Студенттердің білімін жетілдіруге арналған сҧрақтар

Әлем музейлерінің тарихы 
146 
33 т а р а у 
 
Тәжікстан Ҧлттық музейі 
1934 жылы халықтың шаруашылық жетістіктері кӛрмесі 
негізінде Душанбе қаласында қҧрылды. Сол кезде 530 экспо-
наттан тҧрса, қазіргі кезде 50 мың экспонаты бар. Ресей Феде-
рациясының тарихи және ӛнер музейлері негізінде салынған 
болатын. Музей XV-XVI ғасырдағы ҧлы шеберлердің бірі
К. Бехзода атымен аталған. Қазіргі таңда музей Тәжікстан Мә-
дениет Министрі қамқорлығында. Аталмыш мәдени орталық 
1999 жылы Ҧлттық музей деп атала бастады. Тәжікстан тарихы, 
мәдениеті, табиғаты бойынша 50 000 экспонаттан тҧрады. 
Коллекциялар ішінде нумизматика коллекциясы ерекше орын 
алады. Коллекцияда ислам дәуіріне дейінгі және ислам дәуіріне 
қатысты ақша монеталары кӛптеп сақталған. Сонымен қоса 
этнографиялық ҥлгідегі қазба жҧмыстары кезінде табылған 
коллекциялар да жеткілікті. Музей экспозициялары ҥш қабаттан 
тҧрады. Бірінші қабатында Тәжікстан табиғаты мен аз кезде-
сетін ӛсімдіктер, қҧстар, фауна тҥрлеріне байланысты коллек-
циялар жинастырылса. Екінші қабатында археология және 
этнографиялық коллекциялары. Ҥшінші қабатында Президент 
саясатына байланысты қҧнды экспозициялар топтастырылған. 
Сҧрақтар: 
1. Музей қашан және қандай негізде қҧрылды? 
2. Қай жылдан бастап Ҧлттық музей деп жарияланды? 
3. Музей бӛлімдерін атаңыз? 
 
34 т а р а у 
 
Ҧлықбек обсерваториясы және мемориялдық музейі 
Ҧлықбектің обсерваториясы және мемориялдық музейі 
«Куханың тҥбінде Ҧлықбек мырза астрономиялық кестелер 
қҧру мақсатымен биік ғимарат салады», – деп жазады Заһирид-
дин Бабур. 

Т.Н. Мұхажанова 
147 
Кухак тӛбесінде, Ҧлықбектің тапсырысымен 1428-1429 жж. 
кереметтілігі дҥниежҥзінде кездеспейтін обсерватория қҧры-
лысы жҥреді. 
Ҧлықбек ғимарат қҧрылысына, «сол заман Птолемейі» 
Алауддина Али ибн-Мҧхаммедті (Али Кушчи), «сол заман 
Платоны» Салахуддин Мҧса ибн-Мҧхаммед Қазы-Заде-Румиді 
кӛмекші ретінде шақырды. Сонымен қатар обсерватория медре-
се қызметін де атқарды. Медреседе Ҧлықбек сабақ берді деген 
мәліметтер бар. 
Ҧлықбектің әлімінен кейін, обсерватория жҧмысын тағы 20 
жыл жҥргізеді. Алайда 1469 жылы Самарқанд басшысы Абу 
Сайдтың ӛлімінен кейін астрономдардың халі нашарлап, Али 
Кушчи шәкірттерімен Гератқа кӛшуге мәжбҥр болады. Одан 
кейін оны Стамбулға шақырып, Али Кушчи Ҧлықбек обсерва-
ториясында жасаған астрономиялық кестелерді 1650 ж. Еуро-
пада жарыққа шығарады.
Обсерватория ХVI ғасырға дейін жалғастырып, кейін 
керемет ғимарат орнында тастар ғана қалады. 
ХХ ғ. Самарқанд археологі В.Л. Вяткин жҥргізген қазба жҧ-
мысы нәтижесінде обсерватория орны табылып, қайта жӛндеу-
лер жҧмысының нәтижесінде дӛңгелек ғимарат диаметрі 46-40 
м, биіктігі 30 м. болғанын кӛрсетті. 
1964 жылы обсервотория жанынан Ҧлықбектін мемориал-
дық музейі ашылды. 2010 жылы музей жанында Ҧлықбек мҥсіні 
ашылды. 

жүктеу/скачать 1,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: