұлғаға айналады, олардың бір н е м е с е б ір н е ш е м о р ф о л о - гиялық мағынасы болады. Мыс.: оры с т іл ін д е гі е с ім н ің атау с е п т ігін д е гі көпш е тү л ға с ы , етістіктің осы шақтағы I жақты жекеше тұлғасы, сын есім нің ш ырай т ү р л е р ін ің т ү л ға с ы ; қазақ тіліндегі жіктеу есімдігі, көмектес септігі толық мағы- налы сөзден Г.т. айналған. Ө з ге р іс к е т ү с к е н с ө з д ің барлық түлғалары оның пара- дигмасын қүрайды. Морфоло- ги я л ы қ тұл ға л а р д ы ң с и н те - т и к а л ы қ (қа р а п а й ы м ) ж ә н е аналитикалық (күрделі) түрлері болады. Олар не гізгі сөз бен көмекші сөз арқылы тіркесіп, бір сөз ретінде жүмсалады, мыс.: |