Оқулық Алматы, 013 Әож 911. (075. 8) Кбж 26. 82 я 73 м қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «Оқулық»



Pdf көрінісі
бет54/89
Дата14.12.2021
өлшемі3,12 Mb.
#127005
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   89
Байланысты:
mustafaev-landshafttar


мұнда
 
 - 
жылу алмасу); 

ылғалдану коэффициенті (
y
K
); 

ылғалдануды бағалау (
K
); 

құрғақшылық көрсеткіші (
k
K
);  

ауа-райының құрғақшылық белгісі ( 
c
K
);  

ылғалдану дәрежесі (
КБП
); 

ауа-райының 
континенталдық 
көрсеткіші 
(
K
), 
Базилевичтың құрғақшылық белгісі (
сх
K
). 
Өзен  саласындағы  табиғи  жүйесі  ландшафттарының  өрнегін 
бағалау  үшін  мына  табиғи-экологиялық  көрсеткіштерді 
пайдалануға болады:  
-
 
топырақтың биологиялық өнімділігі: 
(
)
exp(
1
/
R
R
ПУ
Б
Б




=
=
α
α
),  
мұнда  (
Б
)  – 
ландшафттың  биологиялық  өнімділігі; 
ПУ
  - 
өте 
ыңғайлы  жағдайдағы  ландшафттың  биохимиялық  потенциалдық 
өнімділігі; 

топырақ 
түзілуіне 
шығындалатын 
энергия 
(
)
exp(
/
R
o
R
Q
Q


=
=
α
), 
топырақ  түзілуіне  шығындалатын 
энергия (күн сәулесінің қуаты) (
Q
, кДж/см
2
); 
 - 
топырақтағы қарашіріктің өзгеруі  (
Г
); 

жер  асты  суы  және  топырақ  қабатындағы  ылғал 
арасындағы  су  алмасу  қарқынының  қатынастық  шамасы 
(
)
5
.
1
exp(
)
/(
R
p
O
c
O
g
g

=
+
=
); 

экологиялық жағдайын бағалау көрсеткіші: 
(
(
)
[
]


+



=
p
g
з
ехр
к
Э
α
1



 
111 
мұнда 
з
α
  - 
ландшафттың  улы  химиялық  заттармен  ластауын 
сипаттайтын  коэффициент; 
р
  - 
жер  қабатындағы  қиыршық 
тастардың орналасу жағдайын сипаттайтын көрсеткіш; 
5
/

=

 - 
жер асты суының деңгейі), топырақтың белгісі (
S
), 
ауа-райының 
ығалдылық  көрсеткіші  (
CL
),  В.  Р.  Волобуевтың  ылғалдану 
тиімділігінің көрсеткіші (
T
c
IgO
HF

=
2
.
43
). 
Табиғи  жүйе  құрылымының  күрделілігі  оның  бөлшектерінің 
(
n

санымен  және  олардың  арасындағы  байланыстың  (
m

санымен анықталады [53- 58]. 
Егер  кез  келген  жүйедегі  жеке  дискреттік  жағдайдың  саны 
зерттелетін  болса,  онда  ол  жүйенің  күрделілігі  (
C
)  байланыс 
санының  логарифимі  арқылы  анықталады: 
m
C
lg
=
.  Бұл 
жағдайда  жүйенің  шартты  күрделілігі  топқа  былай  бейнеленеді 
[50]:  

жүйе  мыңға  дейін  жағдайға  ие  болса  (0<
C
<3),  онда 
қарапайым жүйеге жатады;  

миллион жағдайға дейін (3<
C
<6),
күрделі;  

миллионнан жоғары (
C
>6) - 
өте күрделі жүйеге жатады. 
Табиғи жүйенің дәлелдемелерінің маңыздылық өлшемі, оның 
орнықтылығын,  потенциалдық  тиімділігін  және  ыңғайласу 
мүмкіншілігін  мінездейтін,  жүйенің  құрамының  әртүрлілігіне 
және бір-біріне байланыстылығына байланысты, оны Шенноның 
[91] 
немесе  Г.  Симпсонның  [60]  әртүрлілік  ақпарат 
функциясымен бағалауға болады: 
 

=


=


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   89




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет