Шортанбай – айтыскер, ақын, әдебиетіміздегі “Зар заман” деп аталатын кезеңнің ірі өкілдерінің бірі. Шортанбай дүниеге келген жер: 1818 жылы қазіргі Оңтүстік Қазақстан облысы, Түркістан ауданының Қаратау бойында “Шортанбайдың үш зары бар. Олар: “Зар заман”, “Бала зар”, “Өлер зар”. Осы үш зарда да халықтың басына түскен зарды, заманының зарын айтқан” – деп айтқан: Сәбит Мұқанов. Шортанбайдың өз заманының сипатын ашық байқататын өлең- толғаулары: ·“Зар заман” ·“Заман қайтіп оңалсын?” ·“Опасыз жалған” ·“Ақырғы сөз” ·“Өзі туралы” Шортанбай елді шақырды: Бірлікке Елін-жерін, тілін, дінін, салт-дәстүрін сақтап қалуға Шортанбай неден шошынған?- жердің талан-таражға түсуі себепті халық дәстүріненайырыла бастауынан, ата-ананы, үлкенді сыйлау азайюынан Шортанбай ақынның тарихи оқиғаға құрылған дастаны: “Ақжолтай батыр” Шортанбай ақын “Ақжолтай батыр” атты дастанында баяндаған оқиға: Ағыбай батыр мен оларды соңынан ерткен Кене ханның әрекеттері Шортанбай айтысқан ақындар: Орынбай, Шөже Шөже ақын Шортанбайды қалай бағалаған: “Басқа ақын тап өзіңдей ірі ме еді, ел сыйлаған пірім едің” Шортанбай ақынның басылып шыққан өлеңдер жинағы: 1890 жылы, 1911 жылы Қазан қаласында басылған “Бала зары” жинағы Шортанбай ақынның өлең-толғаулары енген жинақтар: “Қазақтың ескі әдебиет нұсқалары” “Айтыс” “Бес ғасыр жырлайды” “Ай, заман-ай, заман-ай” “Жеті ғасыр жырлайды” Қазандағы татар баспасынан 1880 жылы шыққан жинақ-Бала зары; Ақын жақсы мен жаман туралы ой қозғайды; Ақындық жолға ерте түскен-Шортанбай; Тілге шешен,сөзге жүйрік ақын-Шортанбай;
