9
сыртқы тұлғалық көрінісін түрлендіріп тұрған
а, ә, о, ө, ұ, ү
дауысты
дыбыстарының сапасы. Өйткені бұл сөздердегі өзге дауыссыз дыбыстар
бірдей. Сондықтан бұл дыбыстардың фонемалық сапасы бар. Ал сөз
соңындағы
л
,
р
дауыссыз дыбыстары бірінде жуан, екіншілерінде жіңішке
айтылып тұр. Бірақ ол дауыссыз дыбыстардың не жуан, не жіңішке
айтылуының сөз мағынасын түрлендіруге қатысы болып тұрған жоқ. Қазақ
тіліндегі дауыссыз дыбыстардың бірде жуан, бірде жіңішке болып айтылуы
— дауыссыз дыбыстардың сапасы емес, дауысты дыбыстардың жуан,
жіңішкелік сапасына байланысты акустикалық өң. Ал
у, ру, ару, қару
деген
сөздерде сөз басына қосылған әр бір жаңа дыбыс - сөз мағынасын өзгертіп
тұрған фонемалар.
§ 4. Дыбыстау мүшелері, олардың дыбыс
шығарудағы қызметі
Сөйлеу тілінің дыбыстары қалай болса солай ретсіз, кездейсоқ жасала
бермейді. Тіл дыбыстарының әрқайсысының жасалу жолы, белгілі тәртібі бар.
Бір-бірінен айтылуы, жасалуы жағынан айырмашылығы бар тіл дыбыстары
(фонемалар) белгілі дыбыстаушы мүшелердің қызметі арқылы шығады.
Тіл дыбыстарын жасаудағы дыбыстау мүшелерінің қызметі а р т и
к у л я ц и я деп аталады. Әр халықтың өзіне тән қалыптасқан
Достарыңызбен бөлісу: 
