С. Д. Якушева педагогикалық шеберліктің негіздері
жүктеу/скачать 4,2 Mb. Pdf көрінісі
|
60471f33f3411 1615273779
| Психотехника
1-жаттығу. «Ҧшақтар». 10-ға дейін санаңдар жəне төмендегілерді көз алдарыңа елестетіңдер: а) жауласқан ҧшақтар ҧшып барады; б) саңырауқҧлақтар теріп жатырсыңдар; в) ақша санап жатырсыңдар; г) бала есептегіші; д) жарылуға минут қалды; е) балабақшадағы балалар ҥрейді көрсетеді жəне т.б. 2-жаттығу. «Бҥкпе сөз». «Аня тҧрмысқа шықты» деген сөйлемді оқыңыздар: а) маңызды жаңалықты хабарлаңыз; б) мақтаңыз; в) қуантыңыз; г) ренжітіңіз; д) қызғаныш сезімін тудырыңыз; е) өсек айтыңыз. 3-жаттығу. «Бҥкпе сөз». Мына сөйлем жолдарын айтыңыз: а) «Әй, кҥн болды бір!» (ренжулі, кҥлкімен, шаршаған, тҥңілген); б) «Ау, бҧл кім?» (таң қалу, тҥңілген, мəн бермей, риза емес, қуанышты); в) «Жуырда жаз» (демалыс болады, ауыл шаруашылығы жҧмыстары басталады, өмірде бəлкім өзгерістер болады, адам төзгісіз ыстық болады); г) «Жарық өшті» (ескертіңіз, қорқытыңыз, қызықтырыңыз, таң қалдырыңыз, оқиғаны хабарлаңыз). 4-жаттығу. «Мақам мен астарлы сөз». Жаңылтпашты айтыңыз: «Шолжың-маймыл отыр төбеде, бҥршіктер атады төбеден»: а) ептілігі ҥшін мақтаңыз; б) ренжиді, себебі ауыр; в) еркелігі ҥшін ҧялтасыз. 5-жаттығу. Қиялау ҥшін. Сіздің көз алдыңызда «кҥз» дегенде қандай суреттер пайда болатындығын айтыңыз. Көз жобамен сипаттаңыз. Сонымен бірге көру, есту, тҥйсіну арқылы сипаттап беріңіз. 6-жаттығу . Қиялдау ҥшін. Сөзбен өзіңіздің портретіңізді салыңыз (дҧрысы сабақта болмағанды), досыңыздың суретін салыңыз, оны білгендері, оның мінезінің негізгі белгілері анық болуы ҥшін, оның киіміңдегі, өзін ҧстауы, сонымен бірге оған деген сіздің қарым-қатынасыңыздағы ерекше белгілер. 7-жаттығу. М (п, с) əріптерінен басталатын аудиториядағы жансыз заттарды табыңыз, оларды жазыңыз. Кім көбірек табады? 8-жаттығу. Мəскеудегі бəріне белгілі ғимаратты, атын атамай сипттап беріңіз. Қалғандары бҧл қандай ғимарат екендігін табады. 9-жаттығу. Мына сөйлем жолдарын айтыңыз: «Мен ҥйге жазық даламен оралдым», келесі астарлы сөзбен а) мен жҥгірдім, себебі маған қауіпті болды; б)даланың иістеріне рақаттанғым келді; в) ҥйге, тҥсіндіруден қашқақтап кеш келгім келді. 10-жаттығу. Келесі астарлы сөздермен мəтінді оқыңдар: шақыру, өтіну, сҧрау. Базар Көкөніс дҥкеніндегі сөрелер де бос емес: Онда қияр, қызанақ пен қырыққабат, Сəбіз, баялды, бір тҥйін аскөк. Картоп, шалғам, жасыл жуа. Жəне тҥйінді пияз бес тҥсті қырыққабат бар, Міне ақжелкен, кольраби мен ҥлкен асқабақ бар. Салат, тəтті бҧрыш, сарымсақ пен кəді, Ақжелкен жҧпар иісті тҥбір. Сатуда шалқанмен, шалқан мен шомыр. Не керек? Бар-сатып ал! Біз қуанамыз оған! Ең нəзік тауарды сатып алуға болады, Алдыңызда əдемі гҥл базары бар: Гиацинттер, наркестер, тҥймедағы мен, тациттер, Арыстан ауыз, ботагөз бен меруертгҥл. Пішіні мен бояуына назар салшы! Ақ жҧлдызгҥл, қызыл көкнəр мен жауқазын, Қалампыр, ақгҥл мен керемет канналар Олеандрлар, ақгҥлдер мен шегіргҥл мен мимоза, Георгиндер, настурция, нəзік раушан. Флокстар, жҧлдызшешек, жаушымылдық Осындай керметтерден өту мҥмкін бе! Осы кереметті өзіңізбен алып кетіңіз!!! Ал мына жерде балалар ҥшін ойыншық та сатылады: Секіртпелер, доптар, зауыт бақалары, Машиналар, тачанкалар, кеме мен ҧшақ. Сəнді қуыршақтар, ыдыстар мен кҥректер. Ҥлпілдек қҧстар мен ҥрпек қонжық та бар, Міне, айналады, секіреді маймылдар! Керіктер, пілдер, тарғыл жолбарыс та бар. Ал міне айлакер тҥрлі-тҥрлі ойын да бар. Кел де – таңдап ал. Ойна да, өзіңді біздің əлем ҥшін аш! 11-жаттығу. «Базар» өлеңін, əртҥрлі ҥнмен, əртҥрлі дауыспен айтыңдар: айқайлап, жартылай дауыспен, сыбырлап. 12-жаттығу. H.M. Соловьеваның «Мəнерлеп оқу жөніндегі жаттығулар» оқу қҧралындағы ҥзіндімен танысыңдар (М., 1976. — С. 15— 17). Мҧнда ҧсынылған жаттығуды көз алдарыңызға келтіріңіздер. «Жаттығу тҥрлерінің көп есептері арасында, — деп жазады С.Гиппиус, — ең маңыздысы деп ол (К. С. Станиславский) əртістің психологиялық физикалық техникасын əзірлеу жəне жетілдіру, «тілалғыш» психикалық дағдылар мен біліктілерді тəрбиелеу деп санады». Көру, қозғалмалы эмоциялы сала мен жеңіл жауап қайтаратын эмоциялы жады, сөзбен əрекет етуді қамтамасыз ететін ерік, — осының бəрі оқырман ҥшін қажет. Бірінші сабақта, студенттер тəжірибелік тҥрде барлық аталған дағыдалар мен біліктермен танысу ҥшін ҧсынамыз. «Біздің əрқайсымыз мына сөйлем жолдарын айтсын: «Тезірек аш», — деді оқытушы —Көз алдыңызға елестетіңіз, сіз демалыстан келдіңіз. Сізде көңіл кҥйіңіз жақсы: демалыс өте сəтті өтті. Ауа райы керемет болды, көк теңіз, көңілді компания... Әлдекім есікке келіп, сҧрайды: «Бҧл кім? Жауап беріңіз!”» бірнеше адам осыны айтады, əрқайсысы, əрине өзінше айтады. Жағдайды анықтайық. Есікке келген кім? Мысалы, кіші əпкең (қарындасың). Оны қалай айтамыз — өтініп сҧраймыз ба əлде талап етеміз бе? .Ал енді жағдайды өзгертеміз. Сіз кҥн жақсы болғанда шықтыңыз, ҥйге келдіңіз – бҧл жерде жаңбыр əрі салқын. Плащ шабаданға салынған, жылдам жҥгіріп жетем деп ойладыңыз, бірақ жаңбыр кҥшейіп кетті, сіз су болып қалдыңыз, ал мҧнда есікті бірден ашпайды. Дауыста шыдамсыздық байқалады. Әлдекім жалынып сҧрайды, əлдекім ашуланып талап етеді. Сөздерді қоюға тырысады: «Тезірек ашыңдар!» Бірақ бҧған рҧқсат етілмейді. Ойын жылдам, көңілді, 10-15 минут болуы қажет. Енді қорытамыз. Сіз өзіңіздің шыдамсыздығыңызды, шағымыңыз немесе көңіл-кҥйіңізді қалай жеткіздіңіз, сіз қандай жолмен, сізге есікті тезірек ашулары ҥшін қандай жолмен қол жеткіздіңіз? Сөздер сол баяғы бір мағынада қалды емес пе? Сіз екпін арқылы сөз айтып əрекет еттіңз бе? Сіз, сізге есік ашу, ҥйге кіргізу ҥшін оларды асықтырдыңыз ба? Неліктен сіз осылай асықтыңыз? Сізге ҥйге не ҥшін тезірек кіру керек болды? Себептер əртҥрлі жағдайда əртҥрлі болды. Жағдайға, топтың сипатына жəне оқытушының қиялына байланысты студеттерге басқа да тапсырмалар ҧсынуға болады, мысалы: «Маған рҧқсат етіңізші?», «мына хатты оқы», «Ертең жҥреміз бе əлде жҥрмейміз бе?», «-25° (+30°) болады». |