§ 140. Жақсыз сөйлем
Белгілі жақта айтылған бастауышы болмай, сөйлемнің баян-
дауышының морфологиялық тұлғасына қарап, бастауыштың қай
жақтағы сөз екенін тауып алуға болмайтын жай сөйлемнің түрін ж а қ с
ы з с ө й л е м дейді.
Жақсыз сөйлемдердің баяндауыштары әрқашан күрделі түрде
айтылады.
1)
Қалай
күн көру керек?
(С. М.)
2)
Оған жету үшін теңіз үстімен көп күндер
жүзу керек.
Жақсыз сөйлемдердің баяндауыштары, негізінде, мынадай жолдармен
жасалады.
1) Күрделі баяндауыштың бірінші сөзі тұйық райлы етістік болады да,
көмекші ретінде
керек
сөзі колданылады.
1)
Дереу
қайтару керек.
(Ғ. М.)
2)
Теңіз қызметі ауыр, көп нәрселерді
үйрену
керек.
(Л. Қ.)
2. Барыс жалғаулы тұйық райлы етістіктен кейін
бол
етістігі ашық райдың
III
жағында айтылады.
1)
Жақсы мамандардың бос
отыруына болмайды.
(«Қ. Мұғ.»)
2)
Онан соң
тып-тыныш
қайтуға болады.
(Л. Л.)
3. Барыс септік жалғауы жалғанған тұйық райлы етістіктен кейін
тура,
келеді (келер, келмес, келмеді)
деген сөз тізбектері тіркесіп айтылады.
1)
Волькаға оны қайталауға
тура келді
. (Л. Л.)
2)
Қазір амалсыздан
осылай істеуге
тура келед
і. (Ғ. М.)
4. Барыс жалғаулы тұйық райлы етістіктен кейін
рұқсат, мүм кін
сөздері
және
бол
етістігінің көсемше тұлғасы келіп, оларға
ма, ме
сұраулық шылау-
лар тіркесіп айтылады.
1)
Бастауға
Достарыңызбен бөлісу: 
