Сакенова Р. Е., Батырбай Ә. Т., Жапарова М. С., Ботабаева Г. Б., Сакпанов Е. М
жүктеу/скачать 2,44 Mb. Pdf көрінісі
|
2914351229724 Сакенова, Батырбай К ПЕЧАТИ
|
- кинематикалық тұтқырлық. Стокс заңы. Дене сұйық iшiнде қозғалғанда туындайтын құбылыстарды қарастырайық. Дене тұтқыр ортада қозғалғанда кедергi пайда болады, оның екi түрлi себебi бар. Дене аққыш пiшiндi және жылдамдығы аз болып, құйын пайда болмайтын жағдайда кедергi күшi тек сұйық тұтқыр болған себептен туындайды. Қатты денеге тiкелей жанасатын сұйық қабаты оның бетiне жабысады да, толығымен сол денеге iлеседi, ал одан кейiнгi қабат денеге iлесе шағын жылдамдықпен қозғалады. Сӛйтiп, сұйық қабаттарының арасында үйкелiс күшi пайда болады. Бұл жағдайда Стокс тұжырымдаған заң бойынша кедергi күшi жылдамдыққа, тұтқырлық коэффициентiне және дененiң сызықтық ӛлшемдерiне тура пропорционал болады. Егер тұтқыр сұйық iшiнде шар тәрiздес қатты дене қоғалады десек, онда Стокс заңы бойынша кедергi күшi мынаған тең болады: 41 . мұндағы: - сұйықтың тұтқырлық коэффициентi, - шардың радиусы, - оны» қозғалыс жылдамдығы. Жоғарыдағы формула бойынша шардың тұтқыр сұйық iшiнде бiрқалыпты қозғалып тӛмен түсу жылдамдығын табуға болады. Ауыр шар тұтқыр сұйық iшiнде тек бастапқы мезетте ғана үдей қозғалып тӛмен түседi (сурет). Оның түсу жылдамдығы ұлғайған сайын кедергi күшi де артып, шарға әсер етушi ауырлық күшiн теңгере бастайды. Күштер бiрiн-бiрi теңгерген кезде, шар тұрақты жылдамдықпен бiрқалыпты қозғалып тӛмен түседi, сонда жылдамдығы жоғарыдағы формулаға сәйкес келесі теңдiктен табылады: немесе . Сұйық iшiндегi шарға әсер ететiн күшi Архимед заңы бойынша айырымына тең, мұндағы - шардың салмағы, - Архимед күшi, ол шардың кӛлемiндегi сұйықтың салмағына тең, сонда , мұндағы - шар тығыздығы, - сұйық тығыздығы. Сонда . 42 Бұдан шардың жылдамдығы: . Осы формулаға қарағанда тұтқыр сұйық iшiнде шардың тӛмен түсу жылдамдығы оның радиусының квадратына тура пропорционал. Шар неғұрлым кiшкене болса, берiлген сұйық iшiнде ол соғұрлым жай қозғалып тӛмендейдi. Сонымен қатар, Стокс формуласы тек шардың сұйық iшiнде тӛмен түсуiне ғана емес, кiшкене шардың газ iшiнде тӛмен түсуiне де қолданылады, бұл жағдайда газды тұтқыр сұйық тәрiздес деп қарастыру керек. жүктеу/скачать 2,44 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|