183
Тыр нақ ша
1.
Мәтін ішінде дәй ек сөз тыр нақ ша ға алы на ды. Тыр нақ ша дә йек
сөз дің бас тал ған же рі нен ашы лып, біт кен же рі нен жа бы ла ды:
Жазушы «Өз жайымнан мағлұмат» атты өмірбаянында: «Ал
ғаш қы жазуларым сырлы әдебиет бетінде болмай, газетжур нал
мақалаларынан басталды», – деп жазған еді.
2. Шы ғар ма ның ішін де кел ті ріл ген үл кен дікі ші лі хат тар тыр нақ ша ға
алы на ды. Мы са лы, С.Мұ қа нов тың «Бо та гөз» ро ма нын да ғы Ас қар
дың, Кен же тай дың хат та ры:
«Бо та гөз!.. Сен бер ген ама нат ты
Са ғит қо лы ма тап сыр ды..
.
Ом бы,
жыл қаң тар».
3.
иа лог емес төл сөздер тыр нақ ша ға алы на ды:
«Осы өнерді қайт
сем де меңгеремін», – деп өзіме ант бердім.
4. Об ект етіп алын ған сөз дер не сөз тіз бек те рі, әріп тер тыр нақ ша ға
алы на ды:
«Жаз шықты» деген сөйлемнің бастауышы – «жаз».
Дауысты «а» – жуан дыбыс.
Ес кер ту
.
Оқулықтар мен әдістемелік құралдарда бұлар тыр нақ
ша ға алынбай, қою қаріппен немесе көлбеу берілуі мүмкін:
р
дегендегі
т
– ашық буын.
5. Ма қалмә тел дер, афо ри зм дер сөй лем ішін де кел ті ріл ген де, тыр
нақ ша ға алы на ды:
«Баланың ісі шала» деген – осы.
6. Сөйлемде авторы көрсетілмей бе ріл ген бі реу дің сө зі тыр нақ ша
ға алы на ды:
Қазіргі жазушылар шығармаларынан «тілге жеңіл,
жүрекке жылы» сөз түйдектерін кездестіруге болады (К.Аха нов).
7.
Бі реу дің айт қа ны нан алын ған же кеже ке сөз дер тыр нақ ша мен
жа зы ла ды:
Соң ғы айт қан «мыл жың», «мақ тан шақ», «даң ғой»
де ген де рі осы ара да төрт кө зі тү гел отыр еді (М.Әуе зов)
.
8.
Ке ке ту немесе ауыспалы ма ғы на да қол да нылған сөз дер тыр
нақ ша ға алы на ды:
Қоян «ба тыр» қорыққанынан зыта жөнел
ді (Ертегіден).
9.
Га зет, жур нал, кі тап, шы ғар ма, қау лы, ки но т.б. ат та ры тыр нақ ша ға
алы на ды:
«Ана ті лі» га зе ті, «Па ра сат» жур на лы.
10. ау ыт, фаб ри ка, ком би нат, ша ру ашы лық, ұй ым, мә ши не, ұшақ т.б.
ат тары тыр нақ ша ға алы на ды. Ал олар дың жал пы рес ми атау ла ры
тыр нақ ша ға алын бай ды:
«Азия Авто» зау ыты, «Ертіс» кемесі,
«
» мәшинесі.
1 1
.
Кей бір ой ын, әдетсалт ат та ры тыр нақ ша ға алы на ды:
«Қол ұс та
ту», «шаш си па ту» де ген атақ ты ырым дар – осы (М.Әуе зов).
Достарыңызбен бөлісу: 
