ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02. 03- 2009 Басылым №1

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 35-сі 
 
көк тамырында қанның жинақталуы, бас ми
 
 
 
 
 
 
мен
өкпенің
ісінуі,
ми
қарыншағының
 
 
 
 
 
ликворға
толуы, орталық нерв жүйесінің
 
 
 
 
 
қызметтерін бұзу арқылы ауруды тудырады. 
Бастапқыда компенсация ретінде дем
 
 
 
 
алысы
жиілейді,
жүректің
қызметі
 
 
 
 
жоғарылайды. Ауру мал қызарады, терлейді.
 
 
 
 
 
Мал
тұншығудан,
немесе
жүрек-қан
 
 
 
 
тамырларының
қызметтерінің
 
 
жеткіліксіздігінен өліп кетуі мүмкін. 
Клиникалық белгілері. Аурудың барысы
 
 
 
 
жіті
түрде. Бастапқыда ауру мал қозып,
 
 
 
 
 
 
тынышсызданады.
Көзінің
қарашығы
 
 
 
үлкейген, шөлдегіш, терлегіш келеді. Дене
 
 
 
 
 
қызуы
көтерілген, дем алысы жиі, жүрек
 
 
 
 
 
 
түрткісі
қатты,
екінші
сазы
да
қатты
 
 
 
 
 
 
естіледі.
Рефлекстер,
сыртқы
ортаның
 
 
 
 
әсерлеріне реакция жоқ. Кілегей қабықтары
 
 
 
 
 
көгерген. Мойын көк тамыры қанға толып,
 
 
 
 
 
 
білеуленген,
өкпе
ісінген.
Комалық
 
 
 
 
жағдайда ауру мал өліп кетуі мүмкін. 
Ауруды
анықтау
үшін
анамнез,
 
 
 
 
клиникалық
белгілеріне
сүйене
отырып
 
 
 
 
жіті
түрде
жүретін
індетті
аурулардан,
 
 
 
 
 
уланулардан ажырата білу керек. 
Емдеу.
Аурудың
себептерін
анықтап,
 
 
 
 
оны жою. Жиі-жиі суғару, суға шомылдыру,
 
 
 
 
 
 
суық
клизма
коюға
болады.
Венаға
 
 
 
 
 
глюкозаға кофеин қосып жібереді. Оймақгүл
 
 
 
 
 
тұнбасын,
кордиамин,
лобелин
 
 
 
ертінділерін қолданады. 
Өкпе
ісінгенде
(оны
ылғалды
қырыл
 
 
 
 
 
арқылы
анықтайды)
қан
ағызуға
болады.
 
 
 
 
 
Артынан
венаға
хлорлы
кальций
 
 
 
 
ертіндісін жібереді. 
Сақтандыру.
Малдарды
дұрыс
 
 
 
тасымалдау тәртібін сақтау керек. Қапырық
 
 
 
 
 
жерлерде желдеткішті дұрыс пайдалану,
 
 
 
 
ішетін
таза
сумен
қамтамасыз
ету
 
 
 
 
 
шараларын қадағалайды.   

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 36-сі 
 
Ми қарыншақтарына сұйықтың жиналуы –
 
 
 
   
Гидроцефалия
–
Оглум
–
ми
 
 
 
 
 
қарыншақтарында ликвордың жиналып, ми
 
 
 
 
құрлысының
семуімен
сипатталатын,
 
 
 
жылқыларда жиі кезедесетін созылмалы
 
 
 
 
ауру. 
Себептері.
Көбінесе
басқа
аурулар
 
 
 
 
асқынғанда
байқалады.
Мидағы
нерв
 
 
 
 
торшаларын
қоршайтын
невроглиалды
 
 
 
тіндер өсіп, ми сұйығы жүретін түтікшелерді
 
 
 
 
 
 
қысады. Ликвордың қайта қайтуына кедергі
 
 
 
 
 
жасайды. Сондай-ақ әртүрлі жарақаттар, күн
 
 
 
 
 
тию,
ыстықтық
аурудың
себептеріне
 
 
 
 
жатады. 
Клиникалық
белгілері. Ауру мал тез
 
 
 
 
 
шаршағыш келеді. Рефлекстері төмен, ессіз
 
 
 
 
 
терең ұйқыға кеткені байқалады. Алынған
 
 
 
 
 
азық ұзақ уақыт аузында қалады. Ауру мал
 
 
 
 
 
 
 
алдыңғы аяқтарын айқастырып қойғанда сол
 
 
 
 
 
қалпында тұра береді. 
Емдеу
айтарлықтай
нәтиже
бермейді.
 
 
 
 
Сондықтан ондай ауру малды уақытында
 
 
 
 
 
шығысқа
шығарып
тастаған
жөн.
Уақытша
 
 
 
 
 
малды
ұстай
тұру
үшін
жүрек
жұмысын
 
 
 
 
 
 
жақсартатын дәрілерді: глюкоза, хлорлы
 
 
 
 
кальций; зәр айдайтын дәрілерді ұсынуға
 
 
 
 
 
болады. 
2.Организмге стимуляциялық функциясы
 
 
 
(Стресс, оның синдромдары) 
Стресс,
оның
синдромдары
(Stress
–
 
 
 
 
 
ағылшынша - күш салу, зорлау) – организмге
   
 
 
   
 
аса
бір
ерекше
тітіркендіргіштің-
 
 
 
 
стрессорлардың
әсерінен
ондағы
 
 
 
бейімделу процесі ретінде гуморальды,
 
 
 
 
неврогенді
өзгеру
комплексінің
пайда
 
 
 
 
болуы. 
Бұл ұғымды 1936 жылы Канаданың ғалымы
 
 
 
 
 
 
Г.Селье еңгізген. 
Стрессорлық
жағдай
бірқатар
 
 
 
клиникалық,
морфологиялық,
 
 
гематологиялық
өзгерістермен
 
 

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 37-сі 
 
сипатталады.
Онда
болатын
негізгі
 
 
 
 
өзгерістер:
малдың
халінің
нашарлауы,
 
 
 
 
әлсіреуі,
тершеңдік,
дене
қызуының
 
 
 
 
төмендеуі, қан қысымының жоғарлауы, бұлшық
 
 
 
 
 
еттерінің жирылуының нашарлауы; жүрек, ми,
 
 
 
 
 
қан
тамырлары,
ас
қорыту
жүйелерінің
 
 
 
 
 
қызметтерінің
бұзылуы;
тимус,
көкбауыр,
 
 
 
 
лимфа бездерінің өлі еттенуі; асқазан мен
 
 
 
 
 
 
ішектердің
кілегей
қабықтарының
 
 
 
қанталауы;
қандағы
эозинофилдер
мен
 
 
 
 
лимфоциттердің,
бүйрек
бездері
мен
 
 
 
 
гипоталамустың
гормондарының
азаюы
 
 
 
байқалады. 
Аса бір ерекше, күшті тітіркендіргіштің
 
 
 
 
 
әсерінен
организмдегі
гомеостаз
–
 
 
 
 
тұрақтылық процесі өзгереді. Ол өзгерістің
 
 
 
 
 
ұзақтығы мен тереңдігі стрессордың күшіне
 
 
 
 
 
байланысты. 
Организмге стресстер әсер еткенде
 
 
 
 
онда жалпы адаптациялық синдром пайда
 
 
 
 
 
болады (ЖАС). Оны 3 сатыға бөлуге болады: 
1. Қамдану
сатысы
2
күнге
созылуы
 
 
 
 
 
мүмкін. Ол үшін организмдегі глюкоза
 
 
 
 
 
мен
гликогеннің
ыдырауынан
 
 
 
туындайтын
энергия
қоры
 
 
 
пайдаланылады. Орталық нерв жүйесі,
 
 
 
 
эндокрин
механизмі, симпатикалық
 
 
 
жүйе белсенді түрде болып, жүректің,
 
 
 
 
 
қан тамырларының, бүйрек бездерінің
 
 
 
 
(катехоламиндер,
адреналин,
 
 
норадреналин
босап
гликогенді
 
 
 
пайдаланады)
жұмыстарын
 
 
жақсартады. Гипофиздің гормондары
 
 
 
бөлініп, қандағы глюкозаның деңгейін
 
 
 
 
арттырады. Бұл сатыда организмдегі
 
 
 
 
өзгерістерді
физиологиялық
 
 
қалыптылыққа келтіруге болады. 
2. Резистенттік-адаптациялық сатысы
 
 
бірнеше жұмаға созылады. Жүйке жүйесі
 
 
 
 
 
мен гуморалды реакция; клиникалық,
 
 
 
 
биохимиялық
көрсеткіштер
 
 

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 38-сі 
 
қалыптасады.
Организмнің
 
 
стрессорға
қарсы
тұру
қабілеті
 
 
 
 
қалыпты
жағдайдағыдан
жоғары.
Ол
 
 
 
 
организмнің
резистенттілігіне
 
 
байланысты. 
3. Әлсіреу, қалжырау, жүдеу сатысы күшті
 
 
 
 
 
стрессор
ұзақ
уақыт
әсер
еткенде
 
 
 
 
 
болады. Стресстің негізгі белгілері
 
 
 
 
анық білінеді. Мал өлім-жітімге ұшырауы
 
 
 
 
 
да мүмкін. 
Стресстің бұл келтірілген сатыларын
 
 
 
 
тек үлгі ретінде пайдалануға болады. Ал
 
 
 
 
 
 
нақтылы
организмнің
резистенттілігіне,
 
 
 
стрессордың
күшіне
байланысты,
әрбір
 
 
 
 
шаруашылықтарда әртүрлі болып кездесуі
 
 
 
 
сөзсіз. 
Жалпы
стресстің
біртұтас
алынған
 
 
 
 
жіктелуі
жоқ.
Малдәрігерлерінің
 
 
 
тәжірибесінде
оның
себептеріне
 
 
 
байланысты
жіктеуді
қолданған
дұрыс
 
 
 
 
сияқты.
Ол
бойынша:
 
 
 
транспортты-тасымалдау; технологиялық
 
 
–
малды
күтіп-бағу;
ауырсынғандық;
ауа
 
 
 
 
 
райына
байланысты;
вакцина
жасауға
 
 
 
 
байланысты; температураға байланысты;
 
 
 
малдың
қозғалмай,
бір
орнында
тұрып
 
 
 
 
 
қалуына
байланысты;
жылқы,
ит,
 
 
 
 
маймылдарда
көңіл-күйге (эмоционалды)
 
 
 
байланысты
т.б.
түрлерін
ажыратуға
 
 
 
 
болады. 
1.
Транспорттық-тасымалдау стрессі.
 
 
Малдарды
тасымалдау
кезіндегі
 
 
 
ережелерді
бұзудан
болатын
стресс.
 
 
 
 
Бірнеше
стрессорлар
әсер
етеді:
мал
 
 
 
 
 
таситын
көлікті
дұрыс
дайындамау;
 
 
 
 
жаңадан
әкелінген
малдарды
бірінші
 
 
 
 
күндері
дұрыс
күтпеу;
ауа
райының,
 
 
 
 
 
температураның
өзгеруі;
т.б.
қосымша
 
 
 
 
әсерлер ретінде көп малды тығыз күйінде
 
 
 
 
 
 
тасымалдау. Мұндай стресс асыл тұқымды,
 
 
 
 
 
буаз
малдарда,
бұзауларда
кездеседі.
 
 
 
 

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 39-сі 
 
Малдарды ыстық күні, ауаның ылғалдылығы
 
 
 
 
 
жоғары
болғанда
тасымалдағанда
жиі
 
 
 
 
кездеседі. Су уақытында берілмей, рацион
 
 
 
 
 
дұрыс болмағанда, әсіресе онда: кальций,
 
 
 
 
 
магний
аз,
калий
көп
болғанда;
арық
 
 
 
 
 
 
малдарды
тасымалдағанда;
бұзауларды
 
 
 
стресске
қарсы
дәрі
беріп
 
 
 
 
дайындамағанда да пайда болады. 
Организмнің
резистенттілігі
 
 
нашарлап
бұзаулар
өкпе,
ас
қорыту
 
 
 
 
 
жүйесінің ауруларына шалдыққыш келеді. 
Емі.
Шаруашылықта
ұйымдастыру,
 
 
 
санитарлық мәселелерді
дұрыстап шешу
 
 
 
 
керек. 
Организмнің табиғи резистенттілігін
 
 
 
арттыратын, қозу процесін төмендететін
 
 
 
 
дәрілерді
қолданады
(димедрол,
 
 
 
хлоралгидрат,
валериана
тұнбасы).
 
 
 
Нейролептиктер
ретінде
аминазин,
 
 
 
стресснил жақсы әсер етеді. Бұзауларға
 
 
 
 
 
еттің ішіне тасымалдауға дейін 30-40 минут
 
 
 
 
 
 
қалғанда,
тасымалдау
қашықтығына
 
 
 
байланысты,
аминазинді
0,5-2
мг/кг;
 
 
 
 
стресснилді 1-2 мг/кг мөлшерінде жібереді.
 
 
 
 
 
Егер
бұл
дәрілерді
ауыз
қуысы
арқылы
 
 
 
 
 
 
берсе, онда мөлшерін 2-2,5 есе өсіреді. 
Малдың
резистенттілік
қабілетін
 
 
 
жоғарлату
үшін
элеутерококктың
 
 
 
сығындысын тасымалдауға дейін және одан
 
 
 
 
 
кейін сүтке араластырып күніне 1 рет 10-14
 
 
 
   
 
 
күндей, 0,1 мл/кг мөлшерінде беруге болады. 
Энергияны толықтыру үшін бұзауларға 2,5
 
 
 
 
 
г/кг
мөлшерінде
глюкоза
ертіндісін
 
 
 
 
ішкізеді. А, Д2, Е витаминдерін жіберуге
 
 
 
 
 
 
болады. 
Стресске
қарсы
ТВАГ
(транквизин,
 
 
 
 
витамин, аминазин, глюкоза) және АнВАГ
 
 
 
 
 
(антибиотик, витамин, аминазин, глюкоза)
 
 
 
 
препараттары
бар.
Бұл
препараттарды
 
 
 
 
ауруды емдеу
және олардан
сақтандыру
 
 
 
 
 

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 40-сі 
 
ретінде
арнайы
нұсқаулар
бойынша
 
 
 
 
қолданады. 
Стресстің
белгілеріне
қарсы
күрес:
 
 
 
 
венаға
кальций
хлоридін, күкірт қышқыл
 
 
 
 
 
магнийді, глюкозаға кофеин қосып, оймақ
 
 
 
 
 
гүл, кордиамин, лобелин препараттарын
 
 
 
 
жібереді. 
Өкпе
ісінгенде
қан
ағызып,
венаға
 
 
 
 
 
хлорлы кальций ертіндісін құяды. 
2. Технологиялық
стресс.
Малдарды
 
 
 
күтіп-бағуда
жіберілетін
 
 
кемшіліктерден туындайтын стресс.
 
 
 
Оған жататындар: 
▪ малдардың жиі-жиі орнын ауыстырып,
 
 
 
 
жиі-жиі жаңа топтарға бөлу; 
▪ төлдерді енелерінен ерте айыру; 
▪ малдарды байлап, қозғалыссыз ұстау –
 
 
 
   
адинамия; 
▪ кенеттен
жаңа
күту
әдістеріне
 
 
 
 
ауыстыру. 
Көбінесе
стресс
бірнеше
факторлар
 
 
 
 
қатарынан
әсер
еткенде
пайда болады.
 
 
 
 
 
Ауру
малдардың
өнімі
азаяды,
өнімінің
 
 
 
 
 
сапасы
төмендейді.
Өсіп-өнуден
қалады.
 
 
 
 
Клиникалық белгілері, әсіресе шошқаларда,
 
 
 
 
қамдану сатысында-ақ біліне бастайды. 
Ауруды емдеу әдістері алдыңғы ауруды
 
 
 
 
 
емдеу
әдістеріндей. Әсіресе сақтандыру
 
 
 
 
шараларына көп көңіл бөлген жөн. 
3. Эмоционалды стресс. Малдарға қатты
 
 
 
 
 
ауырту
арқылы
әсер
еткенде,
олардың
 
 
 
 
 
көңіл-күйінің
өзгеруімен
сипатталатын
 
 
 
стресс. 
Нерв
жүйесі
тез
қозатын
спорт
 
 
 
 
 
аттарының, декоративті иттердің, зоопарк
 
 
 
 
және
цирк
малдарының
арасында
 
 
 
 
кездеседі. 
Дайындықсыз, дұрыс ұйымдастырылмаған
 
 
 
малдәрігерлік
істер:
қан
алу,
 
 
 
 
мүйізсіздендіру, пішу, өлшеу, косметикалық
 
 
 
 

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 41-сі 
 
операциялар (құлаққа, құйрыққа т.б.) жасау
 
 
 
 
 
стресс жағдайын туғызуы мүмкін. 
Стресс жіті түрде тез өтеді. Болжамы
 
 
 
 
 
 
нәтижелі.
5-10
күнде
ауру
мал
қалыпты
 
 
 
 
 
 
жағдайына
келеді.
Емдеу
әдістері
 
 
 
 
жоғарыдағыдай. Ауырсынуға қарсы аромпун
 
 
 
 
–
хилозин
препаратын
2
%-ды
ертінді
 
 
 
 
 
 
түрінде 0,25-0,5 мл 100 кг салмағына есептеп,
 
 
 
 
 
 
 
еттің ішіне жіберуге болады. 
Сақтандыру шаралары: 
▪ аттарды,
иттерді,
цирк
малдарын
 
 
 
 
дұрыс тренингке үйрету; 
▪ малдәрігерлік
жұмыстарды
жақсы
 
 
 
дайындап, дұрыс жүргізу; 
▪ малдарды
үйрету
тобына
аларда,
 
 
 
 
олардың жоғарғы нерв жүйесінің түрін
 
 
 
 
 
еске алу керек. 
 
                                             № 4-5- ші дәріс 
Тақырыбы:
Жарақаттар
және
 
 
 
жарақаттану
кезіндегі
алғашқы
 
 
 
ветеринариялық көмек 
 
Малға жақындау және фикцациялау – 
белгілі ережелерге  сүйенуді талап етеді. 
Ірі қара малына артқы жағынан немесе 
жанынан жақындайды. Асау малдарды мұрын 
қысқышын қолдану арқылы фиксциялайды. 
Жылқыға алдыңғы жағынан немесе абайлап 
алдыңғы жағынан жақындайды. Шошқаларды 
құлағынан ұстап, бағанаға байлайды, 
сонымен қатар арнайы қысқыштарды 
қолдануға болады.  
Жануарлармен  жұмыс істеудің негізгі 
ережелері: 
Жануарларға
операция
жасағанда,
 
 
 
инъекция
енгізгенде,
 
 
қансыздандырғанда,
фистулалар
мен
 
 
 
датчиктер орнатқанда ауырсыну болмау
 
 
 
 
үшін, жергілікті жансыздандырғыш немесе
 
 
 
 
жалпы  есірткі заттар пайдалану керек. 

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 42-сі 
 
Бекіту
әдістері​. Ұсақ
жануарларды
 
 
 
 
бекіту үшін
жәшіктер пайдаланады. Оның
 
 
 
 
 
үлкендігі
жануардың
көлеміне
сәйкес
 
 
 
 
болады. Жануарларды қолмен ұстауға да
 
 
 
 
 
болады.
Қояндармен
теңіз
шошқаларын
 
 
 
 
көмекші үстелдің үстінде, тізесінде немесе
 
 
 
 
 
қолында жұмыс
істеуге ыңғайлы
қалыпта
 
 
 
 
 
ұстайды. ​Итті
тексерген кезде, қандай
 
 
 
 
 
 
жуас
ит болмасын
оған томаға
кигізу
 
 
 
 
 
 
қажет, егер олар
жоқ болса,
онда иттің
 
 
 
 
 
 
 
жағын жіңішке жіппен
буып,
түйіннің
ұшын
 
 
 
 
 
 
желкенің  мойнынан  байлау керек. 
1. Наркоз. 
Наркоз
деп
орталық
невр
системасын
 
 
 
 
 
уақытша әлсіретуді айтамыз, мұнда өмірге
 
 
 
 
 
өте
манызды- тыныс және
қан
айналыс
 
 
 
 
 
 
әрекеттері сақталады, сыртқы эсерді сезу,
 
 
 
 
 
аурулық рефлекстік сезім
толық
жойлып,
 
 
 
 
 
скелет  мускулдары  босайды. 
Физикалық
қасиеттеріне
қарай,
 
 
 
наркоздық
заттар
ингаляциялық
(ұшқыш
 
 
 
 
заттар) және ингаляциялық емес (ұшпайтын
 
 
 
 
 
заттар) бөлінеді. 
Ингаляциялық наркоз
жануарлар мен
 
 
 
 
өсімдіктердің
барлық
клеткаларына
да
 
 
 
 
наркоздық әсер етеді.  
Ингаляциялық наркоздық заттар сұйық
 
 
 
 
және газ түрінде болады, олар дем алғанда
 
 
 
 
 
 
 
ауамен
бірге тез
өкпеге
енеді;
содан
 
 
 
 
 
 
кейін дереу қанға еніп, негізінен орталық
 
 
 
 
 
 
нерв
системасына әсер етіп,
мынадай
 
 
 
 
 
кезекпен әлсіретеді: әуелі мыйды, әсіресе
 
 
 
 
 
ең
алдымен оның
қабығын, содан кейін
 
 
 
 
 
 
жұлынды,
ең
соңынан
сопақша
мыйды
 
 
 
 
 
әлсіретеді.
(Хлороформ,
эфир, хлорэтил,
 
 
 
 
азот тотығы,) 
Ингаляциялық емес наркоздық заттар-
 
 
 
 
көбінесе каты заттар, ішшектен қанға баяу
 
 
 
 
 
 
енеді және организимнен де баяу шығады.
 
 
 
 
 
 
Сондықтан
олар
орталық
нерв
 
 
 
 
системасына
ұзақ
әсер
етеді.
 
 
 
 

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 43-сі 
 
(хлоралгидрат,уретан, 
нарколан,гексенал) 
Наркоздық заттардың емдік құндылығы-
 
 
 
 
олар
сопақша мыйды және оның
өмірлік
 
 
 
 
 
 
орталықтарын  бәрінен де аз  әлсіретеді. 
Наркоздың сатысы – 1. алғашқы сатысы
 
 
 
 
 
 
–аналгезия (мелшеу) 
2
сатысы-
қозу
-аурулық
сезімнің
 
 
 
 
 
 
жойылуы,
/мыйшықтың
паралич-
салдану
 
 
 
 
болуы/ және жоғарға сезімдердің бұзылуы
 
 
 
 
 
мый  қабығының әлсіреуімен  байланысты. 
3 сатысы- ұйықу- хирургиялық наркоз.
 
 
 
 
 
Хирургиялық
наркоздың
4
дәрежесі
бар.
 
 
 
 
 
Жұлынның параличі – салдану
қарапайым
 
 
 
 
 
рефлекторді
тоқтатып,
бұлшық
еттерің
 
 
 
 
/скелеттік мускулдарды/ босатады. 
Этилды алкоголь – alcohol aethylicus (Spiritus vini).  
Спирт қанға еніп
наркотикалық әсер
 
 
 
 
 
етеді, бірақ оның хлороформ немесе эфир
 
 
 
 
 
 
сыяқты ұшкыштық
қасиеті болмағандықтан
 
 
 
 
мұнда
наркоз
жәй
болады
және
ұзаққа
 
 
 
 
 
 
созылады. Алкоголь
көп берілсе
тыныс
 
 
 
 
 
және тамыр қозғағыш орталықты салдынуға
 
 
 
 
 
әкеледі. Наркоздан бұрын оның
әрекеті
 
 
 
 
 
басқа
ұшқыш
(наркотиктердікі)
есірткі
 
 
 
 
заттар
сыяқты
қозу
кезеңі
(сатысы)
 
 
 
 
 
болады.  
Спирттің аз
концентрациясы
ауызда
 
 
 
 
рефлекс
тудырады және қан арқылы қарын
 
 
 
 
 
 
мен
қарын асты безі
сөлдерінің
бөлініп
 
 
 
 
 
 
шығуын
күшейтіп,
тәбетті
арттырады.
 
 
 
 
Концентрация
күшті
болса
қарынның
 
 
 
 
кілегей қабығына тітіркендіргіш әсер етіп
 
 
 
 
 
сілтілі
сілекейдің
бөлініп
шығуың
 
 
 
 
күшейтеді, бұл ас қорытуды бұзып, қарын
 
 
 
 
 
 
қабынуы  пайда болуына себеп болады. 
Алкоголь
терінің
тиген
жерін
 
 
 
 
майсыздандырып және тығыздайды, ал тез
 
 
 
 
 
буланудың
нәтижесінде
салқындық
 
 
 
сезіледі. Тітіркенулер
клеткілердің суы
 
 
 
 
сығылып,
белоктарының
ұйуымен
 
 
 

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 44-сі 
 
түсіндіріледі. Микробтардың
белоктарын
 
 
 
ұйытып алкоголь
бактерияға қарсы әсер
 
 
 
 
 
етеді.
70
°
алкогольдің
жақсы
 
 
 
 
 
дезинфекциялау (залалсыздандыру) одан
 
 
 
гөрі
нашар концентрацияның тұтқыр әсері
 
 
 
 
 
болады,
70 ° спирт хируртың
қолын және
 
   
 
 
 
 
опреация жасайтын жерді баптап жууға
 
 
 
 
 
қолданылады. Дезинфекциялау, қабынуды
 
 
 
күшейту және
эксудаттарды тарту үшін
 
 
 
 
 
спирт сылау және компресс жасау түрінде
 
 
 
 
 
 
флегманаға, фурункулезге, панерицияға
 
 
 
және тағы басқа ауруларға
колданылады.
 
 
 
 
 
Ерітінділердің
проценттік
 
 
концентрациясың
келесі
формула
 
 
 
бойынша  анықтайды: 
  b 
Х= V  ---,  қай жерде 
 a 
Х-
стандартты
ертіндісіның
көлемі
(г,
 
 
 
 
 
немесе мл) 
a-
стандартты
ертіндісіның
нақтылы
 
 
 
 
концентрациясы, %. 
 b- қажетті    ертіндіның концентрациясы 
V- колданылатың спирт ерітіндісінің көлемі
 
 
 
 
 
(г.  немесе мл.) 
Мысалы:
1.96°спирт
ерітіндысынең
жаса
 
 
 
 
сыйырға
40° спирты
200 мл көлемінде ішіне
 
 
 
 
 
 
 
беруге.  
Х=  40х200: 96,  х= 83,3 мл 
Ертіндіні рецепт бойынша жасау үшін 83,3
 
 
 
 
 
 
мл 96°спирт ерітіндысың өлшеп оның ішіне 116,7
 
 
 
 
 
 
 
мл дистилді суды қосып, араластырып, 40°
 
 
 
 
 
 
спирт концентрацияны  даярлайды. 
  
Орталық нерв жүйесінін
тыныштатқыш
 
 
 
 
заттар. 
Бұл
топқа
орталық
нерв
жүйесіна
 
 
 
 
 
ұйықтатқыштар мен
тыныштатқыш заттар
 
 
 
 
жатады.  

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 45-сі 
 
1. Бромидтар (бром иондары) аса қозған
 
 
 
 
 
 
мыйдың қабығын қалпына келтіреді, сөйтіп
 
 
 
 
 
олар
қозу
және
тежелу
процестерін
 
 
 
 
 
тендестіреді. 
Бромидтарды
мына
жағдайларда
 
 
 
қолданылады:
1)
орталық
нерв
жүйесінін
 
 
 
 
 
қозған жағдайда 2) эпилепсия, эклапсия,
 
 
 
 
 
столбняк
болғанда 3) жыныстық қозу күшті
 
 
 
 
 
 
болған жағдайда. 4) ішек, қан тамырларың
 
 
 
 
 
 
бұлшық
еттерің
жиырлуың төмендетеді 5)
 
 
 
 
 
рефлекс қозуың төмендетеді. 
Препараттары: калий бромид, натрий
 
 
 
 
бромид,
бромкамфора,
валериана
 
 
 
тамырлары, валокормид№ 
2. Нейролептиктер  
Нейролептиктер
тыныштатқыш
 
 
 
заттарға
жатады.
Нейролептиктер
 
 
 
орталық
нерв
жүйесін
жабықтырады, ең
 
 
 
 
 
алдымен мыйға келетін рефлекстік сезім
 
 
 
 
 
әлсіретеді, бұлшық еттері босайды.  
Нейролептиктер
мына
жағдайларда
 
 
 
қолданылады:
оперицияға
пациенты
 
 
 
дайындағанда,
вагонға
және
машинаға
 
 
 
 
айдағанда, алыс  жолға дайындағанда.  
Препараттары:
аминазин,
пропазин,
 
 
 
этаперазин, трифтазин, метазин, ромпун. 
3. Транквилизаторлар 
Транквилизаторлар
және
 
 
атарактиктер-
тыныштатқыш
заттар
 
 
 
жатады.  
Транквилизаторлар
мына
 
 
жағдайларда
қолданылады:
оперицияға
 
 
 
пациенты
дайындағанда,
вагонға
және
 
 
 
 
машинаға
айдағанда,
алыс
жолға
 
 
 
 
дайындағанда.  
Препараттары: мепртан, амизил. 
Асептика
және
антисептика
туралы
 
 
 
 
ұғым. 
Операциялық
аймақты
дайындау.
 
 
 
 
Операция жасалатын аймақты жуып, жүнін,
 
 
 
 
 

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 46-сі 
 
қырып,
тазаланған
теріне
10%
йод
 
 
 
 
 
ерітіндісімен  сүртеді. 
Хирургтың қолын дайындау. Ең алдымен
 
 
 
 
 
қолдың
тырнағын
алып,
жылы
суда
 
 
 
 
 
сабындап
жуады.
Содан
кейін
әр
түрлі
 
 
 
 
 
 
зарарсыздандыруға
арналған
 
 
ерітіндімен
сүртеді. Мысалы: 2% спиртті
 
 
 
 
 
танин ерітіндісімен. 
Мал дәрігерлік тәжірибеде
жараларды
 
 
 
 
емдеу
үшін
көптеген
антисептикалық
 
 
 
 
заттар
қолданады:
антибиотик,
 
 
 
сульфаниламид,
нитрофуран
 
 
препараттары.
Бұл
препараттарды
 
 
 
қолдану
арқылы
жараға
инфекцияның
 
 
 
 
енуіне  жол  бермеуге болады. 
 
Қан құю. Ауру организмге қан құюдың маңызы: 
        а) орын толтыру қасиеті: 
▪ айналымдағы жалпы қанның мөлшерін
 
 
 
 
толықтыру; 
▪ оттегінің жетіспеушілігін жою; 
▪ эритроциттердің санын толықтыру. 
б) қуаттандырғыш, стимульдық қасиеті: 
▪ қанды
ондағы
қажетсіз
заттардан
 
 
 
 
тазарту; 
▪ торшалардағы ферменттердің жұмысын
 
 
 
реттеу; 
▪ зат алмасу процесін жақсарту; 
▪ бұзылған құбылыстардың орнына келуін
 
 
 
 
тездету. 
А.А.Богомольцтің
"коллоидоклазия"
 
 
теориясы бойынша көптеген ауруларда
 
 
 
 
колоидты-белоктардың
дисперциялық
 
 
қасиеттері нашарлайды. Олар біріге келе
 
 
 
 
 
үлкен моллекулалар түзеді де, олардың
 
 
 
 
 
денатуратталған
бөлшектері
қан
 
 
 
сұйығында
(плазмада)
шоғырланады.
Ол
 
 
 
 
заттар
организмдегі
ферменттердің
 
 
 
қызметтерін
нашарлатады, зат алмасу
 
 
 
 
процесі төмендейді. 
в) қанның ұюын жылдамдатады. Құйылған қан
 
 
 
 
 
 
бауырдың, көк бауырдың, сүйек кемігінің
 
 
 
 
 

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 47-сі 
 
қызметтерін
арттыру
арқылы
қанға
 
 
 
 
протромбиннің,
кальций
тұздарының,
 
 
 
тромбокиназаның түсуін жоғарлатады. 
г)
құйылған
қанның
залалсыздандыру
 
 
 
 
қасиеті: 
▪ құйылған
қанның
эритроциттері
 
 
 
организмде
түзілген
улы заттарды
 
 
 
 
өзіне сіңіреді де, ферменттері арқылы
 
 
 
 
 
оларды ыдыратады 
▪ құйылған қан белоктары улы заттарға
 
 
 
 
 
қарсы өз әсерлерін тигізеді. 
Мал дәрігерлерінің тәжірибесінде қан құюды
 
 
 
 
 
қолданатын жағдайлар: 
▪ көптеген
себептердің
салдарынан
 
 
 
малдың қаны азайғанда; 
▪ шок
(естен
тану,
сандырақтау),
 
 
 
 
коллапстарда (талықсу); 
▪ улануларда; 
▪ организмде
қан
азаюынан
болатын
 
 
 
 
ауруларда (анемия); 
▪ күйіктерде; 
▪ гемофилия ауруларында; 
▪ созылмалы, тез арада жазылмайтын
 
 
 
 
жараларда; 
▪ тері ауруларында. 
Қан құюға болмайтын жағдайлар: 
▪ жүректің,
бауырдың,
бүйректердің
 
 
 
органикалық аурулардың салдарынан
 
 
 
негізгі функциялары бұзылғанда; 
▪ зат
алмасуының
бұзылуының
ауыр
 
 
 
 
түрлерінде. 
Ауру
малға
қан
құю
үшін
алдымен
 
 
 
 
 
 
биологиялық
бақылау
жасау
керек. Ол
 
 
 
 
 
үшін қан құятын малға (реципиент) алдымен
 
 
 
 
 
 
100-200 мл қан құйып, 10-20 минуттей бақылауға
 
 
 
 
 
 
 
алады.
Осы
уақыт
аралығында
мал
 
 
 
 
 
тынышсызданбаса, тахикардия, ентікпе
 
 
 
байқалмаса онда қанның толық мөлшерін
 
 
 
 
 
құюға болады. 

 
ПОƏК 042-14-4-02-01-20-02.03- 2009 
Басылым № 1 
107 –шы беттің 48-сі 
 
Қан құю мөлшері негізгі мақсатқа тікелей
 
 
 
 
 
 
байланысты: 
▪ қанның
ағуын
тоқтату
үшін
1
литрге
 
 
 
 
 
 
дейінгі аз дозасы; 
▪ организмнің 
қуаттандырушы-стимульдық
қасиетін
 
 
жоғарлату үшін 2 литрге дейінгі орта
 
   
 
 
 
дозасы; 
▪ азайған қанның орнын толтыру үшін 3
 
 
 
 
 
 
литрге
дейінгі
үлкен
дозасы
 
 
 
 
жіберіледі. 
Таңғыштар мен таңудың маңызы және
 
 
 
 
 
 
олардың түрлері мен таңу техникасы. 
Десмургия 

жүктеу/скачать 0,73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: