Мазмұны Кіріспе. Халықаралық бірліктер жүйесі Бөлім Молекула кинетикалық теория және термодинамика негіздері

44 
Тоқтың жұмысы. 
уақытта өткізгіштің көлденең қимасы арқылы тоқ өтеді дейік. Сонда электр 
өрісі мынадай жұмыс өндіреді: 
(3) 
(4) 
Тізбек бөлігіндегі тоқтың жұмысы (2.2.1.5) тоқ күшінінің кернеуге және жұмыс өндіруге кеткен 
уақытқа көбейтіндісіне тең.
(5) 
(6) 
Джоуль-Ленц заңы. Тоғы бар өткізгіштің қоршаған ортаға бөліп шығаратын жылуының мөлшерін 
анықтайтын заңды бірінші болып ағылшын ғалымы Джоуль мен орыс ғалымы Ленц тәжірибе 
жүзінде ашты. Заң былай тұжырымдалады: тоғы бар өткізгіштің бөлініп шығатын жылу мөлшері 
тоқ күшінің квадратына, өткізгіштің кедергісіне және өткізгіш бойымен тоқ жүретін уақытқа 
көбейткенге тең
(2.2.1.7)
(7) 
Тоқтың қуаты
(2.2.1.8)
. Кез-келген электр құралы –электр шамы, электр двигателі уақыт бірлігінде 
белгілі бір энергия тұтынуға есептелген. Сондықтан тоқтың жұмысы мен қатар тоқтың қуаты деген 
ұғым бар. Тоқтың қуаты уақыттағы тоқжұмысының сол уақыт аралығына қатынасына тең 
(8)
 
Бақылау сұрақтары 
1.
Тізбек бөлігі үшін Ом заңы қалай айтылады? 
2.
Толық тізбек бөлігі үшін қалай оқылады? 
3.
Электр кедергісі деп нені түсінесіңдер? 
Сабақ № 28 
Тақырыбы: 2.3.1 Металдардағы электр тоғы.
 
Сабақ жоспары: 
1.
Металдарда еркін электрондардың бар екендігінің тәжірибелік дәлелдемесі
2.
Электрондардың металдағы қозғалысы
 

45 
Метал өткізгіштерден бастаймыз. Ол өткізгіштердің вольт-амперлік сипаттамасы бізге белгілі, бірақ әзірге 
оның молекула-кинетикалық теория тұрғысынан
 
түсіндірілуі туралы ештеңе айтылған жоқ.
Металдардағы еркін заряд тасушылар электрондар болып табылады. Олардың шоғыры өте үлкен 10
28
1/м
3
шамасында. Бұл электрондар бейберекет жылулық қозғалысқа қатысады. Электр өрісінің әсерінен олар 10
-4
м/с (52-параграфты қара) шамасындағы орташа жылдамдықпен, реттелген түрде орын ауыстыра бастайды. 
Металдағы токты еркiн электрондар туғызады. Олардың концентрациясы үлкен болады және металл 
атомдарының концентрациясымен бiр реттi болады.
Металдар электр өткiзгiштiгiнiң классикалық электрондық теориясының негiзiнде келесi ұйғарымдар 
жатады:
1) металдағы еркiн электрондар өздерiн идеал газ молекулары төрiздi ұстайды; “электрондық газ" 
идеал газ заңдарына бағынады;
2) ретсiз қозғалыс кезiнде еркiн электрондар өзара соқтығыспайды ( идеал газ молекулалары төрiздi), 
олар кристалдық торлардың иондарымен соқтығысады;
3) электрондар иондармен соқтығысқанда өздерiнiң кинетикалық энергиясын толығымен бередi.
Металдағы электрондардың реттелген қозғалысының орташа жылдамдығы өткiзгiштiң берiлген 
нүктесiндегi элекр өрiсiнiң кернеулiгiне пропорционал болады:
(1)
мұндағы 
е
- электрон заряды, 
m
- оның массасы, - тектелес екi соқтығудың арасындағы орташа уақыт 
(электронның еркiн жолының орташа уақыты).

жүктеу/скачать 3,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: