Тәрбие үрдісін багалау олшемдері

III бөлім. Тәрбие теориясы
267
мыналар: мектепті материалды-техникалық жарақтандыру, іс-қағаздар жүргізу 
реті, үстаздардың кәсіби қызметтерін мектепте бөлісу, балалардың үйымдас- 
тырылған іс-әрекеттерін “мазмүны”, мектептегі әлеуметтік-психологиялық 
ахуал және үстаздың балаға жеке түлға ретінде қарым-қатынасы болып 
табылады.
Өлшемдердің екінші тобы казіргі мәдениетке сай Адам ойынан тарайды. 
Оның әлеуметтік-психологиялық өзегі - бүл қүндылықтарды өмір негізі 
ретінде қабылдау.
Баланың әдемілігін тек сыртқы пішінде емес, сонымен қатар рухани және 
денсаулығымен, мінезкүлқы, қылығы, жан-жақты әрекет жоспарының іскер- 
лігінің жетістігімен, өзін адам ретінде бағалауымен байқалады.
Кәсіптік педагогиканың азығы (қанша дөрекілеу естілгенімен, барлық 
кәсіби жүмыста өз өнімі бар) немесе нотижесі баланың тәрбиелігі жоғары 
болса, соғүрлым үстаздың косіби деңгейі жоғары бағаланады.
Әуелде бүндай қатынас әділетсіздеу болып көрінеді. Балалар үстаз алдына 
«ГаЬиІа газа» (лат.тіл. - таза бет немесе еш біреудің ықпалынсыз,т.б.) күйінде 
емес, қандаітда бір деңгейде тәрбиеленген түрінде келетіндіктен болып отыр. 
Егер ақылды адам немесе әдемілерін бір тонқа, ал бүрыс ақыл - есі кем, 
ашушаң, күтімсіздерін басқа топқа бөлсек, онда бастапкы мағлүмат бөлек 
болғандықтан ақырғы мағлүматта болек нәтиже береді.
Бүл қайшылық тек үшінші меженің қолданылуы арқылы баланы тәрбиелеу 
барысындағы озгерістер - бүған дейін қандай болды және бүдан кейін қандай 
болғаны сонымен қатар рухани байытылуының үдемелі көрсеткіштерінің 
аркасында шешіледі. Кәсіби әділетгілік дегеніміз ол егер баланы басқа 
балалармен салыстырмай, тек өзін өзімен, яғни бүрынғы мен қазіргі уақыт- 
тагысын салыстырғанда іске асады. Мысалы, үстаздың балаларды тәрбиелеу 
жүмысының жарты жылдығынан кейін мыналар байқалады: бірінші гопта ізгі 
ниетшілдік, бірлестік, қамқорлық, тәртіптілік, еңбекке қабілеттілік, жауапкер- 
шілік, білімге деген қүштарлығы байқалады. Ал екіншісінде еңбекке қабілет- 
тілік томендейді, тәртіпсіздік, бүрын байқалмаған қаскейлік, үстазбен өз 
әріптестеріне қысастық байқалады. Бүған айғақтар әр түрлі педагогика-лық 
еңбектерде кездеседі.
Тәрбие үрдісін бағалау үшін алдымен баланың мінез-қүлықын бағалау 
түсінігін енгізу қажет.
Оқушының тәрбиелілігі - бүл үстаздың қойған мақсатына түлғаның 
дамуының сәйкестігі дәрежесі. Мақсат - жалпы үстаздың жетістігінің өлшеуіші, 
торешісі. Ол -тәрбиелеу нәтижесін кәсіби бағалаудың жалгіы өлшемі.
Егер, мысалға, бала мінез-қүлқы өмірдегі алуан түрлі жоспарлы ахуалда 
мейірімділік үстанымына сай болса (басқа адамга қол үшын беру), оның ойлау 
қабілеті мен акиқаттық объектілігін мойындайтын және осемділікті қабылдай 
білетін, жасамназдық сүлулықты қүрметтей білетін болады, онда үстаз баланың 
қандай да бір түлғалық дәрежеге жеткені туралы айтуға қүқылы.
Тәрбиелілік олшемі дегеніміз - бүл меже мағлүматына сәйкес келетін 
өлшем. Ол туралы корсеткіш арқылы шешімге келеміз. Мысалы, баланың 
эгоистік қылығы көбінесе өлшем сапасын бекітіп, баланың мейірімділіктен 
алыс екендігін көрсетеді. Демек, оның түлғалық дамуының сапасы төмен.
Кейбір көрсеткіштерді бақылауға болады. Бақылауға жататындар: баланың 
сыртқы келбеті, мимикасы, пластикалық кейпі, сәзі, мінезі, таңдауы, әлеумет-

268

жүктеу/скачать 13,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: