-ТАР АУ БУХГАЛТЕРЛ1К ЕСЕПШОТТАРЫ Ж0НЕ

6epeci, credit - о л сенед1 деген магыналар 
б1рац
есептщ дамуымен олар ездершщ бастапцы магыналарын 
жогалтцандьщтан, олардыц цолданылуы шартты болып 
табылады. "Дебет" жене "Кредит" угымдары шаруашы- 
льщ ерекеттерш ж ур п зу барысында ер турл1 бухгалтер- 
л1к есепшоттарыныц езара байланыстылыгын керсету 
упин пайдаланылады.
£1эухгалтерлж есепшоттарында цалдыцтарды белгьлеу 
уш1н "Сальдо (цалды ц)" (шот цалдыгы) угымы цолда- 
ныладь£>
Бухгалтерлж шотты ц нысаны мынадай:
Осы сызбаны пайдалана отырып, шоттарда ерекет- 
терд1 жазу ymiH оларда тек цана ерекеттердщ H0Mipi мен
у ДГоттар шаруашыльщ цуралдары мен олардын, цу- 
эылу кездершщ жагдайы, ягни цалдыгы, KipicT&nyi мен 
шыгысталуы туралы сипаттама беруге болатындай етш 
цурылады^>
(^Барлыц шоттардыц цурылуы б1рдей, б1рац шоттарда 
дебет пен кредиттщ магы налары мен ж азбаларды ц 
мазмуны ер турл1 болы п келедь^О л шоттардыц н е т
есепке алатындьиына байланысты: шаруашылыц цурал- 
дары немесе олардыц цурылу кездер1.
£3>аланск;а цатысы бойынша бухгалтер л iK есептщ бар- 
льщ шоттары активт1 жене пассивт1 болып белшед.ОСей- 
Tin, шоттардагы жазбалардыц ек1 сызбасын керсетуге 
болады.
(_Активтш шоттар - бул шаруашыльщ цуралдарыныц 
цурамы, орналасты ры луы жене цуралдардыц пайда- 
ланылуы (цуралдар мен шыгындар) керсетьлетш шоттар^
Ш ОТ
(шоттыц атауы)
дебет
кредит
66

I
Пассивтж шоттар - бул шаруашыльщ куралдарыныц 
ц ур ы лу кездер1 мен царажаттардыц мацсатты багыт- 
талуы керсетьлетш шоттар (цуры лу кездер! мен табыс- 
Tapj^J
Активт1 шоттар даты жазбалар сызбасы мынадай: 
Активт1к шот
Ш о т ____________________________
(шоттыц атауы)
Д Е Б Е Т
К Р Е Д И Т
1. Бк-басгапкыкалдык 
Шаруашыльщ эрекеттершщ 
нэтижесшде кебею1 (+)
Шаруашыльщ врекетгершщ 
нэтижесшде азаюы (-)
2. Дебет бойынша айналым 
(барльщ шаруашыльщ 
врекетгершщ сомасы)
3. Кредит бойынша айналым 
(барльщ шаруашыльщ 
врекетгершщ сомасы)
Ск ~ соцгы калдьщ
j
Активт1к шоттардыц дебетшде цалдыгы мен шаруа­
ш ыльщ куралдарыныц кебекп (немесе шыгындар), ал 
кредитш де - есепке алынатын объектьлердщ азаюы 
керсетьледЦ Б ухгалтерлш есепшоттарында ж азы лган 
эрекеттер сомасы айналым деп аталады. Ш оттыц дебет! 
бойынша сомасы тшсшше дёбеттж айналым, ал кредит! 
бойынша сомасы кредиттш айналым деп аталады. Ш ар­
уаш ыльщ эрекеттерш ж ур п зуд щ соцты цалдыгы мы­
надай формул амен аньщталады:
Сц = Бц + Д. айн. -К. айн.,
М ун даты:
Д. айн. - дебет бойынша айналым;
К. айн. - кредит бойынша айналым.
67

Активтш шоттагы цалдыц тек цана дебеттш немесе 
нелге тец болуы мумкш.
IlaccHBTi шоттагы жазбалар сызбасы:
Пассивтш шот
Ш от____________________________
(шоттыц атауы)
Д ЕБ Е Т
К Р Е Д И Т
Шаруашыльщ ерекеттершщ
1. Бк - бастапцы цалдыц
нетижесшде азаюы (-)
Шаруашылыц ерекеттершщ 
нетижесшде кебеки (+)
3. Дебет бойынша айналым 
(барльщ шаруашылыц 
ерекеттершщ сомасы)
2. Кредит бойьшша айналым 
(барлыц шаруашылыц 
ерекеттершщ сомасы)
Сц - соцгы цалдыц 
(1+2-3)
Пассивен шоттардьщ кредитшде цалдыгы мен объек- 
ллердщ кебекл, ал дебетшде азаюы керсетьледь Шаруа­
шылыц ерекеттерш журпзудщ соцгы цалдыгы келесщей 
формуламен аньщталады:
Сц = Бц + К. айн. - Д. айн.,
Пассивтш шоттардагы цалдыц тек цана кредиттш 
немесе нелге тец болуы мумкш.
Активтш жене пассивтш шоттар бухгалтерлш есеп 
шоттары жуйесшщ непзш цурайды.
4.2. Eni жацты жазу
б зш щ экономикалыц табигаты бойынша кез келген 
шаруашылыц эрекет1 мшдетт! турде еюжацтылыгымен 
жене езара байланыстылыгымен сипатталады. Осы ца-
68

сиеттерш жене бухгалтерлш есепте шаруашыльщ ере- 
кеттер1н шоттарда жазуга бакылау жасау жене сактау 
уппн 
eKi
жакты жазу 
эд
1
С
1
колданылады.
0p6ip шаруашыльщ epeneTi eni жакты жазу едшшщ 
кемепмен 6ip шоттьщ дебет! жене екшпи шоттьщ кре- 
дитшде керсетьлетш eni жакты езара байланысты езге- 
р1стерд1 тудырады. Сондьщтан, ерекеттер жазылган шот- 
тардьщ арасында езара байланыстыльщ туындайды. Бул 
байланыстыльщ 6ip гана шаруашыльщ ерекетш 
ек
1
езара 
байланькщан езгерштерд! керсете отырып, 6ip шоттьщ де- 
бет1мен жене екшпп шоттьщ кредит1мен сейкестенд1- 
р1лед1.
Eni жакты жазу д егетла з - ep6ip шаруашыльщ ере- 
кет1н есепке алу нетижесшде бухгалтерлш есеп шотта- 
рында eni рет: б1рдей сомага 6ip шоттьщ дебетшде жене 
сонымен 6ipre езара байланысты екшпп шоттьщ креди- 
тшде жазу.
Eni жакты жазу ед1с1мен шоттар корреспонденциясы 
жене бухгалтерлш жазбалар сиякты угымдар тыгыз бай­
ланысты.
Шоттар корреспонденциясы - бул eni жакты жазу едЬ 
ci кезшде туындайтын шоттар арасындагы езара тыгыз 
байланыстыльщ, мысалы: "Кассадагы акш алар" жене 
"Есеп айырысу шотындагы акша" немесе "Ж умысш ы- 
лармен телемакы бойынша есеп айырысу" жене "Касса­
дагы акш а" немесе "Ш и ю за т пен материалдар" мен 
"Ж абдьщтаушылар" жене т.б.
Корреспонденция ep6ip жазбада корреспонденцияла- 
натын шоттарды жазу жолымен тус1нд1р1лед1. 0рекегп
шоттьщ дебетше жазу кезшде онымен кредит! бойынша 
корреспонденцияланатын шоттьщ атауы белпленед1. 
KepiciHiue, ерекетт1 шоттьщ кредитив жазу кез1нде оны­
мен дебет! бойынша корреспонденцияланатын шоттьщ 
атауы кбрсетшедь
Бухгалтерлш жазба - бул Tipneyre жататын шаруашы- 
льщ ерекетш щ сомасына дебет! мен кредит! бойынша 
6ip мезплде жазба жасалатын кездеп шоттар корреспон- 
денцияларын решмдеу.
69

жүктеу/скачать 9,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: