А кпаратты ендеу теориясы: еске TYcipy жене умы ту

А кпаратты ендеу теориясы: еске TYcipy жене умы ту
Постман мен Старк (1969) умыту - интерференцияньщ емес, 
тежеудщ
нэти- 
жесi екенш айтады. Окыту эксперименттерiне катыскан адамдар eздерiне к е т т -
рек кажет болуы мYмкiн деген акпаратты бeлсeндi жадта сактап калады. Алдымен 
А тiзiмiн, сосын Б тiзiмiн жаттагандар А тiзiмiндe кездесетш сездерге катысты 
жауаптарын тежеп отырган. Мундай тежелу зерттеуге катысушылар Б тiзiмiн жат- 
тап болганга дешн, тiптi одан кeйiн де бiраз уакыт бойы жалгаса бермек. Окушы- 
ларга А тiзiмiндeгi сездeрдi еске тYсiругe емес, баска сездер арасынан танып бiлугe 
тапсырма берген кезде умыту орын ала бeрмeйтiнiн рeтробeлсeндi интерференция 
парадигмасы керсетш отыр.
Тульвинг (1974) «еске тYсiру бeлгiсi дурыс бeрiлмeсe, 
ацпаратца цол жеткгзе
алмау
нэтижеинде умыту орын алады» деп есептейдг Жадтагы акпарат ешпeйдi, ол 
баска акпараттармен араласып, жойылады. Жадтагы iз еш езгeрiссiз калганымен, оган 
кол жетшзу мумкш емес. Акпаратты еске туару езгeрiссiз калган iз бен кажeттiнi 
еске тYсiру белпсше байланысты. Сiз бала кeздeгi ушщздщ телефон немiрiн еске ту- 
« р е алмауыныз мYмкiн. Оны мулдем умытып калуыцыз да ыктимал. О здщ жадыцыз 
баска акпаратка толы, ейткeнi казiргi сiздi коршаган орта бала кезщ зден мYлдeм бе­
лек жэне «зд щ е с к Yйiнiз, ондагы телефон немiрi, кершiлeрiнiз туралы акпараттар 
онда жок. 
Белг1ге цатысты умыту
кагидасы адамдар затты еске тYсiрудeн герi, кер- 
ген кезде жаксы нэтиже керсeтeдi деген ортак пiкiрмeн сэйкес келедг Бeлгiгe байла- 
ныстылык кагидасына сай, адамдардын керген кезде жаксы нэтиже керсeтуi мундай 
тест кeзiндe олардын еске тYсiруiнe кемектесетш бeлгiлeрдiн болуына байланысты. 
Ал еске тYсiру кезшде олар тек ез бiлiмдeрiнe гана CYЙeнeдi.
Интерференцияга катысты жYргiзiлгeн баска да зерттеулер бiр гана танымдык 
сызба кеп жагдайга катысты катар колданылган кезде интерференция (мысалы, адам­
дар элeмeнттeрдi шатастырып алады) орын алады деп eсeптeйдi (Thorndyke & Hayes- 
Roth, 1979; Underwood, 1983). Интерференция теориясы элi де умытуды зерттеуге 
кажетп манызды деректермен камтамасыз етш кeлeдi (Brown, Neath, & Chater, 2007; 
Oberauer & Lewandowsky, 2008).
Аппарат ецдеу
Акпарат ендеу кезкарасы тургысынан карасак, 
интерференция
дeгeнiмiз - белсендь 
лiктiн жад желшерше таралуына бегет болу процeсi (Anderson, 1990). Адамдар жад­
тагы акпараттарга кол ж етш зпй келген кезде тYрлi себептерге байланысты белсен- 
дiлiк процес токтап калатын сэттер болады. Белсендшктщ осылайша Yзiлуiн элi де 
толык тYсiнe коймаганымызбен, тYрлi теориялар мен зерттеулер оны интерференция- 
мен байланыстырады.
Курылымнын бeлсeндiлiгiнe эсер ететш бiрiншi фактор ретшде 
бастапцы код-
тау кушт (strength o f original encoding)
айтамыз. ¥дайы кайталаулар мен жeтiлдiру- 
лер аркылы басынан бастап жаксы кодталган акпарат алу онай.
Екiншi факторга бeлсeндiлiк таралатын бiркатар 
балама желыер жолын
(alternative network paths)
жаткызуга болады (Anderson, 1990). Б£р жолдан геру кеп 
жол аркылы алуга болатын акпарат есте жаксы сакталады. Мысалы, мен Фрида тэ- 
тeнiн тотыкусынын атын (Т. мырза) есте сактагым келсе, оны тYрлi бeлгiлeрмeн бай- 
ланыстыра аламын. Мысалы, досым Томас мырза канатын жайганда, онын 
Т
эрпiнe 
уксайтыны жэне онын ауыз жаппауы мeнiн китыгыма тиeтiнi жэне т.б. Сондыктан

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: