INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL «GLOBAL SCIENCE AND INNOVATIONS 2023: CENTRAL ASIA» ASTANA, KAZAKHSTAN, APRIL 2023 31 табылатындығын және тек осы формада болуы мүмкін екенін ұмытпауымыз керек (мысалы,
мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың жеке құқықтарына сәйкес келетін
міндеттер).
4. Заңды тұлға-бұл жеке тұлғаның құқықтық қатынастардың субъектісі ретінде әрекет ету
қабілеті, яғни.субъективті құқықтарға ие болу және заңды міндеттерді орындау (кейде оның
құрамында құқықтық қабілеттілік пен әрекет қабілеттілігі бөлек қарастырылады).
Конституциялық мәртебенің мазмұны белгілі бір дәрежеде белгілі бір адамның құқықтық
қабілеттілігінің көлеміне байланысты деген пікір күмән тудырмайды, өйткені жеке тұлғаның
белгілі бір құқықтарда шектелуі немесе көптеген факторларға байланысты белгілі бір
міндеттерді атқара алмауы мүмкін екендігі анық - қабілетсіздіктен денсаулық жағдайына дейін
(әскери міндеттерді орындау мүмкіндігіне әсер етеді) және оның соттылығы бар (кейбір
жағдайларда адамды пассивті сайлау құқығынан айырады).
Осыған қарамастан, мұндай тәуелділікті бірқатар зерттеушілер талап еткендей жеке
тұлғаның конституциялық-құқықтық мәртебесінің тікелей мазмұны ретінде тану мүмкін емес
[6].
5. Заңды мүдделер - мемлекет мойындаған, бірақ ол құқықтар мен бостандықтар түрінде
бекітпеген, жеке адамға берілген құқықтық мүмкіндіктер.
Заңды қызығушылықтың өзі пікірталас категориясы болып табылады, өйткені ғылымда
оны анықтауға жалпыға бірдей қабылданған тәсіл жоқ.
Жоғарыда келтірілген көзқарастарды зерттей отырып, осы баптың авторы оларды екі
негізгі тәсілге дейін төмендетуге болатындығын айтады: заңды мүдде құқықтың нақты
нормасымен расталмаған ықтимал рұқсат ретінде және заңды мүдде субъективті құқық түрінде
ерте ме, кеш пе жүзеге асырылған рұқсат ретінде.
Бірінші жағдайда, қызығушылық оған сәйкес келетін міндеттермен кепілдендірілмейді
және оны қорғауға сәйкес келетін белгілі бір факторлар мен жағдайлардың жиынтығы болып
табылады, бұл іс жүзінде оны жеке тұлғаның конституциялық мәртебесінің элементтерінен
алып тастайды.оның өмір сүруінің абстрактілігіне байланысты.
Екінші жағдайда, заңды қызығушылық белгілі бір субъективті құқыққа айналады,
сондықтан жеке тұлғаның конституциялық-құқықтық мәртебесінің құрамына кіреді. Біздің
ойымызша, екеуі де оны жеке тұлғаның конституциялық мәртебесінің тәуелсіз элементіне
жатқызу мүмкіндігін жоққа шығарады.
Баяндалғанды негізге ала отырып, осы баптың авторы жеке тұлғаның конституциялық
мәртебесі деп ҚР Конституциясымен және конституциялық құқық көздерінің қатарына
жататын өзге де нормативтік актілермен бекітілген жеке тұлғаның қағидаттарының,
құқықтарының, бостандықтары мен міндеттерінің жиынтығын түсінуді ұсынады.
Бұл тұжырымдаманы артық компоненттерден арылту ғылым үшін ең орынды деп
танылуы керек және мұндай элементтерді басқа, кең мағынадағы Тұжырымдаманың құрамына
- "жеке тұлғаның құқықтық жағдайына" көшіру арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.