Казақ петроглифтері (КӨне тамыры мен сабақтастығЫ) зайнолла самашев жұмаш жетібаев алматы 2005
жүктеу/скачать 14,2 Mb. Pdf көрінісі
|
0bf015051342258c33ab09c17b70a178
|
I. САЛТ АТТЫ САРБАЗ (эпикальщ дәстүр мен бейнелеу өнеріндеһ образы) Атты оскор — сонау коно замандардан XX гасырдың басына дейін көптеген халықтардың, осірссс, Еуразияның табигаты қатал Ұлы дала төсін жайлағандардың негізгі өекери күші бола отырып, олардың болмысы мен түрмыс-тіршілігінде аса маңызды рөл атқарып келгені тарихтаи белгілі. Сондықтан осы халықтардың бей-нелеу онері (соныц ішінде қазақтардың) (1—23-суреттер) меп эпикалық шығарма-ларыныц, аңыз-әңгімелері мен макал-мәтелдерінің негізгі ой-озегі — батыр обра-зы, салт атты сарбаздың іс-орекеті, қару-жарақ, жалпы алганда оскери түрмыс. Әскери тұрмыс қазақ петроглифтеріндо қару-жарақтың көптеген түрлерімен қаруланып ортүрлі іс-әрекетті атқарып жүргон салт атты сарбаз образында берілген. Салт атты сарбаз образып сондай-ақ, қабір басына қойылган зоо-антропоморф-ты тас мүсіпдер — қойтас-қошқартастар мен қүлпытастардан да байқауға болады. Казақ петроглифтеріндегі салт атты сарбаз тагдырын бейнелеудің негізгі лейтмотиві — Дүшпаннан көрген қорлықтан Жалыпды жүрек, қап қайнап, Ел-жүртты қорғайлап, Өлімго жүрміз бас байлап, — 8 деп Ақтамберді жырау (Ақтамберді, 1991, 69 б.) жырлағандай, ел-жүртын қоргап, басқыншылардап азат оту; "Қаган болғанда жорықтарга шыгып, мүсәиірлер мен кедейлердіц жагдайын котердім, кедейлор бай болды"... немесе "... баса кіріп (ол елдсп) қызыл алтын мен акціыл күміс , қызыл жібек пен агри-тастарын , қисапсыз (ортүрлі) алымдар окелдім", - мен, ақылды Тонікок осы елге деген көне түрік жазба ескерткіштерінің үзіпділерінен көріп жүргеніміздей (Киселев, 1951,505 6.), көрші елдердің жақсы жайылымдары мен елді-мекендерін басып алып, халықтың қонысын, жерін кеңейту, керуен жолдарып тонап бай олжалар әкелу, түгқында кеткен отандастарын азат ету жоне жау қолынан қаза болғандардың кегін қайтару; сондай-ақ бейбіт немесе жүт жылдары "қара қазан, сары бала қамы" үшін — аң аулау және т.т. Олай дейтіы себебіміз, суреттерде ол көбіне жорық сапарыида немесе үрыс майданында (1; 4— 23-суреттер), тіршілік үшіи қосалқы косіп — аң аулау жағдайында (2; 3-суреттер) бейнеленген. жүктеу/скачать 14,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|