Т. Н. Ер ме ко ва, Д. Ж. Рыс құл бек, Р. Н. Мұ на саева 10 ар ма н

191
ше шен дік өнер ту ра лы ғы лым жүй елі да мып, оның тео рия сы 
тұң ғыш рет қа лып тас қан.
Б.з.д. V ға сыр да Эл ла да да ше шен дік тің да муы на қа жет ті 
ал ғы шарт тар пай да бо ла бас та ды. Ха лық тық жи ын дар да сая-
сат кер лер өз сө зін өтім ді ету дің сан алу ан тә сіл де рін мең ге-
ру ге, ха лық тың на за рын өзі не ау да ру дың амал да рын же тік 
бі лу ге мүд де лі бол ды. Мұн дай жи ын дар да сая си мә се ле лер 
тал қы ла нып, сот ісі де жүр гі зі ле тін. Кім нің сө зі өт кір, өтім ді 
бол са, көп ші лік со ны жақ тай тын. Осы лай ша сөз құ ді ре ті мен 
адам тағ ды ры да ше ші ле тін.
Сол кез еңде көр кем тіл дің жүй есін, заң ды лық та рын ақы-
лы түр де үй ре те тін со фис тер пай да бол ды. Олар ше шен дік сөз-
дің барлық тү рін ше бер мең гер ген, ло ги ка ның заң да рын, ай-
ты су өне рін, тың дар ман ға әсер ету дің тә сіл де рін те рең бі ле тін 
адам дар еді. Со фис тер сөз дің қа сие тін жо ға ры ба ға ла ды, сөз ді 
тір ші лік тің тұт қа сы деп та ны ды. Олар же ке ле ген адам дар ды 
ше бер сөй леу ге үй ре ту мен ға на шек тел ген жоқ, ше шен дік та ну 
ғы лы мы ның не гі зін қа ла ды, ше шен дік тің тео рия сын жа са ды.
Ежел гі Гре кия ның мә де ние ті, оның ішін де ше шен дік өнер 
жө нін де гі ғы лы ми ең бек тер Ежел гі Рим де жақ сы қа был дан -
ды. Б.з.д. І ға сыр да да мы ған ше шен дік өнер дің ба сын да Ци це-
рон (б.з.д. 106–43 жж.) тұр ды. Ци це рон ше шен дік сөз де гі жа-
ңа шыл дық ты, кі сі лік ті, ой жұ мыр лы ғын ерек ше ба ға ла ды.
Ше шен дік өнер дің қыр-сы рын мей лін ше нақ ты лай түс кен 
Марк Фа бий Квин ти ли ан (б.з.д. 100–35 жж.) бол ды. Ол он екі 
кі тап тан тұ ра тын «Ше шен дік тә лім» ат ты ең бе гін де ше шен-
дік тің тео рия лық та, прак ти ка лық та мә се ле ле рін та ра тып 
көр сет ті. Сөз де гі сұ лу лық пен та за лық ты ерек ше дә ріп те ді. 
Ше шен дік ше бер лігінің шы ңы деп ол аяқ ас ты нан, еш қан дай 
дай ын дық сыз сөй леу ді көр сет ті, яғ ни имп ро ви за ция ны ұлы 
өнер деп са на ды.
(Ж.Дәу лет бе ко ва)
3.
Аудио жаз ба дан (17. mp3) «Ше шен дік сөз дер дің та би ға ты мен 
қо ғам дық мә ні» тақы ры бын да ғы мәтінді тың даңдар және «Ер кін 
мик ро фон» әді сі бой ын ша сөй леу әде бін сақ тай оты рып ба ян даң дар. 
Мақсатты аудиторияға арналған терминдерін, тілдік оралымда рын 
тал даңдар.

жүктеу/скачать 10,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: