лар жынысына, әлеуметтік-экономикалық шығу
тегіне, бірнеше бұзылыстарының болуына,
географиялық жағынан алыс ауданда немесе об-
лыста тұратынына, ауылдық жерде тұратынына,
қақтығыстар аймақтарында тұратынына не-
месе азшылық ұлтқа тиістілігіне байланысты
оқшаулануға немесе қолайсыз жағдайларға
тап болуы мүмкін. Бүкіл әлемде мүгедектігі бар
балалар мен олардың отбасылары мүгедектігі
жоқ балаларға қарағанда кемсітушілікке,
кедейлікке, әлеуметтік оқшаулануға және басқа
ұрып-соғу түрлері мен зорлық-зомбылыққа
көбірек ұшырайды (әлеуметтік оқшаулану,
таңба және дәрменсіздік мүгедектігі бар
балаларға қатысты зорлық-зомбылық жасауға
әкелетін себептер болып табылады).
Институционалдандыру – мүгедектігі бар ба-
лалар тап болатын тағы бір маңызды мәселе.
Мүгедектігі бар балалардың сондай-ақ вакцина
егуден қалып қою, тойып тамақ ішпеу, өлім-жітім
секілді қауіп-қатерлерге ұшырау қаупі жоғары,
мектепке ересек тартқан кезде барады, оқуды
ұзағырақ оқиды. Мүгедектігі бар жасөспірімдер
қызметтерге қол жеткізуде, сондай-ақ
сексуалдық және репродуктивті денсаулық
туралы ақпарат алуда үлкен қиындықтарға
тап болады (БҰҰ, 2001 ж.; Лэнсдаун, 2012
ж.; ЮНИСЕФ-ДДСҰ, 2012 ж.). Ата-аналардың
көбінесе өз балаларына тиісті қолдау көрсетуге
көмектесуі мүмкін ақпараттарға қолжетімділігі
шектеулі болады, оның үстіне олар әлеуметтік
қолдау көрсетудің жоқтығынан зардап шегеді
(БҰҰ, 2001 ж.; Лэнсдаун, 2012 ж.; ЮНИСЕФ-
ДДСҰ, 2012 ж.).
Жақын арада болған заңнамалық іс-
әрекеттерге қарамастан, мүгедектігі бар адам-
дарды, әсіресе балаларды интеграциялау
және қоғамға әлеуметтік араластыру әлемнің
көптеген елдеріндегі ең үлкен мәселелердің
бірі болып табылады. Бұл мәселелерді тек
социумның мүгедектігі бар адамдардың
ерекшеліктеріне бейімделуі арқылы ғана ше-
шуге болады, бірақ ешбір жағдайда оларды
қоғамнан оқшаулау арқылы емес. Мүгедектігі
бар балаларға білім беру, жас адамдарды
кәсіби дайындықтан өткізу, жұмыс орындарын
қамтамасыз ету, тегін медициналық қызмет
көрсету, әлеуметтік жәрдемақылар және
тиісті инфрақұрылым мүгедектігі бар адам-
дар мен олардың отбасыларының өмірлерін
айтарлықтай жеңілдетеді.
Ол үшін ықпалдасқан және инклюзивті
білім беру бағдарламалары арасындағы
айырмашылықтар назарға алынуы тиіс.
Мысалы, мүгедектігі бар балаларға арналған
ықпалдасқан білім беру бағдарламалары, әдетте,
қатысу көрсеткіштеріне басымдық береді,
ал инклюзивті білім беру бағдарламалары
осы балалардың білім алу нәтижелеріне на-
зар аударады. Инклюзивті бағдарламалар тек
балаларға ғана емес, сонымен қатар мектеп
мұғалімдеріне де, сондай-ақ олардың білім беру
бағдарламаларын мүгедектігі бар балалардың
мұқтаждықтарына қаншалықты бейімдей ала-
тынына да бағытталған (Рэм мен Пойа, 2009
ж.). Инклюзивті бағдарламалар философия-
сы мүгедектігі бар балалар арасындағы және
мүгедектігі жоқ балалар арасындағы теңдікті
қамтамасыз етуге арналған.
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (ТМД)
елдерінің көпшілігінде мүгедектігі бар балалар
тап болатын мәселелер бойынша баяндама-
лар көптеген ережелердің (заңдық, сондай-
ақ қаржылық) тек әлеуметтік жеңілдіктерге
қатысты екенін көрсетеді. Сөйтіп, қоғамдағы
мүгедектігі бар балалардың интеграциялануы
мен теңдігіне байланысты басқа мәселелер
бұрынғыша өз шешімін күтеді (БҰҰ, 2011 ж.).
Достарыңызбен бөлісу: