2. Қарсылықты СҚС (Противительные ССП) Жай сөйлемдер интонация немесе орын тәртібі арқылы байланысады.
Сөйлемдердің араларына үтір мен сызықша қойылады.
(Простые предложения связаны между собой интонационно или порядком соединения слов. Между предложениями
ставится запятая и тире) Мысалы: Әрі сүйреді, бері сүйреді, - түк істей алмады. Күн жауып кетті, - оны елеген ешкім
болмады. Бас болу оңай, - бастамақ қиын. Ойымда талай әңгімелер, дастандар жүрген сияқты еді, - біреуі де аузыма
түспей қойды.
3. Себеп-салдар СҚС (Причинно-следственные ССП) Жай сөйлемдер интонация және орын тәртібі арқылы
байланысады.
Сөйлемдердің араларына қос нүкте қойылады.(Простые предложения связаны между собой интонационно или
порядком соединения слов. Между предложениями ставится двоеточие)
Мысалы:Еңбек қылмай тапқан мал дәулет болмас: қар суы сықылды тез суалар. Оларға рақмет айту керек:
ұмытқанымызды еске салды. Мәліметтердің дұрыс-бұрыстығын тексеру қиын: бір істеген жұмысты қайта істеу керек.
4. Кезектес СҚС (Последовательные ССП)
Жалғаулықсыз кезектес салалас құрмалас сөйлем болмайды, себебі жалғаулығын алып тастаса, бұл сөйлемнің
мағынасы ыңғайлас салаласқа ауысады.
(Сложносочиненных последовательных предложений беэ союзов не бывает. Если убрать союзы, то смысл приобретет
ССП соединительного перечисления)
5. Талғаулы СҚС (Разделительные ССП) Талғаулы салалас үш жай сөйлемнен құралады да, алғашқы екеуі ма, ме
сұраулы шылаумен қолданылып, соңғы сөйлем алғашқылардың
іс-әрекетін қорытындайды.
(Разделительные предложения состоят из трех простых предложений. В первых двух применяются вопросительные
частицы ма, ме, а последнее предложение подытоживает действие, происходящее в начальных предложениях)
Мысалы:
Ауырып отырды ма, кешегі оқиға есіне түсті ме, бүгін ол ешкіммен сөйлеспеді. Бүгін сендер киноға барасыңдар ма,
циркке барасыңдар ма, мен ертеңгі емтиханға дайындаламын.
6. Түсіндірмелі СҚС «Іліктес» деп те аталады.
(Разъяснительные ССП) Бұл сөйлем әрқашанда жалғаулықсыз болады.
(Данное предложение бывает всегда безсоюзным) Мысалы: Қорыққаны сонша – орнынан тұра алмай қалды. Өз жөні
бар әркімнің: аққу – көкте, көбелек – шөпте.
Достарыңызбен бөлісу: |
