Г и сал­ға­раева к а ка­лы­мо­ва ж а орын­таева информатика

8
Себебін­анықтайық
1. Не лік тен ақ па рат тың қа си ет те рі адам үшін ма ңыз ды?
2. Ақпараттар қасиетінің өзгеру себебі неде?
Талдап,­салыстырайық
Ақпараттың дәлдігі мен құндылығы, қолжетімдігі 
мен өзек тілігі ара сын дағы айыр ма шылықтарды салыс-
ты рың дар.
Дәптерге­орындайық
1. Берілген ақпараттық нысандардың ақпараттық сипатта-
маларын беріңдер:
a) та қы рып бой ын ша эс се;
ә) гео мет риялық тапсырмалар;
б) та рих пә ні нен ре фе рат.
2. Ақ па рат тық қа си ет тер дің атау ла рын анықтамаларымен 
сәй кес тен ді рің дер.
Ақ­па­рат­қа­сие­ті
Ақ­па­рат­тық­мен­шік­тің­мә­ні­
Өзектілігі
Шешімдер қабылдау үшін ақпараттың 
жеткіліктілігі
Анықтылығы
Біреудің пікіріне тәуелді еместігі
Объективтілігі
Істердің нақты жағдайын көрсетуі
Қолжетімдігі
Ақпарат алушыға түсінікті тілде беріле-
тін ақпарат
Толықтығы
Алушы түсінетін тілде көрсетілген 
ақпарат 
Дәлдігі
Ақпаратты алу мүмкіндігінің болуы
Нақтылығы
Ақпараттың нақты нысанға сәйкестік 
дәрежесі
Компьютерде­орындайық
Топқа бөлініп, берілген тапсырманы орындаңдар:
1. Ақпараттың қасиеттеріне байланысты презентация 
дайын даңдар.
Ойланайық,­талқылайық
Тал­дап,­салыстырайық
Дәптерге­орындайық
Компьютерде­орындайық
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

9
2. Берілген кестені MS Word-қа енгізіңдер.
Ақпараттың­қасиеттері
Анықтамасы
Мысалдары
Өзектілігі
Анықтылығы
Объективтілігі
Қолжетімдігі
Толықтығы
Дәлдігі
Нақтылығы
Құндылығы
Ой­бөлісейік_Күнделікті_өмірде_ақпараттың_қандай_қасиеттерін_жиі_кез_дестіресіңдер_Үй­тапсырмасы'>Ой­бөлісейік
Күнделікті өмірде ақпараттың қандай қасиеттерін жиі 
кез дестіресіңдер?
Үй­тапсырмасы
CD дискідегі ақпараттың қасиеттеріне байланысты тап-
сырмаларды орындаңдар.
Ой­бөлісейік
Үй­тапсырмасы
Шы­ғар­ма­шы­лық­тап­сыр­ма
ысал­келтіре­отырып,­ақпараттың­басқа­қасиеттерін­қосым а­зерт-
теңдер
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

10
§ 2. Ком пью тер де ұзақ уақыт жұмыс істеу тәуекелін 
сыни түрде бағалау
ХХ ғасырдың соңында ғылыми-техникалық прогрестің 
дамуымен, ком пью тер жә не компью тер лік технология лар 
қарқынды дами бастады. Қазіргі өмірді ноутбук, план шет, 
ұялы телефонсыз елестету қиын. Олар біздің өмірімізден 
айтарлықтай орын алып, кейде біз оларға тәуелді болатыны-
мызды түсінбей қаламыз.
Компьютердің адам денсаулығына әсері біздің заманымыздың 
маңызды мәселесі болып табылады. Мамандардың пікірінше, 
адамдардың компьютермен байланысын қатаң қадағалап, компью-
терде жұмыс істеудің қарапайым ережелерін ұстану керек. Егер 
компьютерде күні-түні үзіліссіз отырсаңдар, онда денсаулыққа 
айтарлықтай зиян келтіресіңдер (
1-кес те
):
1-кес те. 
Ком пью тер дің адам ағ за сы на зи яны
Бұл шық ет тер проб ле ма сы.
Компьютер-
де ұзақ уақыт отыру кезінде адамның 
ағзасындағы қан айналымы бұзылады. 
Бұлшық еттер қозғалыссыз болған 
кезде тонусын жоғалтады. Тонус аз бол-
ған сайын, сүйекке, буындарға және 
омыртқаға көп ауырлық түседі.
Ес­те­рі­ңе­тү­сі­рің­дер:
• ақ па раттың қан дай қа си ет те рін 
бі ле сіңдер?
• ақ па ратты қа си ет те рі не қарай 
бағалауға бола ма?
• не лік тен адам ға ма ңыз ды ақ па рат 
ке рек?
Мең­ге­рі­ле­тін­бі­лім:
• адам ағ за сы на ком пью тер дің ти гі-
зе тін ке рі әсер ле рі;
• ком пью тер дің ти гі зе тін ке рі әсе-
рі нен қор ға ну дың әдіс те рі;
• ком пью тер ді ұзақ уа қыт қол да-
ну дың қау іп те рі.
Интерфейс­
–
Интер ейс­–­­
Interf ace
Адам­мен­компьютер­дің­
өзара­әрекеттесуі­
–
еловеко-компь терное
 
заимодейст ие
­–­
H CI 
human-computer interaction
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

11
Омырт қа ға әсер ету проб ле ма сы
. Тап-
жыл май ұзақ уақыт отырып жұмыс 
жасау ерте ме, кеш пе омыртқа ауруына, 
арқадағы ауырсынуға, остеохондрозға 
және сколиозға әкеледі. Денені ұзақ 
уақыт бойы бірқалыпты ұстау қимыл-
тірек аппаратына нұқсан келтіреді, 
қозғалысы аз өмір салты адам денсау-
лығына зиян.
Көз ге әсер ету проб ле ма сы.
Компью-
термен жұмыс істеу кезінде көз торына 
және бұлшық еттеріне күш түседі. 
Көз ауырсынып, жасаурай бастайды, 
монитордағы сурет айқын көрінбейді. 
Сондай-ақ бұл көру қабілетінің нашар-
лауына әкелуі мүмкін.
Ком пью тер жә не асқо ры ту жүй есі
. Адам 
мен компьютердің өзара әрекеттестігі 
жиі болған жағдайда тамақтану режимі 
бұзылады. Мұндай жағдайда адамдар 
уақыт өте келе артық салмақ қосып, 
асқазан-ішек жолдары ауруына шал-
дығуы мүмкін.
Жүйке жүй есі не әсері
. ДК – баяу жүк-
те летін, арасында ақаулар беретін және 
іс тен шығып қалуы мүмкін техника. 
Мұн дай жағдайларда шыдамсыз адам-
дар ашулан ғыш келеді. Айналасын-
дағыларға дауыс көтеру және агрессия-
ның басқа да түрлерінің пайда болуы – 
жүйке жүйесінің сыр беруінің белгісі.
Компьютердің әсері заманауи зерттеу-
лерде көрсеткендей, жүрек-қантамыр 
жү йесінің қауіпті ісіктері мен ауру-
ларының пайда болуына себеп болуы 
мүм кін. Адам басқа тұрмыстық тех-
никадан гөрі компьютерлерден денсау-
лыққа қауіпті 
электромагниттік сәуле
алады.
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

12
Ком пью тер жә не ты ныс алу ор ган да ры
. 
Компьютермен ұзақ уақыт жұмыс істеу 
салдарынан тыныс алу органдарында 
аллергиялық сипатқа ие аурулар пайда 
болады, өйткені компьютер жұмысы 
кезінде монитор корпусы мен процессор 
қызып, ауаға зиянды заттарды бөледі.
Бі ле зік тун нель дік синд ро мы 
– білек
 
те
 
гі 
нервтің прогрессивті қысылуынан ауыр-
сыну жағдайының туындауы. Күні бойы 
компьютерде жұмыс істеп, қолдың ұйып 
қалғанын байқамаймыз, кейде кенет
өткір және шаншып ауырғанын сезіне-
міз. Осы аталған симптомдар – білезік 
туннельдік синдромы.
Ком пью тер лік құ мар ойын дар ға тә-
уел ді лік
қазіргі қоғамның ең маңызды 
мәселелерінің біріне айналып отыр. Ол 
адамды әлеуметтік қарым-қатынас және 
құндылықтарды бағалау сияқты қасиет-
терден айырады. Жүйке жүйесі әлі нәзік 
және әрі тұрақсыз болып келетін балалар 
көбіне осындай топтарда жиі кездеседі.
Ем­дік­гим­нас­ти­ка
Арқадағы бұлшық еттердің дамуына арналған әртүрлі 
ба ғыт тар да ғы жаттығулар көп. Бұлардың ішінде жүзуге 
және турникке тартылуға ар нал ған жат ты ғу лар өте пайдалы. 
Компьютерде жұмыс істеген жағ дай да жиі со зы лып (керіліп) 
кө рің дер және мүмкіндігінше көбірек қимылдаңдар.
Қол­ға­ар­нал­ған­жат­ты­ғулар
• Алақанды күшпен ашып-жұму қимылдарын жасаңдар.
• Білектеріңді босаңсытып, оларды жан-жаққа және жо ға-
ры ға көтеріп сілкіңдер.
• Саусақтарыңды айқастырып, қысу қимылдарын жасаңдар.
• Білектеріңді айналмалы қозғалыс арқылы ішке және 
сырт қа айналдырыңдар.
• Саусақтарыңды бір-бірлеп алға созып, сағат тілі бо йын ша 
жә не кері қарай кезек-кезек айналдырыңдар.
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

13
Жауап­берейік
1. Компьютермен жұмыс жасау кезінде адам ағзасына кері 
әсерін тигізетін факторларды атаңдар.
2. Компьютерде ұзақ отырудың салдары қандай келеңсіз 
жағ дай ларға әкеледі?
3. Компьютермен жұмыс жасаудағы техникалық қауіп-
сіздік ережелері қандай?
4. Білезік туннельдік синдромына шалдығудың алдын алу 
шаралары қандай? 
Себебін­анықтайық
1. Не се беп ті компью тер де ұзақ оты ра тын адам түрлі ауру-
ға шал ды ғуы мүмкін?
2. Сенің досың компьютерлік ойындарды ойнап, жеңіліске 
ұшыраған жағдайда, ашулы, ызалы күйге түссе, сен оған 
қалай көмектесер едің?
3. Не себепті компьютермен жұмыс барысында жиі-жиі 
қозғалып, гимнастика жасап тұру керек?
Талдап,­салыстырайық
Ком пью тер дің адам бұл шық ет те рі мен жүйке жүй есі не, 
көзге, ты ныс алу ор ган да ры на, жалпы ағзаға зиянды әсерін 
талдаңдар.
Дәптерге­орындайық
1. Топ қа бө лі ніп, ком пью тер дің адам ағ за сы на кері әсер-
леріне мы сал кел ті ріп, дәптерге жазыңдар.
1) Көз ге тү се тін ауырлық;
2) Бұл шық ет жә не бу ын дар ға бай ла ныс ты мә се ле лер;
3) Ком пью тер лік ст ресс синд ро мы;
4) Психикаға әсері.
2. Ком пью тер де жұ мыс іс теу ке зін де гі тех ни ка лық қауіп сіз-
дік ере же ле ріндегі көп нүктенің орн ын тол ты рыңдар.
1) Ком пью тер де ... жұ мыс іс темеңдер;
2) Ком пью тер ге ... ти меуін қа да ға лаңдар;
3) Мо ни тор ды ... ұс та маңдар;
4) Ком пью тер де жұмыс істегенде ... сақ таңдар;
5) Компьютерді ... ұстаңдар;
6) Ком пью тер ді ... өшірмеңдер.
Сұрақтарға­жауап­берейік
Ойланайық,­талқылайық
Тал­дап,­салыстырайық
Дәптерге­орындайық
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

14
Компьютерде­орындайық
1. Компьютердің денсаулыққа зияндығы мен одан қорғану 
шараларына байланысты кесте құрыңдар (МS Word).
2. Компьютерде ұзақ отырғанда пайда болатын аурулардың 
алдын алу үшін, компьютерді пайдаланудың ереже ле рін 
сақтау нұсқаулығын жазыңдар (МS Word).
3. CD дискіден осы тақырыпқа сәйкес тапсырманы 
орындаңдар.
Ой­бөлісейік
Са бақ та не біл діңдер? Өз ой ларыңды дос та рың мен бө-
лісіңдер. Ал ған жа ңа бі лім де рің ді күн де лік ті өмір де қан дай 
жағ дай да қол да ну ға бо ла ды? Мы сал кел тіріңдер.
Үй­тапсырмасы
Компьютерде ұзақ уақыт жұмыс істегенде пайда бола-
тын ауруларды болдырмау үшін жасалған монитор лар дың 
стандарты туралы мәлімет жазыңдар (салыстырмалы кесте 
құру). 
Компьютерде­орындайық
Ой­бөлісейік
Үй­тапсырмасы
Шы­ғар­ма­шы­лық­тап­сыр­ма
Ком­пь ­тер­дің­адам­ағ­за­сы­на­ке­рі­ се­рі ­та­қы­ры­бы­на­пре­зен­та­ ия­
жа­са­ңдар
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

15

жүктеу/скачать 4,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: