ІРІ БИЗНЕС ОРТА БИЗНЕС ШАҒЫН БИЗНЕС МИКРОКӘСІПКЕРЛІК 250+
МЛРД
ТЕҢГЕ
7,8+
ҚЫЗМЕТКЕР
101-250
МЛРД
ТЕҢГЕ
7,8
МЛН
ТЕҢГЕ
757
ҚЫЗМЕТКЕР
-
МЛН. ТЕҢГЕГЕ ДЕЙІН
757
100
ҚЫЗМЕТКЕРГЕ ДЕЙІН
МЛН. ТЕҢГЕГЕ ДЕЙІН
76
15
ҚЫЗМЕТКЕРГЕ ДЕЙІН
сіз де бар нәрсе. Бұл жағ дай да тек осы білім мен
біліктілік терді басқа адамдарға қызықты және
маңызды өнімге айналдыру ғана қалады.
Шағын, орта және ірі бизнес Адам кә сіп кер лік қыз мет тің қай түрімен айна-
лысса да, ол өз елі нің ауқымды әрі алуан түрлі
биз нес -экожүйесі нің бөлігі болып табылады,
сәйкесінше, мемлекетпен, сол сияқты (мысалы,
жеткізуші не керісінше сатып алушы немесе бә-
се ке лес рөлінде) басқа кә сіп кер лермен және тұ-
тыну шылармен эко но мика лық қатынасқа түседі.
Адамдар қатынастың белгілі бір түрін жасаған
соң, мемлекет тарапынан оларды реттеу, яғни
бір-бірімен өзара қатынас жасай алатындай,
жалпы ережелер жиынтығын жасау қажеттігі
туын дай ды .
Нә тиже сінде елімізде бар кә сіп кер ліктің
барлық субъектілері (мың адам жұ мыс істей-
тін мәшине жасайтын ірі зауыттардан бастап,
сіз дің үйі ңіз дің жанын да ғы азық-түлік дүкеніне
дейін) шағын, орта және ірі биз нес ке бөлінеді.
Заңнамалық тұрғыда мұндай бөлініс қажет: мем-
лекетке биз
нес иесі төлей
тін салық мөл
ше
рі,
қаржылық есептілікті қаншалықты жиі тапсыра-
ды, қандай же ңілдік терді алады және т. б. осы
бөлініске байланысты болады.
Қандай да бір кәсіп орын ның биз нес тің
шағын, орта немесе ірі түрі нің қай сы сы на
жа та ты нын қа лай анықтаймыз?
Бұған үш фактор әсер
етеді: кәсіпорын жұ мыс-
шы ла ры ның саны мен
о л а р д ы ң
т а б ы с ы
(яғни биз-
нес иесі-
нің барлық
ш ы ғ ы н -
дарын, атап
а й т қ а н д а ,
т ө л е н е т і н
салық, жұ-
мыс шы ла ры
мен әріптестері нің (мысалы, жаб дық таушылар)
жалақысын, жарнамалық іс-шаралар өткізу шы-
ғын дарын және т.б. жапқан соң қалатын ақшасы)
және қыз мет түрі (яғни биз нес мен нақты немен
айналысады).
Бұл критерийлерді қазақс тан дық кә сіп кер-
лікке негізделе отырып, толығырақ қа
рас
ты-
райық.
Кез келген ел дің эко но мика сында шағын және
орта биз нес тің (ШОБ) қаншалықты маңызды екені
туралы әлемде еңбек етуші халықтың 50%-ға
жуығы осы салада жұ мыс істей тін ін, сондай-ақ
шағын және орта биз нес те мемлекетте өндіріле-
тін барлық өнімдер мен қыз мет тер дің орта есеп-
пен 33-60% үлесі өндіріле тін ін айтуға болады.