Қазақ тіліндегі эмоционалды

228 
Ұзақ есік алдында күтіп отырған. Тана шыққан соң машинасына 
отырғызып, оны үйінің жанына дейін алып келді.
 
–
 
Тана, бірдеңе айтсам ашуланбайсың ба? –
 
деген. Тана ашулан
-
баймын
 
дегендей 
басын шайқады
 
(С. Мұратбеков).
Таңдай қағу. 
Бұл қимыл
таң қалу мағынасын береді. Мысалы,
Ол кітапты жаппай, ойланып, басын шайқап,
 
таңдайын қағып
 
біраз жатты (Ж. Аймауытов).
 
Қашу.
Адамның қорыққан кезде қашуы да адамның үрейленіп, бір 
қауіптің төнгендігін сезген кезде жасайтын қимыл
-
қарекетіне, соған 
байланысты көрсеткен өзіндік реакциясына жатады. В.К. 
 
Вилюнас
: 
«Эмоции проявляются как внешнее поведение и как перестройка 
внутренней среды организма, имеющая своей целью адаптацию 
организма к среде обитания. Например
, 
эмоция страха подготавливает 
организм к «поведению избегания»: активизируется ориентировочный 
рефлекс, активирующая система мозга, усиливается работа органов 
чувств, в кровь выделяется адреналин, усиливается работа сердечной 
мышцы, дыхательной системы, напрягаются мышцы, замедляется ра
-
бота органов
пищеварения, и тому подобное
», 
–
деп жазады 
[127, 56].
 
Төмендегі мәтіннен жол бойы машина жүргізушісінен қатты қорқып, 
үреймен келген қыздың ауылға жеткен кездегі күйі суреттеледі.
Сонан ауылға жеткенше екеуі де тырс етіп тілдескен жоқ. 
Көшенің ортасында Тана машинадан түсті де, алды
-
артына қара
-
мастан, ең болмаса титтей де бір мезіреті жасап қайырылмастан, 
иттен қашқан көжектей 
зыта жөнелді
 
(С. Мұратбеков).
Адам тек қорыққан кезде ғана емес, бір нәрседен қатты ұялған 
кезде немесе екінші адамның іс
-
әрекеті, айтқан сөзі көңіліне қатты 
тиген жағдайда да қаша жөнелуі мүмкін. Төмендегі микромәтінде аяғы 
ауыр болып қалғандығын Жұмағұлға айтқан Зайраның одан кекесінді 
күлкі мен немқұрайды жауап естіген кездегі күйі суреттелген.
Осы кезде Зайра Жұмағұлдың шын ниетін –
 
бар тумысын жаңа 
түсінгендей абыржыған кейіпте аз
-
маз бөгелді де, қалт бұрылып, су 
алуды ұмытқан бойында

жүктеу/скачать 57,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: