ОҚу жылында қазақстан республикасының орта білім беру ұйымдарында оқу-тәрбие процесін

 

111 

 

4.  http://mugalimder.kz - 

республикалық сайт; 

5.  http://bilimland.kz – 

ұстаздар мен білім алушыларға арналған сайт; 

6.  http://abai.kz- 

ақпараттық-танымдық сайт; 

7.  http://bilimger.kz- 

білім порталы; 

8.  http://ustaz.kz - 

ашық сабақтар сайты; 

9. 

http://sabak

- 

сайт творческих учителей Казахстана; 

10. http://sabaqtar.kz/kazaksh/ 

- 

Қазақстан  ұстаздарына  арналған 

әдістемелік сайт; 

11. 

http://bilimsite.kz/ustaz - 

білімділер сайты; 

12. 

http://ped.kz - 

ұстаздардың әлеуметтік порталы; 

13. 

http://oqu-zaman.kz

  - 

ұстаздар  мен  білім  алушыларға  арналған 

қосалқы білімді сайт; 

14. 

http://tarbie.org

 - 

ұстаздар сайты; 

15. 

http://kazbilim-edu.kz

- 

оқытудың  жаңа  әдіс-тәсілдерін  қазақ  тілі 

сабақтарында тиімді пайдалану; 

 

  «

Русская литература» оқу пәні (оқыту орыс тілінде) 

Учебный предмет «Русская литература» занимает важное место в системе 

образования  Казахстана.  Наряду  с  другими  дисциплинами  общественно-

гуманитарного цикла литература раскрывает проблему человека и его места в 

мире.  Через  постижение  произведений  русской,  казахской  и  мировой 

классики,  содержащей  в  себе  опыт  духовного  развития  разных  эпох, 

происходит  становление  внутреннего  мира  учащегося,  приобщение    его  к 

общечеловеческим  и  национальным  ценностям.  Этот  опыт  способствует 

воспитанию  гражданских  и  патриотических  чувств  личности,  что  является 

необходимым условием развития современного общества. 

Цель  учебного  предмета  –  развитие  интеллектуальных  и  творческих 

способностей  учащихся,  необходимых  для  успешной  социализации  и 

самореализации  личности;  чтение,  анализ  и  интерпретация  учащимися 

произведений  русской,  казахской  и  мировой  литературы;  поэтапное, 

последовательное  формирование  умений  читать  и  развитие  читательского 

интереса. 

Учебный  предмет  «Русская  литература»  обладает  огромным 

воспитательным  потенциалом,  дающим  возможность  не  только  развивать 

интеллектуальные  способности  учащихся,  но  и  формировать    ценностные 

ориентиры,  которые  позволяют  воспринимать  проблематику  произведений 

русской, казахской и мировой классики. 

Содержание  учебного  предмета  «Русская  литература»  направлено  на 

воспитание  духовно  развитой  личности,  испытывающей  потребность  в 

саморазвитии, 

расширении 

культурного 

кругозора; 

формирование 

гуманистического  мировоззрения,  базирующегося  на  понимании  ценности 

человеческой  личности;  формирование  основ  гражданского  самосознания, 

ответственности  за  происходящее  в  обществе  и  мире,  активной  жизненной 

позиции; воспитание уважения к истории и традициям разных народов. 

Обучение  предмету  «Русская  литература»  следует  принципу,  согласно 

 

112 

 

которому  учащиеся  должны  «научиться  учиться»;  стать  самостоятельными, 

мотивированными,  заинтересованными,  уверенными,  ответственными  и 

интеллектуально развитыми личностями. 

 

Изучение  предмета  «Русская  литература»  нацелено  на  достижение 

метапредметных  результатов:  происходит  формирование  умений  понимать 

проблему,  выдвигать  гипотезу,  структурировать  материал,  подбирать 

аргументы  для  подтверждения  собственной  позиции,  выделять  причинно-

следственные  связи  в  устных  и  письменных  высказываниях,  формулировать 

выводы;  самостоятельно  организовывать  собственную  деятельность, 

оценивать  ее,  определять  сферу  интересов;  работать  с  разными  источниками 

информации,  находить  ее,  анализировать,  использовать  в  самостоятельной 

деятельности. 

 

При изучении учебного предмета «Русская литература» идет дальнейшее 

формирование  коммуникативной  компетенции  учащихся.  Учащиеся 

используют  приобретенные  коммуникативные  навыки  в  практической 

деятельности для создания творческого текста  на заданную тему, для участия 

в  диалоге  и  дискуссии.  В  условиях  обновления  содержания  образования 

особое место уделяется  развитию коммуникативных навыков. 

Независимо  от  предметной  направленности    у  учащихся  должны    быть 

сформированы коммуникативные навыки, а именно: 

-   

умение определять понятия, делать обобщения, давать аналогии; 

-  

умение классифицировать, самостоятельно подбирать основания и критерии 

для классификации; 

- 

умение  определять  причинно-следственные  связи,  строить  логическое 

рассуждение, умозаключение и делать выводы; 

-  

умение создавать, применять и преобразовывать знаки и символы, модели и 

схемы для решения поставленных учебных и познавательных задач. 

Эффективно решать эти проблемы помогут активные методы обучения. 

Все  активные  методы  обучения  призваны  решать  главную  задачу  — 

научить учащегося учиться. Гораздо важнее развивать критическое мышление, 

основанное  на  анализе  ситуации,  самостоятельном  поиске  информации, 

построению 

логической 

цепочки 

и 

принятию 

взвешенного 

и 

аргументированного решения. 

В  основе  активных  методов  лежит  диалогическое  общение,  как  между 

учителем и учащимися, так и между самими учащимися. А в процессе диалога 

развиваются  коммуникативные  способности,  умение  решать  проблемы 

коллективно.  Активные  методы  обучения  направлены  на  привлечение 

учащихся  к  самостоятельной  познавательной  деятельности,  вызвать 

личностный  интерес  к  решению  каких-либо  познавательных  задач, 

возможность применения учащимися полученных знаний. 

Огромную  роль  в  развитии  коммуникативных  навыков  играют  и  такие  

активные  методы  обучения,  как  мозговой  штурм,  деловые  игры,  дискуссии, 

дебаты, кластеры, сравнительные диаграммы, пазлы.  

 

113 

 

Во  время  мозгового  штурма  происходит  поток  вопросов  и  ответов, 

предложений  и  идей  по  заданной  теме,  по  окончании  производится  анализ  

правильности или неправильности этих идей. Применение различных кластеров 

и  диаграмм  позволяет  заняться

 

поиском  ключевых  слов  и  проблем  по 

определенной  мини-теме. Групповые виды деятельности, такие  как, дискуссии 

и  дебаты  предполагают  коллективное  обсуждение  учащимися  проблемы, 

предложений, идей, мнений и совместный поиск решения. Активно участвуя в 

том или ином виде деятельности, учащиеся обогащают свой словарный запас, 

учатся навыкам коммуникации. 

Рекомендуются  следующие  виды  работ  по  развитию  коммуникативных 

умений: 

I. 

Работа  со  зрительной  опорой.  Как  правило,  в  качестве  зрительной 

опоры используются картины, фотографии и другие изображения. Изображения 

должны  быть  тематически  разнообразны,  включать  самые  разные,  наиболее 

распространенные в жизни темы и сюжеты. 

Предлагаемые виды работ: 

1

.Устный диалог, в котором каждый участвующий играет роль одного из 

персонажей картинки и сам придумывает свой рассказ, рассматривая рисунки 

самостоятельно.  При  этом  работа  может  оцениваться  в  соответствии  со 

следующими критериями: сумел ли учащийся индивидуализировать речь героя, 

показать  речевыми  средствами  его  характер;  являются  ли  его  реплики 

психологически  достоверными:  может  ли  человек  так  мыслить  и  говорить  в 

подобной  ситуации;  насколько  интересно,  лаконично  он  говорит;  насколько 

разнообразную лексику использует; литературна ли, грамотна ли его речь. 

2. 

Устный  рассказ.  Это  монологическая  работа,  поэтому  она  должна 

следовать за устным диалогом: кто-то из учащихся рассказывает (но не читает), 

остальные слушают его рассказ. 

II. 

Творческие работы (сочинения, эссе) на основе личных впечатлений. 

1.  Музыкальные  впечатления.  Учащиеся  прослушивают  в  классе 

небольшой  музыкальный  фрагмент,  например,  из  произведения  «Зима»  А. 

Вивальди, а затем пишут сочинение или устно высказываются на тему: «Какое 

состояние природы я представил себе, слушая музыку?». 

2. Читательские впечатления. Это можно делать только по произведению, 

которое  прочитано  в  классе  и  большинству  учащихся  понравилось.  Читаются 

литературные произведения, но работа по развитию речи может происходить и 

на уроке литературы, и на уроке русского языка. 

3.  Жизненные  впечатления.  Например,  темой  устного  или  письменного 

сочинения может быть: «Моя дорога в школу», «В школе» и др. 

Очень  важными  принципами  этого  вида  работы  являются  внимание  и 

интерес  к  внутреннему  миру  каждого  учащегося.  Учителю  рекомендуется  

создать такую обстановку в классе, когда все, что связано с индивидуальностью 

каждого учащегося, его отличием от других, воспринимается положительно и с 

интересом. 

4. 

Устные дискуссии. Основная цель этого вида работы - научить слушать 

и слышать, формулировать свои мысли и аргументировать их. Темы дискуссий 

 

114 

 

должны быть интересны и в то же время хорошо знакомы учащимся, это может 

быть, например, то художественное произведение, которое они вместе читали, 

или какое-то волнующее их событие. 

5. 

Устная и (или) письменная газета. Учащиеся делают сообщения о том, 

что происходит в школе, в классе, в городе, где они живут. Сообщение должно 

быть  в  определенном  стиле,  точным,  информативным,  интересным.  Основная 

задача - выбрать интересный материал и грамотно его оформить. 

6. 

Пересказ художественного текста от имени героя. 

7. 

Издание литературно-публицистического альманаха. 

 

Объем  учебной  нагрузки  учебного  предмета  «Русская  литература» 

составляет: 

1) 

в 5 классе –  2 часа в неделю, 68 часов в учебном году; 

2) 

в 6 классе –  2 часа в неделю, 68 часов в учебном году; 

3) 

в 7 классе –  2 часа в неделю, 68 часов в учебном году; 

4) 

в 8 классе –  3 часа в неделю, 102 часа в учебном году; 

5) 

в 9 классе -   3 часа в неделю, 102 часа в учебном году. 

         

Итоговая  аттестация  обучающихся  9-х  классов  охватывает  содержание 

Типовой учебной программы по предмету «Русский язык» (с русским языком 

обучения)  для  5-9  классов  уровня  основного  среднего  образования  по 

обновленному  содержанию.  Уровень  знаний  и  умений,  а  также  навыки 

обучающихся  определяются  ожидаемыми  результатами  ГОСО.  Целью 

оценивания  является  определение  степени  освоения  обучающимися  объема 

учебной  программы  по  предмету  «Русский  язык»  в  соответствии  с 

Государственным  общеобязательным  стандартом  основного  среднего 

образования. 

         

Итоговая  аттестация  обучающихся  является  частью  системы 

критериального  оценивания,  которая  также  включает  формативное  и 

суммативное оценивание. 

        

Экзамены  проводятся  согласно  Типовым  правилам  проведения  текущего 

контроля успеваемости, промежуточной и итоговой аттестации обучающихся в 

организациях  образования,  реализующих  общеобразовательные  учебные 

программы  начального,  основного  среднего,  общего  среднего  образования, 

утвержденных приказом Министра образования и науки Республики Казахстан 

«Об  утверждении  Типовых  правил  проведения  текущего  контроля 

успеваемости,  промежуточной  и  итоговой  аттестации  обучающихся  для 

организаций  среднего,  технического  и  профессионального,  послесреднего 

образования» от 18 марта 2008 года № 125. 

Количество  суммативных  оцениванийпо  предмету  «Русская 

литература» 

Суммативное оценивание по предмету предполагает проведение суммативных 

оцениваний  за  раздел    (СОР)  и  за  четверть  (СОЧ).  Ниже  представлено 

количество суммативных оцениванийза раздел/сквозную тему. 

 

 

115 

 

Класс  

Количество суммативных оцениваний 

за раздел/сквозную тему 

1 четверть 

2 четверть  

3 четверть  

4 четверть  

5 

класс 

2 

2 

2 

2 

6 класс 

2 

2 

2 

2 

7 класс 

2 

2 

2 

2 

8 класс  

2 

2 

2 

2 

9 класс 

2 

2 

2 

2 

 

 

«Қазақ тілі мен әдебиеті» оқу пәні (оқыту қазақ тілінде емес) 

Оқыту  қазақ  тілінде  емес  мектептерде  «Қазақ  тілі»  мен  «Әдебиеті» 

пәндері  жаңартылған  оқу  бағдарламасы  бойынша  «Қазақ  тілі  мен  әдебиеті» 

кіріктірілген пән ретінде оқытылады.  

«Қазақ  тілі  мен  әдебиеті»  пәнін  кіріктіріп  оқытудың  мақсаты  – 

оқушыларды шығармашылықпен жұмыс істеуге және сын тұрғысынан ойлауға 

дағдыландыру.  Оқушылар  әңгіме,  поэзия,  драма,  сондай-ақ,  ғылыми  және 

бұқаралық ақпарат құралдарының материалдарын сын тұрғысынан оқи отырып, 

өз түсініктерін дамытады. Оқу арқылы танымдық дағдыларын арттыра отырып, 

білім әлеміне жол ашады.  

Қазақ  тілі  мен  әдебиетін  кіріктіре  оқытуда  жаңа  әдістемелік  логика 

ұсталынады.  Жаңартылған  коммуникативтік  бағыт  тек  коммуникативтік 

әдістерді  атап  қана  қоймайды,  әрбір  коммуникативтік  әдісті  іштей  кіші 

бөлшектерге  бөліп,  олар  кіші  дағдылар  –  оқу  мақсаты  түрінде  әрбір  сыныпқа 

төменнен  жоғары  қарай  дамып,  күрделене  түсетін  спираль  түрінде  жүйелі 

құрастырылды.  Өйткені  коммуникативтік  бағытты  ұстану  үшін,  мұғалім  мен 

оқушылардың және  оқушылардың өзара, жеке, жұпта, топпен, ұжыммен еркін 

түрде  сұхбаттасуына  лайықталып  құрылған  білім  берудің  жүйелі  үдерісі 

қалыптасуы  керек.    Бағдарламада  көрсетілген  оқу  мақсаттарының  нәтижесіне 

жету  үшін  мұғалім  мен  оқушының  өзара  педагогикалық  ықпалдасуы  жаңа 

дәрежеге көтерілуі тиіс. Ол дәрежеге өзара сыйластық, іскери ынтымақтастық 

және  сұхбаттасып  отыру  арқылы  қол  жеткізуге  болады.  «Субъекті  - 

субъектілік»  дидактикалық  қарым-қатынасқа  негізделген    оқыту  жүйесінде 

әрбір  оқушы  жеке  тұлға  деп  танылады  және  олардың  әрқайсысы  қазақ  тілін 

оқып-үйренуі барысында өзінің ішкі құндылықтары мен қажеттіліктерін жүзеге 

асыруға  толық  мүмкіндігі  болуы  міндетті  болады.  Мұғалім    оқушылардың 

қазақша  еркін  сөйлеп,  жазып,  үйренуі  үшін,  түрлі  интерактивтік  әдістерді 

қолданып,  бірге  күліп,  бірге  коммуникативтік  жағдаяттың  шешімін  іздеп, 

олармен эмоциялық жақын болуы керек. Ынтымақтастық, достық, сыйластық, 

түсіністік  орнату  –  басты  қағида  болады.  Психологиялық-педагогикалық 

ғылыми  тұғырлары  осы  мақсатқа  лайықталып  НЗМ  тарапынан  әзірленген 

Оқулық  пен  Мұғалім  нұсқаулығы  бағдарламаның  мақсаты  мен  мазмұнын 

толыққанды  аша  алады.  Өйткені  мұндай  арнайы  сабақтар  жүйесі  мен 

жаттығулар жүйесі бағдарламаның тікелей сәулеленген көрінісін танытады. 

Осыған  дейінгі  бағдарлама  кеңестік  авторитарлық  «субъектілік  - 

объектілік»  қатынас  жүйесінен  еш  алыстамаған.  Ал  ондай  оқушыны 

 

116 

 

бағынышты 

объекті 

ететін 

білім 

беру 

үдерісінде 

шынайы 

коммуникативтікдағды қалыптастыру мүмкін болмайды. 

Қазақ тілі мен әдебиеті» пәндерін кіріктіріп оқу арқылы оқушылар:   

- 

сөздік қоры мен тілдік сауаттылығын дамытады;   

- 

тілдің қоғамдық-әлеуметтік қызметін түсінеді;   

- 

ойлау және танымдық қабілеттерін дамытады;    

-

коммуникативтік  дағдыларын  жағдаятқа  сай  дұрыс  қолдана  білуді  және   

өзгелермен еркін қарым-қатынас жасауды үйренеді;   

- 

қазақ  халқы  мен  мемлекеттік  тілге  деген  құрмет  сезімін  қалыптастырады

,  

қызығушылығын арттырады.    

«Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнін кіріктіріп оқытуда сабақты ұйымдастыру, 

ең  алдымен,  оқу  материалының  ерекшелігіне,  сынып  деңгейіне  негізделеді. 

Кіріктіріп  оқытудың негізгі және міндетті талабы – оқушының өзіндік жұмыс 

істеу қызметін арттыру, өйткені оқу материалының тақырыптық аясын кеңейте 

отырып, терең талдауды талап етеді.  

Кіріктірілген  білім  беру  бағдарламасында  «Қазақ  тілі  мен  әдебиеті» 

пәнінің оқытылу да өзгеше. Бағдарлама оқушының білім, білік және төрт тілдік 

дағдысын: тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылымды жетілдіруге бағытталған. 

Бұл төрт дағды оқу жоспарында «Шиыршық әдісімен» орналастырылған және 

бір-бірімен  тығыз  байланысты.    Яғни,  жыл  бойына  бірнеше  рет  қайталанып 

отырады және өскен сайын тілдік оқу мақсатта күрделене түседі.   

5, 6, 7, 8, 9 - 

сыныптарда  оқу  процесі  жаңартылған  мазмұндағы  үлгілік 

оқу бағдарламасымен (оқыту орыс тілінде) жүзеге асырылады. 

«Қазақ  тілі  мен  әдебиеті»  бағдарламасының  мақсаты  –  оқушылардың 

тілдік  дағдыларын  дамыту,  қазақ  тілін  қадірлейтін,  қоғамдық  мәнін  түсінетін 

тұлға  қалыптастыру,  тіл  нормаларын  сақтап,  дұрыс  қолдана  білуге,  еркін 

сөйлесуге және сауатты жазуға үйрету.  

Ұзақ  мерзімді  жоспар  оқу  бағдарламасының  құрамына  енгізілді  және 

ұзақ  мерзімді  жоспарда  әр  сынып  бойынша  қамтылатын  шығармалар,  сағат 

саны, оқу мақсаттары нақты көрсетілген. 

1. «Қазақ тілі мен әдебиеті» пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі: 

1) 5-

сынып – аптасына 5 сағат, оқу жылында  – 170 сағат;  

2) 6-

сынып – аптасына 5 сағат, оқу жылында  – 170 сағат;  

3) 7-

сынып – аптасына 5 сағат, оқу жылында  – 170 сағат;  

4) 8-

сынып – аптасына 5 сағат, оқу жылында  – 170 сағат; 

5) 9-

сынып – аптасына 5 сағат, оқу жылында  – 170 сағат. 

2.  Негізгі  орта  білім  беру  деңгейіндегі  «Қазақ  тілі  мен  әдебиеті»  пәні 

бойынша оқушылардың білім, білік және дағдыға қойылатын талаптары «Шет 

тілін меңгерудің жалпы еуропалық құзыреті» деңгейлерін (B1, B2) негізге ала 

отырып, айқындалған.  

3.  «Қазақ  тілі  мен  әдебиеті»  пәнінің  оқу  мазмұны  5  бөлімге  бөлінеді. 

Бөлімдерді бөлімшелер құрайды, олар сыныптар бойынша күтілетін нәтижелер 

түрінде оқыту мақсаттарынан  тұрады. 

4.  Оқыту  мақсаттары  арқылы  мұғалімдер  сөйлеу  қызметінің  төрт 

дағдысын(тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым)  қалыптастырады, сонымен 

 

117 

 

қатар, оқушылардың жетістігін бағалайды және оқытудың келесі кезеңі туралы 

ақпарат береді.  

5. Оқыту пәнінің мазмұнын 5 бөлім құрайды: 

1) тыңдалым; 

2) айтылым; 

3) оқылым; 

4) жазылым; 

5) тілдік бағдар. 

6. «Тыңдалым»бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады: 

1) болжау; 

2) назарын шоғырландырып тыңдау; 

3) сөздер мен сөз тіркестерінің мағынасын түсіну; 

4) көркем шығармаларды тыңдау; 

5) негізгі ойды анықтау; 

6) тыңдалым материалдары бойынша жауап беру. 

7. «Оқылым» бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады: 

1) мәтіндегі ақпаратты анықтау; 

2) стильдік ерекшеліктерді анықтау; 

3) көркем шығармаларды оқу; 

4) мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау; 

5) қосымша ақпарат көздерінен алынған мәліметтерді оқу; 

6) өзіндік көзқарасын білдіру және  бағалау. 

8. «Жазылым» бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады: 

1) әртүрлі стильде мәтіндер құрастыру; 

2) эссе жазу; 

3) көркемдегіш құралдарды қолданып жазу; 

4) мәліметтерді жинақтау; 

5) орфография және пунктуация. 

9. «

Айтылым» бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады: 

1) сөздік қорының алуандығы; 

2) сөз мәнері мен сөйлеу этикеті; 

3) орфоэпиялық нормаларды сақтау; 

4) мәтіннің негізгі аспектілерін анықтау және талқылау; 

5) сенімді және еркін жауап беру; 

6) визуалды материалдар арқылы тілді дамыту. 

10. «Тілдік бағдар» бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады: 

1) сөз таптары; 

2) сөйлем. 

(https://www.nao.kz  /Білім  беруді  оқу-әдістемелік  қамтамасыз  ету/  Оқу 

бағдарламалары./Негізгі  орта  білім  беру  деңгейінің  жаңартылған  мазмұндағы 

оқу  бағдарламалары  «Казахский  язык»  для  школ  с  русским/  узбекским/ 

уйгурским/ таджикским языком обучени) 

Қазақ  тілін  деңгейлік  оқыту  әдістері.  Оқыту  әдістерінсіз  алға  қойған 

мақсатқа жету мүмкін емес. Әдіс алға қойған мақсат пен нәтижені біріктіретін, 

оқу үдерісінің жүрегі болып табылады. Оқыту үдерісі кезінде есту, айту, оқу 

 

118 

 

және  жазу  секілді  сөйлеу  қызметінің  білімі,  дағдылары  мен  машықтарын 

дамытуға бағытталған коммуникативтік әдіс қолданылады 

1. 

Коммуникативті  әдіс  шет  тілін  оқытудағы  ең  белсенді 

әдістемелерінің  ішінде  жетекші  орын  алады.  Коммуникативті  әдіс  жанды 

ерікті  қатынас  үдерісінде  негізгі  тілдік  дағдыларды  (жазбаша  және  ауызша 

сөйлеу,  грамматика,  оқылым  мен  тыңдалым)  бір  мезгілде  дамытуға 

бағытталған.  Оқушыны  басқа  тілде  сөйлесуге  үйрету  –  мұғалімнің  басты 

міндеті.  Шет  тіліндегі  лексика,  грамматикалық  құрылымдар,  сөз  тіркестері 

оқушыға оқып жатқан материалдың    тез    және    берік    бекінуіне    септігін    

тигізетін        шынайы  эмоционалды  жағдай  контексінде  ұсынылады. 

Коммуникативті  әдісте  оқушы  мен  мұғалім  арасындағы  психологиялық 

тосқауыл  жойылады.  Білім  алушылар  өздері  мен  мұғалім  арасындағы 

қашықтықтың жоқтығын сезіне бастағанда, олармен қатынас қызықты, көңілді 

болса,  оқушыларға  өзге  тілде  сөйлей  бастау  оңайға  түседі.  Оқытудағы 

көптеген  ойын  элементтері  сабақты  жандандырады,  оқушылардың 

эмоционалды  көңіл-күйін  сақтап  отырады,  олардың  уәжін  күшейтеді. 

«Жұптық»,  «үштік»,  «топтық»  жұмыстар,  тілдік  ойындар,  рөлдік  ойындар, 

оқушыларға  қызық  тақырыптардағы  пікірсайыстарға  қатысу  –  осының 

барлығы  мұғалімге  оқушылардың  жеке  тұлғалық  ерекшеліктерін  ескеруге, 

сабақтарды шығармашылық және қызықты етуге және де сол мезетте мұғалім 

оқушыға  сездіртпей,  оқыту  үдерісіне  толыққанды  бақылау  жүргізуге 

мүмкіндік береді. 

– 

Коммуникативті  болып  табылады,  себебі  олардың  қатынастың  3 

белгісі бар: ақпараттық бос кеңістік, таңдау және кері байланыс. 

– 

Түрлі  әлеуметтік  контекстер  мен  рөлдерді,  қатынастарды  түсінуге 

мүмкіндік береді. 

– 

Жұптық  және  топтық  жұмыстар  –  жиі  қолданылатын  әрекет. 

Психологтердің  анықтауынша,  кез  келген  адам  естігенінің  –  10%,  көргенінің 

50%,  істегенінің  –  90%-н  жадында  сақтап  қалады  екен  ,  сондықтан 

қатысымдық бағыттағы ойындар мен басқа тілдесім әрекеттері білім алушыны 

қарым-қатынасқа  түсуге  бар  қарқынымен  ұмтылушы,  ізденуші,  белсенді 

әрекет  иесі  ретінде  рөл  атқаруына  ынталандырады.  Коммуникативтілікке 

бағыттылған ұстаным – тіл үйренушінің ауызша және жазбаша түрде қарым-

қатынас жасай  алуы  үшін  қажетті  коммуникативтік  мүмкіндіктерін  тудыруға 

бағытталған оқыту болыпсаналады. 

Шетел  (АҚШ,  Германия,  Франция)  әдістемесінде  тіл  оқытуда  креативті 

ойлауды  дамытудың  келесі  әдістері  кеңінен  тараған:  креативті  жазылым; 

креативті оқылым;  креативті тыңдалым;  креативті сөйлесім; 

Креативті  ойлауды  дамытудағы  оқыту  әдістері  белгілі  дидактикалық 

жүйе түрінде көрінеді, бұған сәйкес оқу мақсаты – жүйе құрушы фактор. 

1. 

Креативті жазылым. Кез келген тілде тілдік қатынас жасау деңгейін 

жетілдіруде,  әсіресе  жазылым  әрекетін  дамытуда  арнайы  қарастыруды  қажет 

ететін  мәселелер  бар.  Жазылым  сөйлеу  әрекеті  өнімді  түрі  болып  есептеледі. 

Ал  креативті  жазылым  бұл  аудиторияның  ерекше  бір  көңіл-күйде, 

шығармашылық  еркіндікте  болғанда  ғана  іске  асуы  мүмкін.  Креативті 

 

119 

 

жазылымның  негізгі  мақсаты  жазылым  әрекеті  кезінде  оқушының  осы 

жазылым  әрекетінен  қуаныш  пен  көтеріңкі  көңіл  –  күйде  болуы  болып 

табылады.  Өнімді  креативті  жазылым  тіл  үйретудің  алғашқы  деңгейінде-ақ 

қолданыла бергені дұрыс.  Алғашқы кезеңде  визуалды  тіректің болғаны  абзал, 

мысалы:  суреттер,  фотолар,тұрмыс  заттары,  аудио  тіректер:  аудиомәтіндер, 

әндер, аспапты музыкалық шығармалар, жазбаша тіректер: өлеңдер, әңгімелер, 

цитаталар,мақал-мәтелдер. 

Жаттығулар жүйесі: 

1) 

Құрманғазының  «Сарыарқа»  күйін  тыңдай  отырып,  көз  алдыңызға  не 

елестетесіз, соның бәрін жаза беріңіз; 

2) 

Е.  Хасанғалиевтің  «Атамекен»  әнінің  музыкасына  туған  еліңізді 

суреттейтін мәтінжазыңыз;  

3) 

суретке қарап 11 буынды өлең шығарыңыз;  

4) 

топтарға  бөлініп,  шытырман  оқиғаға  толы  қызықты  әңгімелер 

жазыңыз; 

5) 

керемет  бір  қызықты  жерінде  үзілген  әңгімені  аяқтап,  түпнұсқамен 

салыстыруыңыз;  

6) 

бір рөлге кіріп, рөл иесін сипаттаңыз;  

7) 

ойдан шығарылған кейіпкерлерге хат жазыңыз.  

2. 

Креативті  оқылым.  Оқуды  игертудің  алғашқы  кезеңдерінде  білім 

алушылардың меңгерген шектеулі сөздік қорларын қолдану арқылы еліміздегі 

түрлі  саяси,  әлеуметтік,  мәдени,  экономикалық    проблемалар  туралы 

мағлұматтар беруге болады. Ол үшін дидактиканың «жеңілден  ауырға қарай» 

ұстанымын бағытқа ала отырып, білім алушыларға шағын мәтіндер беріліп,ол 

мәтіндер  күн  сайын  күрделеніп  отыруы  тиіс.  Оқылым  үдерісін  бастапқы 

кезеңінің  негізгі  міндеті  –  дауыстап  және  іштей  оқу  механизмдерін 

қалыптастыру.  Білім  алушылар  күнделікті  тұрмыста  қолданылатын  белсенді 

сөздерді  тез  қабылдап,  дұрыс  айта  білуге  міндетті..  Мәтінді  оқу  –  мәтінді 

аудару емес: 

- 

мәтін мазмұнын түсіну үшін мәтіндегі барлық сөзді түсіну шарт емес; 

- 

мәтінді түсіну барысында адамда болатын білім қоры (фоновое знание) 

өте маңызды орын алады; 

- 

мәтінді оқып бастамай-ақ, мәтіннің мазмұны туралы өзіңіз ойлағаннан 

да көбірек білуіңіз әбден мүмкін. 

Жарнама  мәтіні,  газет  мақаласы,  күнделік  мәтіні,  ертегі  әлде  өлең 

жолдарыма?  

Мәтіннің қосымша элементтері болуы мүмкін (сурет, диаграмма, схема, 

кесте т.б.) бұлар мәтінді түсінуге көмектеседі.   

3) 

Креативті  тыңдалым.  Тыңдалым  бойынша  жүргізілетін 

жұмыстардың алдын ала мәтіндерді тыңдатудан бастаған жөн. Тапсырма түрі 

де  қарапайым:  Тыңдаңыз,  түсінуге  тырысыңыз.  Тыңдалымға  үйретудің 

нәтижелі  болуы  мәтіннің  дұрыс  тыңдалуына  да  байланысты.Оның  көлемі 

үйренушінің  қабылдауына  әсер  етеді.  2-3  минуттық  материалды  І  деңгейде 

үйренуші  есінде  толық  сақтай  алмауы  мүмкін.Тыңдалым  дағдысын 

қалыптастыру  тілдің  табиғи  қолданысына,  табиғи  темпіне  негізделуі  қажет, 

 

120 

 

ауызекі  сөйлеу  тілі  стиліндегі  мәтіндерді  ұсыну;  бақылау  жұмыстарында 

әртүрлі  тестерді  ұсыну.  Тыңдалым  әрекетіне  арналған  тіл  үйренушілердің 

креативті ойлауын дамытатын жаттығулар түрлері: 

1. 

Дыбыстарды естіп, ажыратуға арналғанжаттығулар: 

1) 

[ә] дыбысы бар сөздерді естігенде қолдарыңыздыкөтеріңіздер; 

2) 

дыбысты естіп, әріп түрінде жазыңыз; 

2. 

Сөздерді түсінуге арналғанжаттығулар: 

1) 

мәтінде аталған жануарлардың суреттерінсалыңыз; 

2) 

тыңдалған  мәтіндегі  кейіпкерлердің  мамандығын  анықтаңыз; 

кейіпкерлердің әуестігін атаңыз т.б.  

3. 

Логикалық ойлай білу қабілетін арттыратынжаттығулар: 

1) 

бірнеше сөзді тыңдап, осы сөздің бәрін бірақ сөзбентүсіндіріңіз; 

2) 

диалогті тыңдап, түпнұсқалық қалпынакелтіріңіз; 

3) 

тыңдалым  мәтінінде  қате  айтылған  сөйлемдерді  дұрыс  ретімен 

айтыңыз; мәтінде естіген оқиғаны рөлге бөлініп ойнапберіңіз. 

4. 

Жазылым әрекетін дамытужаттығулары: 

1)  мәтінді  тыңдап,  түсіп  қалған  сөздерді  жазыңыз;  бірқатар  сөздерді 

тыңдап, тек қана мағынасы бір-біріне жақын сөздердіжазыңыз. 

5. 

Монологті сөйлеуді машықтандыратынжаттығулар: 

1) 

мәтінді тыңдап, сұрақтарға жауапберіңіз; 

2) 

мәтінде кездескен сөздердің көмегімен өз досыңыздысипаттаңыз. 

4) 

Креативті  сөйлесім.  Тіл  –  сөйлеу  құралдарының  бүтін  жүйесі. 

Сондықтан  сөйлеу  құралдарымен  сөйлеу  әрекетін,  олардың  түрлерін  жан- 

жақты  игермей  тұрып,  белгілі  бір  бөтен  тілде  ойды  жеткізу  мүмкін  емес. 

Сөйлеу  әрекетін  дамыту  –  күнделікті  өмірде  кездесетін  жағдайларға 

байланысты  адам  өз  ойы  мен  пікірін  тұжырымдау,  ойды  сөзбен  бейнелеудің, 

сөйлем  арқылы  түсінікті  түрде  жеткізудің  амалдарын  игеру.  Тіл  үйренушінің 

сөйлеу әрекеті оның барлық түрлерін қатар игеріп, ойды дұрыс жеткізуге әсері 

бар  барлық  негізгі  және  қосымша  құралдарды  пайдаланған  кезде  жүзеге 

асырылады.  Қазақ  тілін  өзге  тілді  аудиторияда  оқыту  барысында  креативті 

ойлау  технологиясын  енді  сөйлеу  әрекетінің  маңызды  бір  түрі-сөйлесімді 

дамытқанда  қолдану  жолдары  нақты  жаттығулар  арқылы  сипатталмақ.  Тілдік 

және  әдебиет  тақырыптары    қазіргі  заманның  ғана  емес,  ғылым  мен 

технологияның дамуын ескере отырып, соған сай дамитын  алдағы келе жатқан 

заман оқушыларына қажетті тақырыптардан  да іріктелінген. 

2019-

2020 оқу жылында  6 және 7-сыныптарда «Қазақ тілі мен әдебиеті» 

пәнінің базалық мазмұнына «Өлкетану» материалдары кіріктіріліп оқытылады. 

Өлкетану  –  бұл  туған  өлкенің  тарихы,  табиғаты  мен  экологиясы, 

экономикалық, әлеуметтік-құқықтық дамуы, рухани шыққан тегі, әдебиеті және 

көркемөнері.  Өлкетану  өзіңнің  туған  жерінді  аялауды,  сүюді  ғана  үйретіп 

қоймайды,  сондай-ақ  ол  туралы  білуіңді,  тарихқа,  өнерге,  әдебиетке 

қызығушылық танытуға, мәдениет деңгейін көтеруге үйретеді. 

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Болашаққа 

бағдар:  рухани  жаңғыру»  бағдарламалық  мақаласы  аясында  әзірленген 

«Өлкетану» материалдарын оқыту: 

 

121 

 

- 

білім алушылардың ежелгі дәуірден бастап қазіргі уақытқа дейінгі туған 

жер  аумағында  болып  жатқан  тарихи  процестердің  негізгі  кезеңдері  мен 

ерекшеліктері туралы білім қалыптастыру; 

- 

туған  өлкенің  табиғи  байлықтары,  тарихи  ескерткіштері  және  мәдени 

нысандары туралы білімдерін кеңейту;  

- 

туған өлкенің дәстүрлі қолөнері, мәдени және әдеби мұралары мен өңір 

мақтанышына айналған адамдар туралы білімдерін кеңейту;  

- 

туған өлкенің бірегей табиғаты, тарихы мен мәдениетіне деген құрмет 

сезімдеріне  тәрбиелеу;  оларды  қорғауға  жауапкершіліктерін  арттыруға 

бағытталған. 

Өлкетану материалдары 6, 7-сыныптарда 2 сағаттан 4 сағат көлемінде 

оқытылады.  Өлкетану  материалдары  оқу  бағдарламасының  базалық  білім 

мазмұны  мен  ұзақ  мерзімді  жоспардың  3  және  4-тоқсандарына  енгізілді.  Оқу 

бағдарламасы  бойынша  тоқсандағы  бөлімдер  мен  бөлім  ішіндегі  тақырыптар 

бойынша  сағат  сандарын  бөлу  мұғалімнің  еркінде  болғандықтан  «Өлкетану» 

материалдарын кіріктіріп оқыту ұсынылады. 

Өлкетану материалдарын оқытудың ерекшеліктері: 

Өлкетану мәдени және ұлттық сәйкестікті дамыту мен сақтаудың 

маңызды міндетін орындайды. Өлкетанулық білім жаңа буынды аймақтың 

мәдени құндылықтарымен қамтамасыз етіп отыратын әлеуметтік-мәдени 

ақпарат көзінің бірі.Бұл жеке тұлғаның мәдениетін қалыптастыруға мүмкіндік 

береді. 

6-

сыныпта«Менің  туған  өлкем  өлеңдер  мен  прозада»,  «Өлкені  сипаттау 

өнері» тақырыптарын оқытуда білім алушыларды туған өлкенің табиғаты және 

тарихы сипатталатын поэтикалық және прозалық шығармаларды, туған өлкенің 

ақындары  мен  жазушыларының  шығармашылығын  білуге,  олардың 

шығармашылығы туралы деректер жинауға және мәтіннің ақпараттылық, оның 

көркемдік,  тілдік  ерекшеліктері  негізінен  өлкетану  сипаттамаларын  талдауға 

үйрету ұсынылады. 

7-

сыныпта «Туған өлке публицистика беттерінде», «Менің туған өлкем» 

электрондық энциклопедиясы» тақырыптарын оқытуда өңірде шығатын газет-

журналдарды білуге, туған өлке туралы, шындық көзқарас тұрғысынан адамдар 

туралы  мақалалар  мен  очерктерді  ақпараттылығы,  мазмұнының  тереңдігі, 

эмоционалдық  әсері  тұрғысынан  талдауға,  энциклопедия  ұғымын  түсінуге, 

энциклопедияға  қажетті  материалдарды  іріктей  білуге,  электрондық 

энциклопедия құрастырудың ұжымдық жұмысына қатысуға баулу ұсынылады. 

«Қазақ тілі мен әдебиеті» пәні бойынша жиынтық бағалау  саны 

Оқу  пәнінен  әр  тоқсан  сайын  бөлім/ортақ  тақырып  бойынша  жиынтық 

бағалау (БЖБ) және тоқсандық жиынтық бағалау (ТЖБ) өткізу қарастырылған. 

Төменде  оқу  пәнінен  бөлім/ортақ  тақырып  бойынша  жиынтық  бағалау  (БЖБ) 

саны көрсетілген.

жүктеу/скачать 6,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: