А. И. Хасанова Жерді пайдалануды жоспарлау
Ландшафтардың (экожүйелер) табиғи және антропогендік өзгеруі
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
planir zemlep kurs lekcij na kaz yaz 2
- Бұл бет үшін навигация:
- Табиғи ландшафт
| 5.3 Ландшафтардың (экожүйелер) табиғи және антропогендік өзгеруі
туралы түсінік Ландшафт- генетикалық бірдей геологиялық іргетасқа ие , рельеф түрі бір , ауа - райы бірдей, осы ландшафта ғана қайталанатын, осыған ғана қатысты кеңістіктегі біртекті табиғи геологиялық аумақтық кешен болып табылады . Табиғи ландшафт - ландшафт, адам қызметінің қатысынсыз, табиғи өзін- өзі жетілдіру жолымен дамыған экожүйе болып табылады . Экожүйенің өзін -өзі дамытуы түсінігі: - оның ішкі қайшылықтары (философиялық тұжырымдамасы) арқылы анықталған жүйенің өздігінен өзгеруі ; - (биологиялық тұжырымдамасы) генетикалық өзгерістер; - экожүйе ішінде орын алатын өзгерістер, оның мұрагерлік дамуына алып келеді (экологиялық тұжырымдама). Экожүйені өзін -өзі дамытудың негізгі факторлары өзін-өзі ұйымдастыру және өзін -өзі реттеу болып табылады. Өзін -өзі ұйымдастыру - табиғи жүйелерінде қатаң бірізділігі физика- химиялық және биологиялық құбылыстар салдарынан ішкі және сыртқы шектеулер және интегралды жедел физиологиялық біртекті және (немесе) бірегейлікке әкеледі . Өзін -өзі реттеу - кез келген табиғи немесе антропогендік әсер еткеннен кейін жансыз заттардың ішкі қасиеттері мен құрылымдарын қалпына келтіру үшін табиғи (экологиялық) өзгертуге қабілетті жүйесі. Ландшафтық компоненттер аумақтың біртұтастығы мен біртектілігі , жалпы энергия ағымы, биофильді химиялық элементтердің алмасуы және айналымы , тұрақты маусымдық физикалық және биохимиялық режимдер , трофикалық қатынастар, ағзалардың көптеген түрлерінің популяцияларының молшылықты болып , өзара сәйкес келуімен тығыз байланысты . Сондықтан табиғат (табиғи) ландшафтының құрамдастарының кем дегенде біреуінің экологиялық теңгерімін бұзу арқылы , ландшафттың жаңа антропогендік түрінің пайда болуына әкеліп соқтыратын қайтарымсыз өзгерістер тізбегінің қалыптасуына жеткілікті әсер етеді . Табиғи жағдайда әр ландшафт өзін -өзі реттейтін жүйе болып табылады және жансыз заттардың өзара әрекеттесу мен ұйымдастырылуының белгілі бір деңгейімен сипатталады . Шаруашылық аумақты үнемі кеңейту табиғи ландшафтардың түбегейлі қайта құрылуына және техногенді пейзаждың қалыптасуына , яғни адам жасаған, яғни адам өзгерткен немесе жасанды түрде жасалатынын құрылымдарына әкеп соғады . Бұл процесс ландшафтардың табиғи өзін-өзі дамытуына қарағанда бірнеше есе тезірек жүреді . 35 36 |