Бағдарламасы студенттері үшін шымкент, 2023 2

59 
1883 жылы С. Аррениустың электролиттік диссоциация теориясы бірінші ғылыми 
негізде тұжырымдалған ерітінділер болды. Бұл теория бойынша ерітінділердегі заттардың 
иондарға ыдырауы электролиттік диссоциация деп аталады. 
Арреннус теориясы бойынша: 
Қышқылдар дегеніміз - құрамында сутегі бар заттар, диссоциацияланғанда 
- сутегі және аннонға диссоциацияланады, ал негіздер дегеніміз құрамында гидрокисл 
топтары бар заттар, диссоциацияда гидроксил ион және катионға диссоциацияланды. 
Нейтролизация процесі деп Н+ мен ОН иондарының қосылуы реакциясы 
нәтижесінде су түзілуін айтамыз. Тұздар дегеніміз катион және анион түзіп 
диссоциацияланатын қосылыстар. 
Диссоциациялану нәтижесінде жүйеде уақыт өтуіне қарамай иондардың тепе - 
теңдік концентрациясы орнайды. 
СН3СООН ↔ Н+ + СН3СОО- 
Ол заттар әсерлу заңы бойынша диссоциациялану конетантасы деген шамамен 
өрнектейді. 
 




;
3
3
3
COOH
CH
COO
CN
H
K
COOH
CH
















AL
H
(1) 
- иондардың т.т концентрациясы 
[НАС] - диссоциацияланбаған моллекула концентрациясы моль/л. 
Сол сияқты NН4ОН NН+4 + ОН 
 
 


OH
NH
OH
NH
K
OH
NH
4
4
4


(2) 
жалпы түрде, 
  
 
AH
A
H
K
CHA



(3) 
  


BOH
OH
B
K
CBOH



(4) 
(3) және (4) -гі [H+] = [A-] және [H+]=[OH-] , яғни 1 моль қышқылдан (негізден) 
бірдей мөлшерде (+) және (-) иондар диссоциацияланбаған молекулалардың т.т. 
концентрациясы. 
[АН] = СНА - [н+], [ВОН] = СВОН - [ОН-] 
бүдан [Н+ ] ← СНА және [ОН-] ← СВОН, онда 
КСНА = [Н+]2 / СНА КСВОН = [ОН-]2 / СВОН 
 
AH
CHA
C
K
H
*










YA
CYA
C
pK
pH
lg
2
1
2
1
 
BOH
BOH
C
K
OH
*










BON
CBON
C
pK
pOH
lg
2
1
2
1

60 
(3), (4) теңдеулердегі КСНА және КСВОН - еріткіш табиғаттың электролит 
табиғатына, Т - ға тәуелді **, бірақ электролит концентрациясына тәуелді болмайды, ал α- 
диссоциациялану дәрежесі болса ол концентрацияга тәуелді болып, 
α - иондағы ыд.мол.саны / электр.мал-ң бастап саны 
α = [А-] / СНА немесе α = [ОН-] / СВОN 
егер (3) теңдеуге иондардың т.т. концентрациясының мәнін қойсақ [Н+] = [А-]= сα
және диссоциацияланбаған мол. саны с-сα = с(1 - α). 
Кс = сα2 / (1 – α) 
оставальдтың сұиылту заңы. α - ның өте аз мәндерінде 
1 – α = 1 деп α =
c
c
K
/
, яғни α - ның с*ға тәуелділігін көреміз. Сонымен қатар 
α - еріткіш табиғатына, электролит табиғатына және Т - ға да тәуелді болады. 
Я. Вант - Гофф, π = сRТ бойынша есептелген осмостық қысымнан, электролиттер 
үшін есептелген осмос қысымы і - есе көп екендігін анықтады, яғни π = іСКТ Вант - 
Гофф теңдігі. 
і - изотондық коэффицинеті, і > 1. 
Электролит диссоциацциясланғанда иондардың концентрациясы қанша есе 
өсетіндігін көрсетеді. Егер конценьтрациясы с моль/л электролиттің диссоциацяилау 
дәредесі α - болса, диссоциациялауда оның молекуласы V - ион түзеді. 
і = 1 я. бөлшек саны = (с – сα) + 
2
с
= 1 + α (V + 1) 
с (α = 0) с(α = 0) 
α = 1 болса і = 1 электролит емес ерітінділер α = 1 (толығымен диссиоцияланады) і 
= V , егер V = 2 болса і = 1+2. 
Электролит ерітінділерінде бөлешк кобейген сайын ∆Т қайнайды және Е қату 
мәндеріне өзгеріс ендіреді, концентрация өзгермеген күнде де. 
∆Тқайн. = Кэб mВ*і, 
∆Тқату. = Кқат * mВ * І, 
m3 = Кқат * wb1000 / ∆ Кқат*WA 
WA - еріткіш массасы 
Wβ - еріген зат 
Арениустың электролит диссоциация теориясы - элсіз электролиттер теориясын өте 
маңызды зор болуы бірақ күшті элеттролиттер теориясындағы көптеген сүрақтарға толық 
жауап бере алмады. 
Электролиттердің иондарға диссациациялануын түсіндірме алмады. 
Еріткіштің ролу (диссоциациялануда) қарастырылмады. 
Қышқыл, негізгі анықтамалары кейбір жағдайдао үшін дұрыс келмеді. (көптеген 
органдан қосылыстар фенобарбитал, сульфамаидилн диссоциациялануда Н+ бөлінбейді, 
бірақ қышқылдық қасиет көрсетеді. (Амидопирин, антипирин, тримитиламин қүрамында 
ОН- жоқ, бірақ негіздік қасиет көрсетеді. 
Иондардың еріткішпен (байланысын) әсерін қарастырмады, яғни (иондардың) 
сутегі ионының сольваты күйін қарастырмады, ерітіндіде Н3О+ ионы түрінде болады. 

61 
Көптеген заттар суда нейтрал күйде болып, мүз түріндегі НАС - да негіздік, ал 
сүйық аммиакта қышқылдық қасиет көрсетеді, яғни бқл иондар тек мезханикалық түрде 
таралмай еріткіш пен ерігін заттар арасында жерлесу болып, ол еріткіш табиғатымен 
байланысты болады. 
Күшті электролиттердің ерітіндідегі болмысын түсіндіре алмады. 

жүктеу/скачать 4,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: